«سفری به سینکیانگ» ــ ۳ |راهکارهای دولت چین برای مبارزه با افراط‌گرایی
دولت چین برای مقابله با افراط‌گرایی در استان سینکیانگ از روش‌های مختلفی بهره برده که یکی از آنها توجه به افزایش سطح رفاه مردمان این منطقه است.
گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم ــ استان سینکیانگ در شمال غربی کشور جمهوری خلق چین واقع شده است. سینکیانگ در واقع مرکز اوراسیا محسوب می‌شود و مساحتی بیش از 1.66 میلیون کیلومترمربع (17 درصد مساحت چین) را به خود اختصاص داده است. براساس مستندات و شواهد تاریخی، سینکیانگ پلی برای ارتباط قاره اوراسیا، کانال تبادلات تمدنی و اصلی‌ترین مسیر "جاده ابریشم" بوده است که شرق باستانی را به ممالک غرب متصل می‌کرده است. سینکیانگ به‌دلیل هم‌مرز بودن با هشت کشور و موقعیت خاص جغرافیایی و تنوع اقوامی که در پهنه زیستی خود دارد همواره شاهد حرکت‌های جدایی‌طلبانه و تضادهای قومی، نژادی و مذهبی بوده است که این مسأله در سال‌های اخیر با بروز جدی حرکت‌های تروریستی و افراط‌گرایی شدّت و حدّت بیشتری یافته است.
به‌طوری که پای تعدادی از گروهک‌های تندروی اویغوری که پیش از این از پیوستگان به طالبان در افغانستان معرفی می‌شدند، در سال‌های گذشته حتی به سوریه و عراق نیز باز شد و گروهک ترکستان شرقی یکی از متحدان جدی جبهه النصره محسوب می‌شود. اکنون بعد از شکست هیمنه تروریست‌ها در منطقه غرب آسیا، بزرگترین نگرانی مردم سینکیانگ بازگشت این تروریست‌ها به سینکیانگ و یا ترویج تفکرات و یارگیری مجدد ایشان در منطقه است، اتفاقی که به‌صورت موردی طی چند سال گذشته در این منطقه روی داد و انجام حملات تروریستی و حمله به مردم هزینه‌های زیادی برای جامعه سینکیانگ به‌همراه داشت.
سیاست‌های بسته دولت چین در دوره‌های گذشته، درگیری‌های قومی میان اویغورها و اقوامی همچون قوم هان، روحیات سلحشورانه و استقلال‌طلبانه اویغورها، نفوذ جریانات افراطی، انحرافات آموزشی و همچنین دست‌اندازی‌ها و تحریکات سیاسی کشورهای غربی و عواملی از این دست همواره به‌عنوان پاره‌ای از دلایل وقوع این اتفاقات قلمداد می‌شدند.
از چند سال پیش دولت رئیس جمهور شی جین پینگ پس از سال‌ها مواجهه با معضل افراط‌گرایی توانسته با شناسایی جزئی‌تر عوامل گرایش به تروریسم و افراط‌گرایی در این منطقه، ضمن تغییر و اصلاح برخی رویکردهای سابق، سیاست‌های کنترلی، امنیتی، فرهنگی، اقتصادی و رفاهی جدیدی را در قالب یک برنامه جامع تهیه و اجرا کند که مواجهه با این مسائل را طی حداقل سه سال گذشته در حد قابل قبولی مدیریت کرده و به نتایج درخور توجهی منجر شده است. با فراهم شدن فرصتی برای سفر به استان سینکیانگ، تیم خبری خبرگزاری تسنیم، در سلسله‌گزارش‌های میدانی به شناخت بهتر پهناورترین استان چین پرداخته و برخی از برنامه جامع دولت چین برای مواجهه با این مسائل را منتشر می‌کند. البته ناگفته نماند که این برنامه هنوز از جهات گوناگونی دچار ضعف‌ها و گسست‌هایی نیز هست که به‌نظر می‌رسد بخشی از آن به عدم احصای جزئی و شناخت دقیق دولت چین از گرایشات گوناگون اسلامی و گروهک‌های تکفیری برمی‌گردد. از سوی دیگر بخشی از اقدامات دولت چین برای مهار ابتدایی ماجرا با واکنش جدی و انتقادات رسانه‌های غربی، ترکی و عربی نیز مواجه بوده است که دولتمردان چین درباره آن توضیحاتی ارائه می‌کنند.
گزارش میدانی این سفر در بخش‌های مختلف منتشر می‌شود. در بخش اول به بررسی جغرافیایی، تاریخی و فرهنگی استان سینکیانگ پرداخته شد. بخش دوم به بررسی تنوع قومیت‌ها و مذاهب در این استان و منشأ افراط‌گرایی در چین پرداخت. در بخش پیشِ‌رو قصد داریم به سیاست‌های دولت چین برای مقابله و ریشه‌کن کردن افراط‌گرایی بپردازیم.
* * * * *
سیاست‌های دولت چین برای مواجهه با افراط‌گرایی و تروریسم
هرچند بسیاری از تحلیلگران ریشه اختلافات امروز اویغورها با حکومت مرکزی چین را ایجاد محدودیت‌های سنگین، بازداشت‌های گسترده و برخوردهای خشن با ایشان و تضادهای عمیق و نژادپرستانه اقوامی همچون قوم «هان» در برابر اویغورها قلمداد می‌کنند اما به‌نظر می‌رسد دولت چین کنار اقدامات امنیتی همچون نصب گسترده دوربین‌های نظارتی و استقرار گیت‌های بازرسی در سطح شهرها که از سال 2016 به بعد در استان سینکیانگ و به‌خصوص در شهر ارومچی (مرکز استان) به‌صورت گسترده انجام داده، توانسته تا حد زیادی این تنش‌ها را مدیریت کند و امنیتی نسبی برقرار سازد.
یکی از خیابان‌های شهر ارومچی
ایجاد مؤسسات دولتی آموزش دینی
دولت چین در سیاست‌های جدید خود ریشه اصلی این اقدامات را فقر اقتصادی و سطح پایین رفاه اجتماعی در این مناطق دانسته و محرومیت‌زدایی از این مناطق یکی از سیاست‌های اصولی است که با تمرکز ویژه دولت همراه شده است. فقر فرهنگی و سطح پایین سواد و آموزش یکی دیگر از مؤلفه‌هایی است که سیاستمداران چینی زمینه‌ساز بروز چنین گرایشاتی می‌دانند و برای رفع آن اقدامات قابل‌توجهی انجام داده‌اند. ارتقای سطح سواد دینی و آموزش اعتقادی برای طلاب علاقمند به مطالعات دینی یکی دیگر از موضوعاتی است که دولت چین به آن توجه کرده و طی چهار سال گذشته ذیل هرکدام از این عناوین اقدامات درخوری را انجام داده است. البته بخشی از این سیاست‌ها همچنان نقاط ضعف و انحرافاتی دارد که ممکن است در آینده خود تشدیدکننده افراط‌گرایی و مسبب ایجاد دردسرهای جدید برای دولت چین باشد، برای نمونه مؤسسه اسلامی سینکیانگ واقع در حومه شهر ارومچی تحت نظارت جامعه اسلامی چین به آموزش طلاب و محصلان جدید در این منطقه مشغول است.
مؤسسه اسلامی سینکیانگ
مؤسسه فوق از سال 1987 آغاز به کار کرده و برای پذیرش 1100 طلبه طراحی شده است. در سال 2017 این مؤسسه هشت شعبه در شهرهای کاشغر، ختن، قزلسو، آکسو، تورپان، ارومچی، چانجی و ییلی افتتاح کرد. طبق اعلام مسئولان مؤسسه طلاب پس از اتمام دوره تحصیلی به نقاط مختلف منطقه سینکیانگ اعزام می‌شوند تا در مساجد مختلف مسئولیت امامت را به‌عهده گیرند.
کلاس درس مؤسسه اسلامی سینکیانگ
اما نکته حائز اهمیت درباره این مدارس این است که علی‌رغم گرایشات حنفی که عموم طلاب مسلمان این مدرسه دارند، بخشی از کتب این مدارس از عربستان سعودی تأمین می‌شود و درون محتوای آنها آموزه‌های وهابی و التقاطی دیده می‌شود و تعدادی از مدرسان این مدارس به‌صورت مکرر در رفت‌وآمد به مدارس آموزش دینی عربستان و ارتباط با شوراهای وهابی هستند. دلیل همراهی دولت چین که به‌شدت از ناحیه افراط‌گرایی نگران است با این آموزه‌ها و نظام درسی، صرفاً می‌تواند بی‌اطلاعی آنها از ابعاد و جزئیات آموزش‌های وهابی باشد، اتفاقی که به‌طرزی مشابه در مدارس فتح‌الله گولن اتفاق افتاد و دردسرهای زیادی برای دولت ترکیه به‌همراه داشت.
بازدید هیئت رسانه‌ای از مؤسسه اسلامی سینکیانگ
مسجد بزرگی که درون این مؤسسه اسلامی به‌تازگی تأسیس شده و به‌خلاف برخی از مساجد بازسازی‌شده شهرهای ارومچی، آکسو، کاشغر و ختن دارای گنبد و مناره است، نشان می‌دهد که یا دولت چین درباره معماری مساجد سیاست و برنامه مشخص و معینی ندارد و یا ادعای رسانه‌های غربی درباره برنامه‌های دولت چین برای حذف سمبل‌ها و نمادهای اسلامی و هویت‌زدایی اسلامی از سطح شهرهای استان سینکیانگ و متمرکز کردن آن در نقاطی خاص واقعیت دارد.
محراب مسجد مؤسسه اسلامی سینکیانگ
نمای داخلی گنبد مسجد مؤسسه اسلامی سینکیانگ
ورودی مسجد جامع خُتَن
همان‌طور که پیش از این گفته شد شماری از اویغورهای مسلمان در سال‌های اخیر میان نیروهای جبهه النصره در سوریه قرار دارند و جذب آنها عموماً به‌وسیله ارتباط‌گیری و آموزش از طریق شبکه‌های اجتماعی همچون «وی چت» که پیام‌رسان پرطرفدار درون چین است، صورت گرفته اما آموزه‌های ابتدایی این شبکه‌های اجتماعی با بخش‌هایی از مطالبی که در کتاب‌های ارسالی عربستان سعودی به این مدارس بیان شده، تفاوت چندانی ندارد و چندان دور از ذهن نخواهد بود که طلاب درس‌خوانده در این مدارس بار دیگر در شمار افرادی قرار گیرند که علاقه‌مند به افراط‌گرایی شوند و یا علاقه‌مند به ارتباط با تروریست‌های بازگشته از سوریه به سرزمین سینکیانگ شوند. همان‌طور که اشاره شد گزارش‌های زیادی در رسانه‌های دنیا درباره موج بازگشت تروریست‌ها به منطقه اوراسیا و آسیای شرقی منتشر شده است. سیل تحولات اخیر در سریلانکا، نیوزیلند و اندونزی و موج‌سواری افرادی همچون ابوبکر البغدادی بر این اتفاقات می‌تواند نشانه‌های مهمی برای دریافت بهتر این مسأله باشد.
کلاس آموزش زبان چینی در مؤسسه اسلامی سینکیانگ
موزه مبارزه با تروریسم
دولت چین، آگاه‌سازی و ایجاد نفرت عمومی و جهانی از اقدامات تروریستی را به‌عنوان سیاست دیگر خود در مواجهه با افراط‌گرایی برگزیده و با راه‌اندازی موزه مبارزه با تروریسم با ارائه گزارش‌های جدی و جزئی از اقدامات تروریستی در استان سینکیانگ و همچنین دستگیری و برخورد با تروریست‌ها و نمایش سلاح‌ها و محموله‌های انفجاری پیدا‌شده از پناهگاه‌های آنها به هم‌افزایی و همراهی افکار عمومی با سیاست‌های دولت چین در برخورد با افراطیون قدرت بخشیده است.
موزه حملات تروریستی سینکیانگ
این موزه اقدامات تروریستی افراط‌گراها در استان سینکیانگ را از سال 1990 به‌تصویر می‌کشد. در محوطه این موزه بنرهای مختلف همراه با تصاویر و فیلم و توضیحات دقیق مربوط به تک تک اقدامات تروریستی و افراطی در شهرهای مختلف به‌نمایش گذاشته شده است و میان محوطه مرکزی موزه، اسلحه‌ها و بمب‌های دست‌ساز عمل‌نکرده یا خنثی‌شده مقابل دید مخاطبان قرار داده شده است.
موزه حملات تروریستی سینکیانگ
ایجاد شغل و مراکز فنی ــ حرفه‌ای
از آنجایی که گفته شد دولت چین در بررسی‌های خود به این نتیجه رسیده است که بخشی از اقدامات علیه حکومت مرکزی و گرایش به تروریسم به‌دلیل مشکلات رفاه اجتماعی و ناشی از فقر اقتصادی بوده است، مراکز آموزش فنی ــ حرفه‌ای در سرتاسر استان سینکیانگ ایجاد کرده است که این مراکز از دیگر مکان‌های آموزشی است که دولت چین با راه‌اندازی آنها به‌دنبال جذب نیروهای جوان برای گذراندن دوره‌های آموزش مکانیک، الکترونیک، کشاورزی، باغبانی، هتلداری، دامپروری، مربیگری مهدهای کودک و... است.
مدیر یکی از مراکز فنی و حرفه‌ای در حال ارائه توضیحات
افرادی که در این مؤسسات مشغول به تحصیل می‌شوند، شامل دو دسته می‌شوند: دسته اول افرادی که به‌صورت داوطلبانه وارد این مؤسسات می‌شوند و دسته دوم افرادی که به‌دلیل سابقه کیفری در کارنامه خود حال از یک زدوخورد محلی گرفته تا گرایش ضعیف و جزئی به گروهک‌های تندرو تحت نظارت دولت وارد این مراکز می‌شوند. دسته اول هر زمانی که بخواهند امکان خروج از این مراکز را دارند اما دسته دوم بعد از تعهد دادن مادامی که دولت به آنها اجازه ترک تحصیل نداده بایستی در این مراکز مشغول به تحصیل باشند و صرفاً به‌صورت هفتگی می‌توانند نزد خانواده‌های خود بروند و مجدداً بایستی به این مراکز بازگردند. دولتمردان چینی معتقدند که وجود مشکلات رفاهی باعث شده که بخشی از این افراد به‌ازای دریافت مبالغی بسیار ناچیز اقدام به عملیات تروریستی کنند.
برنامه مشخص‌شده برای این افراد علاوه بر آموزش مهارت شامل یادگیری زبان چینی نیز می‌شود. این کلاس‌ها به این دلیل برگزار می‌شود که بخش زیادی از مردم سینکیانگ زبان چینی نمی‌دانند و همین مسأله باعث شده که برنامه‌های آموزشی و سیاست‌های فرهنگی و رسانه‌ای دولت چین در این مناطق آن طور که باید جوابگو نباشد و دولتمردان چینی معتقدند که آگاه‌سازی افکار عمومی و دیالوگ با آنها درباره ابعاد این مسائل می‌تواند تا حد زیادی به کاهش عصبیت‌های اجتماعی کمک کند.
کلاس آموزش زبان چینی در مرکز فنی و حرفه‌ای آکسو
فارغ التحصیلان این مدارس همان‌طور که در دوران تحصیل از خوابگاه، غذا و تحصیل رایگان با حمایت دولت برخوردارند بعد از تحصیل نیز می‌توانند در مراکز تخصصی مرتبط با دوره‌های آموزشی خود مشغول به فعالیت شوند و دولت خریدار محصولات و خدمات آنها خواهد بود. طبق اعلام دولت چین خانواده این افراد در صورتی که دولت تشخیص دهد یا خود تمایل داشته باشند می‌توانند در مراکز کاری دیگر و یا در خوابگاه‌های درنظر گرفته‌شده زندگی و کار کنند و مادامی که ایشان مشغول به کار هستند فرزندان آنها در مهدکودک‌هایی که درون همین مراکز مستقر هستند، مراقبت می‌شوند.
کلاس آموزش مکانیک خودرو در مرکز فنی و حرفه‌ای
کلاس آموزش دامپروری در مرکز فنی و حرفه‌ای
کلاس آموزش هتلداری در مرکز فنی و حرفه‌ای
کلاس آموزش آرایشگری در مرکز فنی و حرفه‌ای
ناگفته نماند که این اردوگاه‌ها از حیث برخورداری از نیرویِ کار ارزان و یا حتی رایگان برای دولت چین مادامی که این افراد مشغول به تحصیل هستند، نیز تا حد زیادی پرفایده است و زنان مسلمان اجازه ندارند که با پوشش اسلامی و حجاب در این مراکز مشغول به فعالیت شوند.
کارخانه تولید پوشاک در حومه شهر خُتَن
خوابگاه‌های موجود در محیط کارخانه پوشاک برای استراحت کارکنان زن
این موضوع در سال گذشته دستمایه گزارش‌های حقوق بشری زیادی تحت عنوان استعمار نیروی کار توسط دولت چین در رسانه‌های غربی شده است اما دولت چین معتقد است در حال حاضر این شیوه در دسترس‌ترین و بهترین شیوه مدیریت موقت این مناطق است. این رسانه‌ها معتقدند که برخی از افراد مشغول به کار در این اردوگاه‌ها بیگناه بوده و بنا بر اتهامات واهی به کار گمارده شده‌اند.
ادامه دارد... .
*
