استانی‌شدن انتخابات مجلس|پیچیدگی‌های بسیار در شمارش آرا و زیرساختی که فراهم نیست
خبرگزاری تسنیم در سلسله گزارش‌هایی به بیان برخی نقاط ضعف و نواقص استانی‌شدن انتخابات مجلس پرداخته که در این گزارش نیز به پیچیدگی‌های این طرح در شمارش آراء پرداخته‌ایم.
گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم ــ میثم حمزه‌لو ــ طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی در روز سه‌شنبه (9 اردیبهشت) در مجلس تصویب شد، اما شاه‌بیت این طرح، بر استانی شدن انتخابات مجلس دلالت دارد.
استانی شدن انتخابات مجلس جزئی از کل طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات است، اما به دلیل آنچه که کارشناسان و برخی نمایندگان مجلس اعتقاد دارند، این جزء، پیچیده و با دشواری‌های بسیار زیادی در اجرا همراه است.
خبرگزاری تسنیم پیش از این و در گزارش‌های مفصلی به برخی دلایل طرح ناقص و غیرقابل اجرای استانی شدن انتخابات مجلس پرداخته است.
**چرا استانی شدن انتخابات مجلس پیچیده است؟
بسیاری از کارشناسان و حقوقدانان معتقدند که استانی شدن انتخابات مجلس طرحی است که علاوه بر دیگر مشکلاتی که قبلا در گزارش‌هایی به آنها پرداخته‌ایم، در اجرا نیز مشکلات متعددی دارد، از جمله اینکه مجری انتخابات نیز در شمارش آراء، با مشکل مواجه می‌شود، نمایندگان مجلس شورای اسلامی در طرحی که با عنوان استانی شدن انتخابات مجلس تصویب کرده‌اند، حوزه‌های انتخابیه را کوچک و بزرگ را توأمان با هم حفظ کرده‌اند که این از نظر علمی و تخصصی غیرکارشناسی است.
در قاعده کلی، نظامهای انتخاباتی در همه جای دنیا یا "اکثریتی" و یا "تناسبی" هستند که هرکدام تعاریف مشخص و مدونی دارند که برای اینکه به نواقص طرح مجلس پی ببریم، باید پاسخ‌های روشنی از هر دو روش را مدنظر قرار دهیم.
**نظام انتخاباتی "اکثریتی" چیست؟
اگر بخواهیم تعریف مختصری از نظام انتخاباتی "اکثریتی" داشته باشیم، نظامی است که براساس آن حوزه‌های انتخابیه، کوچک در نظر گرفته می‌شود و به‌عبارت ساده، هر کاندیدایی که رأی اکثریت حوزه انتخابیه‌اش را به‌دست آورد، جواز حضور در پارلمان را کسب می‌کند، چه‌بسا این روش در حال حاضر نیز در کشور اجرا می‌شود، در این روش بر کوچک بودن حوزه‌های انتخابیه تأکید شده است.
**نظام انتخاباتی "تناسبی" چیست؟
نظام انتخاباتی تناسبی نیز مانند نظام انتخاباتی "اکثریتی" تعریف مشخصی دارد، اما با این تفاوت که در این مدل، بر بزرگ بودن حوزه‌های انتخابیه تأکید بیشتری شده و رأی‌دهندگان می‌بایست کاندیدای مورد نظر خود را از میان کاندیداها با دربرگیری یک حوزه انتخابیه بزرگتر، مثلاً (استان) انتخاب و راهی پارلمان کنند.
اما، یکی از ایراداتی که مخالفان طرح استانی شدن انتخابات مجلس به آن وارد می‌کنند، این است که این طرح، نه "اکثریتی" و نه "تناسبی" است، از طرفی کارشناسان این حوزه و حقوقدانان نیز معتقدند که نظامهای انتخابات نمی‌تواند توأمان، "اکثریتی" و "تناسبی" باشد، در صورتی که طبق بررسی‌‌ها، طرح فعلی مجلس هم تناسبی و هم اکثریتی است، یعنی نمایندگان مجلس در طرح استانی شدن انتخابات، حوزه‌های انتخابیه کوچک (شهرستان) و بزرگ(استانی) را با هم حفظ کرده‌اند که همین مسئله مشکلاتی را در شمارش آراء ایجاد می‌کند.
**معایب شمارش دستی آراء در انتخابات استانی چیست؟
طبق برآوردهای انجام شده و پیگیری‌های خبرنگار خبرگزاری تسنیم، قرار است در طرحی که نمایندگان مجلس برای استانی شدن انتخابات تصویب کردند، برگه‌های رأی نیز تغییر کند، به نحوی که رأی‌دهندگان هم به صورت لیستی و هم به صورت فردی می‌توانند به کاندیداهای مورد نظرشان رأی دهند، در این شرایط، نکته‌ای که شمارش آراء را با مشکل مواجه می‌کند این است که احتمال اینکه رأی‌دهندگان نام کاندیدایی را، هم لیستی و فردی در برگه رأی قید کنند، وجود دارد، بنابراین شمارش فردی و لیستی اسامی کاندیداها، روند را با مشکل مواجه می‌کند و نیازمند صرف زمان زیادی، شاید یک هفته‌ای برای شمارش آراء، باشد که اصلا نه در ایران و نه در هیچ جای دنیا، چنین زمانی برای شماش آراء، منطقی و معقول نیست، بلکه شمارش آراء می‌بایست در کمترین زمان ممکن انجام شود.
از طرف دیگر، یکی از مشکلاتی که طبق طرح استانی شدن انتخابات مجلس در شمارش آراء وجود دارد، این است که رأی‌دهندگان از سلایق، افکار و عقاید مختلفی برای رأی به کاندیدای مورد نظرشان پای صندوق‌های رأی می‌آیند، بنابراین توجیه کردن همه رأی‌دهندگان با شرایطی که وصف شد، در روش جدید رأی‌گیری که هم لیستی و هم فردی است، دشوار می‌شود، زیرا این احتمال نیز وجود دارد که رأی‌دهندگان اسامی کاندیدا و یاکاندیداهایشان را در برگه‌های رأی جابه‌جا قید کنند، به این نحو که نام کاندیدای مورد نظرشان را هم در قسمت لیستی و هم در قسمت فردی برگه رأی بنویسند که این مسئله مشکلات بسیاری برای مجریان انتخابات از حیث شمارش آراء ایجاد می‌کند.
آن طور که کارشناسان و حقوقدانان معتقدند، یکی از راه‌هایی که می‌توان شمارش آراء، در برگزاری انتخابات به شکل استانی شدن را کاهش داد، این است که شمارش به صورت دستی باشد، زیرا این راه موجب اتلاف وقت، خطا در شمارش و یا حتی پایمال شدن حق کاندیداها می‌شود و طبق توضیحاتی که در بالا به آن اشاره شد، امکان شمارش آراء به صورت دستی وجود ندارد.
**یک مثال ساده:
فرض کنیم 20 نفر در حوزه‌ای فرعی ثبت‌نام می‌کنند که طبق این طرح، الزاما باید شهروند آن منطقه باشند که حتما هم فردی و یا لیستی است، هر لیست هم باید به تعداد کُرسی‌‌‌های همان حوزه انتخابیه کاندیدا معرفی کند و هیچ حزب، ائتلاف و یا گروهی نمی‌تواند لیستی کمتر از تعداد کرسیها ارائه دهد، زیرا در غیر این صورت، تعداد کاندیداها در هر حوزه، چه فرعی و چه اصلی با افزایش زیاد و غیر قابل تصوری مواجه و شمارش آراء نیز دشوار می‌شود، یکی از ایرادات وارد شده به طرح استانی شدن انتخابات مجلس این است که اگر کاندیدایی از لیست خارج شود، تعداد کاندیداهای لیست، کمتر از تعداد کرسیها خواهد شد و لیست مورد نظر خالی می‌ماند و به هم‌ریختگی در نظم تناسب شمارش آراء ایجاد خواهد شد و یا حتی یک مثال ساده‌تر اینکه ممکن است یک کاندیدا شب انتخابات از دنیا برود و یا انصراف دهد، باز هم همین مشکلات در شمارش دستی آراء ایجاد خواهد شد.
البته بعضی از کارشناسان و حقوقدانان راه‌حل‌هایی را برای رهایی از ایرادات و نواقص شمارش آراء در استانی شدن انتخابات مجلس مطرح کرده‌اند.
**راه‌حل رفع مشکل شمارش آراء در استانی شدن انتخابات مجلس چیست؟
یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌هایی که کارشناسان و محققان برای رفع مشکل ایجاد شده در شمارش آراء طی استانی شدن انتخابات مجلس پیشنهاد می‌دهند، این است که از تجارب کشورهای دیگر در این حوزه استفاده شده و انتخابات به سمت الکترونیکی شدن پیش رود، زیرا در این روش، با همه فرض‌ها و احتمالاتی که در بخش‌های قبلی گزارش به آن اشاره شد، شمارش آراء ر کمترین زمان ممکن امکان‌پذیر بوده و می‌توان از طریق زیرساخت‌های اینترنتی این مشکلات را برطرف کرد.
البته نکته‌ای که باید قبل از هر چیز به آن توجه شود، این است که وزارت کشور بارها و در ادوار مختلف پیشنهاداتی برای برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی و در شرایط غیر استانی به شورای نگهبان به عنوان ناظر بر حُسن اجرای انتخابات داشته که هر بار به دلایل متعددی از جمله موضوع صحت و امنیت انتخابات از سوی شورای نگهبان رد شده و وزارت کشور نیز نتوانسته روش‌ها را اصلاح کند، سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا در شرایط موجود و نبود زیرساخت‌های لازم برای برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی، امکان برگزاری انتخابات مجلس به صورت استانی شدن فراهم است یا خیر؟
**استانی شدن انتخابات در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
آن طور که عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان در گفت‌وگو با خبرنگار پارلمانی خبرگزاری تسنیمگفته، روند بررسی طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس که در ذیل آن، استانی شدن این انتخابات نیز گنجانده شده، از روز(پنجشنبه، 19 اردیبهشت) در جلسات فوق‌العاده این شورا آغاز شده و شورای نگهبان هنوز درباره آن اظهارنظر نکرده است.
در نهایت، باید ببینیم شورای نگهبان چه نظرات، ایرادات و ابهاماتی نسبت به استانی شدن انتخابات مجلس وارد می‌کند و سرنوشت طرحی با این همه اشکالات و نواقص، به کجا ختم می‌شود.
انتهای پیام/
