رنگ و بوی رمضان در بام ایران; از برپایی چهل قرآن تا آئین حنابران در امامزادگان دو خاتون(س) شهرکرد + عکس
رمضان در پس سختی‌هایش، زیبایی‌های وصف‌ناپذیری دارد که بخشی از آن مربوط به آداب و سنت‌های خاص هر شهر و دیار است که برپایی چهل قرآن و آئین حنا بران در بیست و هفتم ماه مبارک رمضان از جمله برنامه‌هایی است که توسط مردم اجرا می‌شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شهرکرد، رمضان با حال و هوای آسمانی‌اش دوباره با قدم‌های زرافشانش به سفره دل مومنان گام نهاد و دلدادگان عشق و عرفان را شاد و توبه‌کاران را امیدوار به درگاه الهی کرد. این ماه نویدبخش، دل سوختگان درگاه الهی را به جنب و جوشی خاص از جنس معنویت وعرفان وادار کرده است که رنج گرسنگی و لذت پارسایی را در کنار هم دارد.
ماهی که برتری یک شبش از هزار ماه آن را به گل ماه‌های خدا تبدیل کرده و فاصله زمین و آسمان را آنچنان کم کرده که هم زمینیان و هم فرشتگان دست به دست هم داده و طعم خوش آن را افزون کرده و سعادتی ابدی برای انسان رقم بزند.
از حظ معنوی رمضان که بگذریم لذت‌ها و زیبایی‌هایی برای استقبال و گذراندن هر چه باشکوه‌تر این ماه عزیز، متناسب با اعتقادات مذهبی و نحوه زندگی مردم در هر جا و مکانی شکل گرفته و تکامل را برایمان دوچندان و رنجشش را به حلاوتی بی‌مثال بدل می‌کند.
در خطه آسمان‌نشین چهارمحال و بختیاری، آداب و رسومی در رمضان برگزار می‌شود که صدق و صفای مردمان راستینش، ارادت آن‌ها به ساحت مقدس پروردگار و بعد از آن ائمه اطهار(ع) را بیشتر و بیشتر نمایان می‌کند.
آیین‌های مربوط به ماه رمضان در چهارمحال و بختیاری به سه بخش آیین‌های استقبال، روزه‌داری و وداع با این ماه پرخیر تقسیم می‌شود. خرید مایحتاج منزل و آماده‌سازی زمینه تهیه بعضی از خوراکی‌ها اعم از شیرینی‌ها، دسرها و اغذیه خاص مثل طبخ نان جو و تلاش برای استفاده از برنامه غذایی خاص مانند نان جو و شیر به تأسی از امام علی(ع)، آماده‌سازی اقلامی برای اهدا به نیازمندان، سرکشی از خانواده نیازمندان، دیدار آشنایان و همسایگان از آیین‌های شایع طی این ماه نورانی است.
ادعیه، اذکار و ختم قرآن به صورت فردی یا جمعی بین آشنایان و همسایگان و اقوام برگزار می‌شود و هر کسی نیت می‌کند یک جزء، یک حزب یا چند سوره را تا پایان ماه مبارک رمضان ختم کند. غبارروبی مساجد و تکایا، آماده شدن برای شب‌های قدر و احیا و شب‌زنده‌داری، مهیا کردن شرایط برای روزه‌داری، هوای همسایگان را داشتن و حفظ آرامش، دوری از ایجاد آلودگی‌هایی که ممکن است موجب ابطال روزه‌داری یا آزار و اذیت روزه‌داران شود مانند ایجاد دود و گرد و غبار و ایجاد سر و صدا از موازینی است که طی این ماه مبارک مردم به سفارش پیامبر اسلام رعایت می‌کنند.
اما یکی از منحصربه‌فردترین آیین‌های چهارمحال و بختیاری در ماه میهمانی خدا پخت نانی به نام «کاکولی» است که در شهرکرد و شهرهای اطراف آن رواج دارد. این نان که نوعی کلوچه محسوب می‌شود از خمیری با ترکیبات شیر، آرد، شکر و خشکباری مانند کشمش، گردو و بادام تشکیل می‌شود. برای تزئین روی آن و طعم خوشایندترش مواد خاصی از قبیل گلرنگ، تخم مرغ، شکر، ماست، خشخاش و کنجد را با هم ترکیب و قبل از اینکه کاکولی به داخل تنور زده شود روی آن پخش می‌کنند. این نان در روز 27 ماه رمضان پخته می‌شود و نماد شادی است؛ در بین مردم گفته می‌شود پخت این نان شیرین در 27 رمضان برای آن است که قاتل امام علی(ع)، در این روز توسط امام حسن(ع) قصاص می‌شود. برخی نیز اعتقاد دارند برای گرامیداشت میلاد امام حسن(ع) این کلوچه سنتی پخت و بین همسایگان توزیع می‌شود البته بخشی از این کلوچه‌ها را برای استفاده در سفره غذای روز عید فطر نگه‌می‌دارند تا در شادی عید نیز استفاده شوند.
آیین حنابران موسوم به حنای اولاد و حنای مراد نیز در شهرکرد برگزار می‌شود. در این آیین بانوان مقداری حنا در ظرفی به آستان امامزادگان حلیمه و حکیمه خاتون می‌برند و آن را از صبح تا عصر در کنار ضریح این امامزادگان قرار می‌دهند و هنگام غروب ظرف‌های خود را برداشته و هر کدام با هدیه دادن یک قاشق از حنای خود به دیگر بانوان و هدیه گرفتن یک قاشق از حنای زنان دیگر این رسم را به نیت رسیدن به حاجات خود انجام می‌دهند.
مردم چهارمحال و بختیاری از آنجا که ارادتی خاص به ائمه اطهار دارند، برای میلاد دومین پیشوای ولایت و امامت، سفره‌های به نام سفره امام حسن(ع) در خانه‌های خود می‌گسترانند و با دعوت از روزه‌داران، ساعاتی از روز را به دعا و نیایش دسته‌جمعی می‌گذرانند. این سفره باید سبز رنگ باشد و اقلامی هم که در آن به کار می‌رود سبز باشند، میوه‌های سبز رنگ، تسبیح‌های سبز، گلدان‌ها وشمع‌های سبز و البته نذوراتی که در آن قرار داده می‌شود و قرآن هم در وسط قرار می‌گیرد سپس به نیت برآورده شدن حاجات، با تسبیح‌های سبز رنگ ذکر صلوات به تعداد دانه‌های تسبیح‌هایی که در دسته‌های مشخص دسته‌بندی شده‌اند، می‌گویند و در پایان با دعا و پذیرایی با استفاده نذورات خوراکی که در سفره قرار داده شده این مراسم خاتمه می‌یابد.
آیین زیبایی در بین نانوایان چهارمحال و بختیاری مرسوم است که نانوایی‌ها با پخت و توزیع نان به صورت رایگان در روز میلاد امام حسن مجتبی(ع) ارادت خود به این امام همام را نشان می‌دهند.
سحرخوانی هم از آیین‌هایی است که اگرچه در گذشته به آن بیشتر توجه می‌شد اما در زمان حاضر هم در مناطق عشایرنشین و برخی روستاها رواج دارد و رنگ و بوی مهر و عاطفه به کوچه پس‌کوچه‌های سحرهای رمضان می‌دهد؛ مردی پاکدل بالای پشت‌بام یا در بالاترین نقطه مشرف به همه خانه‌ها می‌ایستد و اذان می‌گوید تا کسی برای سحر خواب نماند.
در نگاه مردم به خصوص عشایر لطف سحر و افطار با در کنار هم بودن است برای همین حتی اگر کسی نتواند روزه‌داری کند با سحرخوانی بیدار می‌شود و در کنار سایر اعضای خانواده این هنگامه پربرکت را طی می‌کند و از فیوضات آن بهره‌مند می‌شود.
زنان روستایی برخی شهرستان‌ها مانند سامان نیز پیش از فرا رسیدن ماه پرفیض رمضان با استفاده از شیره انگور، بادام، گردو، روغن حیوانی و آرد گندم، نان «یوخا» پخته و بین مردم توزیع می‌کنند.
در این ماه پر از نعمت به علاوه تهیه شیرینی‌های خاص ماه رمضان مانند کلوچه، زولبیا و بامیه می‌توان سراغ شربت سکنجبین و شربت گل را هم از قنادی‌های شهرکرد گرفت.
ادای نذر و نذورات با آش‌های محلی از قبیل آش دوغ، کشک و رشته و همچنین انواع حلیم‌ها و حلواها و شله‌زرد و توزیع آن بین همسایگان، دوستان و آشنایان در هنگام افطار از رسومات دیگر بام‌نشینان ایران‌زمین است. بستن چهل قرآن در کوچه‌ها و معابر به نیت برآورده شدن حاجات بانی، یکی از آیین‌هایی است که در ماه‌های خاصی به خصوص رمضان در مناطق مختلف چهارمحال و بختیاری مرسوم است. در برخی نقاط که مردم باغ و زمین زراعت دارند، آب کشاورزی را در روز شهادت امام علی(ع) در مزارع به صورت مشاع قرار می‌دهند تا همه از آن استفاده کنند.
در مناطق روستایی و عشایرنشین مانند کوهرنگ طی ایام پرنور و رحمت رمضان، مردان به چوپانی می‌پردازند و زنان در سیاه‌چادرها و خانه‌های روستایی خود به امور خانه‌داری و زمینه جمع شدن خانواده هنگام افطار را فراهم می‌کنند. رسم است هر سال افرادی که توان مالی دارند افراد روزه‌دار را به نوبت برای افطار دعوت می‌کنند و با دعا و نیایش برای یک روز روزه‌داری‌شان خداوند را سپاس می‌گویند.
آش دوغ با استفاده از گیاهان طبیعی مثل پرترشک، کرفس، تره کوهی و دوغ محلی، آش کاردین با گیاه کاردین و غذای گیوینه که مرکب از آرد گندم، روغن حیوانی و تره کوهی است، غذایی به نام آویز بختیاری که از گوشت سرخ شده، ترشی انار، کره محلی و کرفس کوهی درست می‌شود و همچنین لبنیات تازه محلی از قبیل دوغ، کره، عسل کوهی و نان یوخا زینت‌بخش سفره‌های ساده و صمیمی عشایر چهارمحال و بختیاری است. در اینجا نیز شخصی که قاری قرآن است و با دین و قرآن انس و الفتی بیشتر از سایرین دارد در بلندترین نقطه منطقه، سحرخوانی می‌کند و اذان قرائت می‌کند تا همه اهالی بیدار شوند.
نذر قرآن با اهدای قرآن کریم به کودکان برای انس گرفتن بیشتر آن‌ها با کلام‌الله، سرکشی به مزار رفتگان به دیار باقی در شب‌های جمعه ماه رمضان و روز عید فطر و برگزاری عید اموات که همزمان با عید سعید فطر انجام می‌شود در بین مردم بختیاری ریشه‌‌ای دیرینه دارند. عیدانه بردن برای خواهران و تازه‌عروس‌های فامیل و درست کردن آش عیدی که معمولا آش دوغ محلی است و بردن آن به همراه مواد غذایی مانند برنج، گوشت، روغن، شیرینی و میوه از رسوماتی است که هم عشایرنشینان هم روستائیان و هم شهرنشینان چهارمحال و بختیاری به انجام آن اهتمامی خاص دارند و از کنار هم بودن در عید سعید فطر بیشتر لذت می‌برند.
در پایان ماه دلدادگی عابد و معبود پس از اقامه نماز عید فطر رسم بر این است که بزرگان فامیل و خانواده در منزل خود برای صرف اغذیه‌ای که جهت عید فطر تدارک دیده شده، پذیرای کوچکترها هستند و با شور و نشاط کنار هم از مهمانان با شربت گل، شربت آبلیمو و کاکولی پذیرایی می‌کنند و سفره رنگین ناهار عید را هم با غذاهایی خاص مثل قرمه سبزی و قیمه مزین می‌کنند. برخی از مردم نیز در بعدازظهر این روز مبارک به بقاع متبرک امامزادگان مشرف می‌شوند و پایان ماه بندگی را به آغاز ماه شور و شیدایی گره می‌زنند.
انتهای پیام/ش
