گزارش تسنیم| ابعاد راهبردی احتمالی سفر ظریف به ترکمنستان

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، دکتر محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان روز گذشته در صدر یک هیئت سیاسی و اقتصادی به عشق‌آباد سفر و در این سفر با قربانقلی بردی‌محمداف، رئیس‌جمهوری ترکمنستان و رشید مرداف، وزیر امور خارجه این کشور دیدار کرد. با وجود آن‌که این دیدار از اهمیت بسزایی در توسعه مناسبت‌های بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران برخوردار بود، اما در رسانه‌های بین‌المللی بسیار کم مورد توجه قرار گرفت.

در این سفر آقای ظریف به‌همراه یک تیم سیاسی و اقتصادی از وزارتخانه‌های امور خارجه، نفت، راه و شهرسازی و نیرو عازم ترکمنستان شد. دیدار آقای ظریف با قربانقلی بردی‌محمداف، رئیس‌جمهور ترکمنستان، دیدار با رشید مرداف، وزیر امور خارجه ترکمنستان و دیدار مشترک هیئت‌های رسمی ایران و ترکمنستان به‌ریاست وزیران خارجه دو کشور از جمله مهم‌ترین دیدارهای این سفر بود. بنا بر گزارش آژانس خبری ملی ترکمنستان، مهم‌ترین موضوعاتی که در دیدار وزیر امور خارجه کشورمان و رئیس‌جمهور ترکمنستان مطرح شدند، عبارتند از: توسعه همکاری‌های دو کشور با تأکید بر نقش کمیسیون همکاری‌های اقتصادی ایران و ترکمنستان، توسعه همکاری‌ها در حوزه ترانزیت و ارتباطات، افزایش مناسبات در حوزه انرژی با توجه به موقعیت مطلوب ژئوپولیتیکی دو کشور (همسایگی و دسترسی ایران به آب‌های آزاد بین‌المللی)، توسعه همکاری‌های چندجانبه در خزر و بحث پیرامون انجمن اقتصادی خزر که قرار است در 12 آگوست 2019 در منطقه گردشگری آوازه ترکمنستان برگزار شود.

همچنین در دیدار با وزیر امور خارجه ترکمنستان نیز مسائلی نظیر همکاری در مسائل منطقه‌ای به‌ویژه افغانستان، کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور، مسئله زندانیان، کنوانسیون وضعیت حقوقی خزر و انرژی از جمله مهم‌ترین محورهای مطرح‌شده بود.

با این حال در سفر آقای ظریف به ترکمنستان چندین بعد و محور کلیدی دیگر را می‌توان در نظر گرفت که شاید مهم‌تر از مسائل اعلانی در رسانه‌ها و وب‌سایت‌های رسمی دو کشور باشد. یکی از رویکردهایی که از سوی جمهوری اسلامی ایران طی هفته‌ها و ماه‌های اخیر با افزایش تنش‌ها از سوی ایالات متحده آمریکا صورت گرفته است، نزدیکی به همسایگان بوده است. توسعه تعاملات با همسایگان در دوره‌های بحران‌زای کنونی از چند جهت می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد: نخست، بهترین مسیر تأمین نیازهای کشور و توسعه مبادلات اقتصادی بدون گیر افتادن در دام تحریم‌های ایالات متحده و شرکای غربی‌اش، فراهم آوردن زمینه‌های تجارت‌های خرد و متوسط با همسایگان و ارائه ترتیبات مالی دوجانبه است، بدین ترتیب می‌توان بخش قابل‌توجهی از مناسبات اقتصادی کشور را در مقابل تحریم‌ها ایزوله نمود. افزایش تحرکات دیپلماتیک و سیاسی با هدف توسعه و بهبود مناسبات با عراق، پاکستان، افغانستان، تاجیکستان، ارمنستان، ترکیه و جمهوری آذربایجان در همین راستا صورت گرفته است. از سوی دیگر با در نظر گرفتن بدترین سناریوهای ممکن در هر درگیری احتمالی با ایالات متحده و یا شرکای نیابتی آن، ایجاد نقاط امن در کشورهای همسایه می‌تواند دستاوردی ارزشمند برای جمهوری اسلامی ایران محسوب شود، از این منظر، تثبیت مجدد پیوندها با کشوری نظیر ترکمنستان که منافع مشترک امنیتی قابل‌توجهی با جمهوری اسلامی ایران دارد، ضروری است.

نکته دیگری که شاید کمتر مورد توجه قرار گرفته باشد، ترتیبات امنیتی خزر است. دو روز پیش از سفر دکتر ظریف به عشق‌آباد، رئیس‌جمهور ترکمنستان چند پروتکل امنیتی مربوط به کنوانسیون‌ وضعیت حقوقی خزر را به امضا رسانده بود. این اسناد شامل دو پروتکل الحاقی به موافقتنامه 18 نوامبر 2010 در زمینه همکاری‌های امنیتی در دریای خزر، در ارتباط با اقدامات هماهنگ نیروهای مرزی و همکاری در مبارزه علیه تروریسم در این دریاچه بود. یکی از مهم‌ترین محورهای کنوانسیون وضعیت حقوقی خزر که در آگوست سال گذشته میلادی در اکتائو به امضا رسید، موضوع حضور احتمالی نیروهای نظامی خارجی در این دریاچه و کاهش و توقف روند نظامی شدن آن بود. با تصویب نهایی این اسناد در ترکمنستان، بحث پیرامون اجرایی‌سازی آن‌ها و تبادل نظر در خصوص منافع و دغدغه‌های مشترک امنیتی یک گزاره منطقی به‌حساب می‌آید.

نکته دیگری که به‌صورت خیلی حاشیه‌ای در مباحث مقامات دو کشور به آن اشاره شده است، وضعیت افغانستان می‌باشد. طی ماه‌های اخیر بر اساس اخبار ضد و نقیضی که در رسانه‌های ترکمنستان و افغانستان منتشر شده است، درگیری‌هایی در مرزهای دو کشور، به‌وقوع پیوسته است. بر اساس گزارش رادیو آزاتلیق نیز دولت ترکمنستان چندی پیش در پی افزایش تهدیدات، اقدام به آمارگیری از افراد ذکور کمتر از 50 سال نموده که توانایی جنگیدن داشته‌اند. منابع محلی افغانستان نیز وضعیت مناطق مجاور ترکمنستان نظیر بادغیس و فریاب را بعضاً بحرانی اعلان کرده‌اند. هر گونه شکاف امنیتی در مرزهای ترکمنستان و افغانستان و بی‌ثباتی‌های احتمالی می‌تواند موجب نگرانی شدید جمهوری اسلامی شود، لذا، ارائه بسته‌های پیشنهادی همکاری در حوزه مسائل امنیتی مشترک در حوزه افغانستان (با توجه به نزدیکی مرزهای مشترک دو کشور)، می‌تواند اقدامی منطقی، برادرانه و سازنده در نظر گرفته شود.

آخرین موضوع کلیدی نیز می‌تواند در خصوص همکاری‌های ترانزیتی دو کشور مطرح شود. جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان در حال حاضر در چند پروژه منطقه‌ای و بین‌المللی ترانزیتی به‌صورت مشترک حضور دارند. کریدور شمال ــ جنوب، کریدور ترانزیتی ازبکستان ــ ترکمنستان ــ ایران ــ عمان که اخیراً قزاقستان نیز به آن پیوسته است، و خط ریلی مشترک ایران ــ ترکمنستان ــ قزاقستان مهم‌ترینِ این پروژه‌ها محسوب می‌شوند، با این حال تجربه رفتارهای 2 سال اخیر ترکمنستان در مسائل ترانزیتی این طرح‌ها را با ریسک‌های کاهش بهره‌وری و حتی توقف مواجه کرده است، لذا، تداوم گفت‌و‌گوها برای پیشگیری از مشکلات احتمالی می‌تواند از جمله محورهای مد نظر دو کشور قرار بگیرد.

انتهای پیام/*