اولین گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی پس از اقدامات تقابلی ایران/ آژانس درباره ذخایر ایران چه میگوید؟
آژانس بینالمللی انرژی اتمی اعلام کرد ذخایر اورانیوم غنیشده و آب سنگین ایران هنوز از حد تعیینشده در برجام عبور نکرده است.
به گزارش گروه بینالملل خبرگزاری تسنیم به نقل از آسوشیتد پرس، آژانس بینالمللی انرژی اتمی روز جمعه اعلام کرد اگرچه ذخایر اورانیوم غنیشده و آب سنگین ایران در قیاس با گذشته افزایش یافته، اما هنوز از سطح تعیینشده در برجام فراتر نرفته است.
بر اساس گزارش محرمانهای که آژانس بینالمللی انرژی اتمی به کشورهای عضو ارسال کرده و آسوشیتد پرس ادعا میکند که آن را مشاهده کرده، ایران با وجود افزایش سطح ذخایر اورانیوم غنیشده و آب سنگین خود همچنان به محدودیتهای ذکرشده در توافق سال 2015 (برجام) پایبند بوده است.
گزارش اخیر آژانس بینالمللی انرژی اتمی در واقع اولین گزارشی است که این نهاد پس از اعلام تصمیم ایران برای تعدیل برخی تعهدات هستهای خود ذیل برجام، در اختیار کشورهای عضو قرار میدهد.
بهدنبال خروج دولت آمریکا از برجام و کارشکنیهای واشنگتن در اجرای آن و همچنین بدعهدی طرفهای باقیمانده در برجام نسبت به اجرای تعهدشان، شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران روز چهارشنبه 18 اردیبهشت طی بیانیهای خطاب به کشورهای عضو برجام اعلام کرد ایران تعهدات هستهای خود ذیل برجام را کاهش خواهد داد.
متن کامل گزارش آژانس بینالمللی انرژی اتمی (ترجمه غیررسمی)
شورای حکام آژانس بینالمللی انرژی اتمی
GOV/2019/21
31 می 2019
راستیآزمایی و نظارت در جمهوری اسلامی ایران در پرتو قطعنامه 2231 (2015) شورای امنیت
گزارش مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی
A. مقدمه
1. این گزارش مدیرکل به شورای حکام و بهموازات آن به شورای امنیت سازمان ملل (شورای امنیت) در خصوص اجرای تعهدات مرتبط هستهای جمهوری اسلامی ایران (ایران) ذیل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) و در خصوص موضوعات مرتبط با راستیآزمایی و نظارت در ایران در پرتو قطعنامه 2231 (2015) شورای امنیت میباشد. این (گزارش) همچنین اطلاعاتی درخصوص موضوعات مالی، و مشورتها و تبادل اطلاعات آژانس با کمیسیون مشترک ایجادشده توسط برجام، ارائه میدهد.
B. سابقه
2. در تاریخ 14 ژوئیه 2015، چین، فرانسه، آلمان، فدراسیون روسیه، انگلیس، ایالات متحده آمریکا[1]، بههمراه نماینده عالی اتحادیه اروپا برای امور خارجی و سیاست امنیتی (E3/EU+3) و ایران در مورد برجام توافق کردند. در تاریخ 20 ژوئیه 2015 شورای امنیت قطعنامه 2231 (2015) را بهتصویب رساند که در آن از جمله از مدیرکل درخواست نمود که "راستیآزمایی و نظارت لازم بر تعهدات مرتبط هستهای ایران برای کل دوره تعهدات یادشده در چارچوب برجام را بهعهده گیرد" ((GOV/2015/53 and Corr.1, para.8. در اوت 2015، شورای حکام به مدیرکل اجازه داد تا راستیآزمایی و نظارت لازم بر تعهدات مرتبط هستهای ایران را همانگونه که در برجام پیشبینی شده انجام داده و بر همین اساس برای کل دوره تعهدات یادشده در پرتو قطعنامه شماره 2231 (2015) شورای امنیت سازمان ملل، منوط به در اختیار داشتن منابع مالی و منطبق با رویههای پادمانی استاندارد آژانس، گزارش ارائه نماید. شورای حکام همچنین اجازه داد که آژانس با کمیسیون مشترک همچنانکه در سند GOV/2015/53 و اصلاحیه یک آن آمده، مشورت و تبادل اطلاعات نماید.
3. در دسامبر 2016 و ژانویه 2017 مدیرکل نه (9) سند[2]، که از سوی همه اعضای کمیسیون مشترک تهیه و بهتأیید رسیده و متضمن روشنگریهایی برای اجرای اقدامات مرتبط هستهای ایران مندرج در برجام برای دوره زمانی آن بود با کشورهای عضو در میان گذاشت.[3]
4. در 8 می 2019، ایران بیانیهای منتشر کرد که از جمله حاوی این مطلب بود که «...در راستای اعمال حقوق خود، همانطور که در بندهای 26 و 36 برجام مصرح است، شورای عالی امنیت ملی ایران دستوری مبتنی بر توقف برخی اقدامات ایران ذیل برجام از امروز صادر کرد».[4]
5. هزینه سالانه تخمینی آژانس برای اجرای پروتکل الحاقی ایران و برای راستیآزمایی و نظارت تعهدات مرتبط هستهای ایران بهشرح مندرج در برجام مبلغ 2/9 میلیون یورو در سال میباشد. برای سال 2019 منابع مالی فرابودجهای برای مبلغ 4 میلیون یورو از 2/9 میلیون یورو لازم است[5]. تا تاریخ 28 می 2019، مبلغ 5 میلیون یورو منابع مالی فرابودجهای برای تأمین هزینه فعالیتهای مرتبط با برجام برای سال 2019 و بعد آن در دسترس است.
C. فعالیتهای راستیآزمایی و نظارت بر برجام (JCPOA)
6. از تاریخ 16 ژانویه 2016 (روز اجرای برجام) آژانس اجرای تعهدات مرتبط هستهای ایران ذیل برجام[6] را منطبق با رویههای پادمانی استاندارد آژانس و بهشیوهای بیطرفانه و عینی راستیآزمایی و نظارت نموده است[7]،[8]. آژانس از زمان انتشار گزارش فصلی قبلی مدیرکل[9]، بهشرح ذیل گزارش میدهد.
C.1. فعالیتهای مربوط به آب سنگین و بازفرآوری
7. ایران ساخت رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک (رآکتور IR-40) را طبق طراحی اولیه آن پیگیری نکرده است.[10]،[11] ایران قرصهای اورانیوم طبیعی، میلههای سوخت یا مجموعههای سوخت طراحیشده بهصورت ویژه برای راکتور IR-40 طبق طراحی اولیه را تولید یا آزمایش نکرده و همه قرصهای سوخت اورانیوم طبیعی و مجموعههای سوخت موجود در انبار تحت نظارت مداوم آژانس باقی مانده است (بندهای 3 و 10).[12]
8. ایران به اطلاعرسانی به آژانس در خصوص موجودی آب سنگین در ایران و تولید آب سنگین در کارخانه تولید آب سنگین (HWPP)[13] ادامه و به آژانس اجازه داده است که بر میزان ذخایر آب سنگین ایران و مقدار آب سنگین تولیدشده در HWPP نظارت نماید (بند 15). در تاریخ 26 می 2019، آژانس راستیآزمایی نمود که متعاقب توقف تولید آب سنگین از تاریخ 15 آوریل 2019 الی 22 می [14]2019، فعالیت این کارخانه ادامه یافته و اینکه ذخیره آب سنگین ایران 2/125 متریک تن[15] میباشد. در طول دوره گزارشدهی ایران بیش از 8/124 متریک تن آب سنگین نداشته است (بند 14).
9. ایران فعالیتهای مربوط به بازفرآوری را در رآکتور تحقیقاتی تهران (TRR) و تأسیسات تولید ایزوتوپ مولیبدن، ید و زنون (MIX) و یا در هر تأسیسات اعلامشده دیگر به آژانس، انجام نداده است (بندهای 18 و 21).[16]
C.2 . فعالیتهای مربوط به غنیسازی و سوخت
10. در کارخانه غنیسازی سوخت (FEP) در نطنز بیش از 5060 سانتریفیوژ IR-1 بهصورت نصبشده در 30 آبشار بهشکل پیکرهبندی شده در واحدهای عملیاتی در زمان توافق پیرامون برجام بهصورت نصبشده وجود نداشته است (بند 27). ایران 52 سانتریفیوژ IR-1 را از میان سانتریفیوژهای در حال نگهداری در انبار[17] بهمنظور جایگزینی با سانتریفیوژهای آسیبدیده یا خراب نصبشده در FEP خارج کرده است (بند 29.1).
11. ایران به غنیسازی UF6 در FEP ادامه داده است.[18] ایران غنیسازی بالاتر از 67/3 درصد از اورانیوم235 انجام نداده است (بند 28).
12. در بازه زمانی گزارش، کل موجودی ذخیرهشده اورانیوم غنیسازیشده ایران از میزان 300 کیلوگرم UF6 غنیشده تا میزان 67/3 درصد اورانیوم235 (یا معادل آن در اشکال مختلف شیمیایی) فراتر نرفته است (بند 56). میزان 300 کیلوگرم UF6 معادل با 8/202 کیلوگرم اورانیوم میباشد.[19]
13. تا تاریخ 20 می 2019، میزان اورانیوم غنیشده تا 3.67 درصد اورانیوم235 ایران 174.1 کیلوگرم بوده است[20]، بر اساس برجام و مصوبات کمیسیون مشترک.[21]
14. در کارخانه غنیسازی سوخت فردو (FFEP) بیش از 1044 سانتریفیوژ IR-1 در یک بال (واحد 2) از تأسیسات مزبور قرار داده نشده است (بند 46). در تاریخ 29 می 2019، آژانس راستیآزمایی نمود که تعداد 1020 سانتریفیوژ IR-1 در شش آبشار نصب هستند. در همان تاریخ آژانس راستیآزمایی نمود که ده سانتریفیوژ IR-1 در قالب طراحی موقعیتهای 16 سانتریفیوژ IR-1 نصب شده بودند[22] و یک سانتریفیوژ IR-1 در یک موقعیت جداگانه نصب شده بود،[23] بهمنظور انجام «تحقیق مقدماتی و فعالیتهای تحقیق و توسعه در ارتباط با تولید ایزوتوپهای پایدار».[24] [25] ایران در بازه زمانی گزارش هیچ گونه غنیسازی اورانیوم یا فعالیتهای تحقیق و توسعه مرتبط در این کارخانه انجام نداده و هیچ گونه مواد هستهای در کارخانه وجود نداشته است (بند 45).
15. همه سانتریفیوژها و زیرساختهای مربوطه در انبار، تحت نظارت مداوم آژانس باقی ماندهاند (بندهای 29، 47، 48 و 70).[26] آژانس دسترسی منظم به ساختمانهای مرتبط در نطنز شامل همه FEP و کارخانه نیمهصنعتی غنیسازی (PFEP) را ادامه داده و دسترسی روزانه طبق درخواست آژانس انجام شده است (بند 71). آژانس کماکان دسترسی معمول به FFEP، از جمله دسترسی روزانه در صورت درخواست، داشته است. (بند 51)
16. ایران فعالیتهای غنیسازیاش را در راستای برنامه بلندمدت غنیسازی و تحقیق و توسعه غنیسازی خود به همان صورت ارائهشده به آژانس در تاریخ 16 ژانویه 2016 انجام داده است (بند 52).
17. در تاریخ 26 می 2019، آژانس راستیآزمایی کرد که کلیه میلههای سوخت پرتودهیشده در TRR در ایران از میزان پرتودهی بالاتر از 1 رم بر ساعت (در یک متر در هوا) برخوردار هستند.
18. ایران هیچکدام از تأسیسات اعلامشده را بهمنظور تبدیل مجدد صفحات سوخت یا ضایعات به UF6 مورد استفاده قرار نداده و از ساخت تأسیسات جدید بدین منظور به آژانس اطلاعی نداده است (بند 58).
C.3. تحقیق و توسعه، تولید و موجودی سانتریفیوژ
19. هیچ اورانیوم غنیشدهای از طریق فعالیتهای تحقیق و توسعه انباشت نگردیده، و غنیسازی تحقیق و توسعه ایران انجامشده با و بدون اورانیوم و با استفاده از سانتریفیوژهای تعریفشده در برجام بوده است (بندهای 42-32)[27].
20. ایران اظهارنامههای مربوط به تولید و موجودی لولههای روتور سانتریفیوژ و بیلوز (Bellows) را به آژانس ارائه نموده و اجازه راستیآزمایی اقلام در موجودی را به آژانس داده است (بند 80.1). آژانس نظارت مداوم شامل استفاده از اقدامات نظارتی و مراقبتی containment and surveillance measures را انجام داده و راستیآزمایی نموده که تجهیزات اعلامشده برای تولید لولههای روتور و بیلوزها برای تولید سانتریفیوژ فقط برای فعالیتهای مشخصشده در برجام استفاده شدهاند (بند 80.2). ایران هیچگونه سانتریفیوژ IR-1 را برای جایگزینی با آنهایی که خراب شده و یا از کار افتادهاند تولید نکرده است. (بند 62)
21. همه لولههای روتور اعلامشده، بیلوزها و مجموعههای روتور شامل لوله روتورها و بیلوزهایی از جمله آنهایی که از روز اجرا تولید شدهاند تحت نظارت مداوم آژانس قرار داشتهاند. (بند 70) ایران با استفاده از فیبر کربن لولههای روتور تولید کرده که توسط آژانس نمونهبرداری و آزمایش شده و تمامی آنها تحت اقدامات نظارتی و مراقبتی containment and surveillance measures آژانس بوده است.[28] [29]
D. اقدامات شفافسازی
22. ایران کماکان به آژانس اجازه داده تا از نظارهگرها و مهر و مومهای الکترونیکی آنلاین در زمینه غنیسازی استفاده نماید تا بدینوسیله وضعیت آنها در اماکن هستهای به بازرسان آژانس مخابره و جمعآوری خودکار ثبت سوابق اندازهگیری توسط ادوات اندازهگیری نصبشده آژانس تسهیل گردد (بند 67.1). ایران بنا به درخواست آژانس نسبت به صدور روادید درازمدت برای بازرسان منصوب آژانس اقدام نموده و برای آژانس در اماکن هستهای، محل کار مناسب فراهم نموده و استفاده از محل کار در مکانهای نزدیک سایتهای هستهای در ایران را تسهیل نموده است (بند 67.2).
23. ایران کماکان به آژانس اجازه داده ــ تا از طریق اقدامات مورد توافق با ایران، از جمله از طریق اقدامات مراقبتی و نظارتی containment and surveillance measures ــ بر تمامی کنسانتره سنگ اورانیوم (UOC) تولیدشده در ایران یا بهدستآمده از دیگر منابع و انتقال آنها به تأسیسات تبدیل اورانیوم (UCF) در اصفهان (بند 68)، نظارت نماید. همچنین، ایران تمامی اطلاعات ضروری برای قادر نمودن آژانس جهت راستیآزمایی تولید کنسانتره سنگ اورانیوم (UOC) و موجودی انبار UOC تولیدشده در ایران یا بهدستآمده از هر منبع دیگری را ارایه نموده است (بند 69).
E. سایر اطلاعات مرتبط
24. ایران اجرای موقت پروتکل الحاقی موافقتنامه پادمانها بر اساس ماده 17 (b) پروتکل الحاقی، تا زمان لازم الاجرا شدن آن را ادامه میدهد. آژانس به ارزیابی اظهارنامههای ایران ذیل پروتکل الحاقی ادامه داده است و تحت پروتکل الحاقی دسترسیهای تکمیلی به همه سایتها و اماکن مورد نیاز برای بازدید در ایران داشته است. همکاری بموقع و فعالانه از سوی ایران در ارایه چنین دسترسی، موجب تسهیل در اجرای پروتکل الحاقی شده که اعتماد را افزایش میدهد.
25. راستیآزمایی و نظارت آژانس بر سایر تعهدات مرتبط هستهای ایران ذیل برجام، شامل تعهداتی که در بخشهای D ،E ،S و T ضمیمه یک برجام تصریح شده، ادامه دارد. (برجام، ضمیمه 4، کمیسیون مشترک، بند 6.4.6)
26. طی مقطع زمانی این گزارش، آژانس در یک جلسه از جلسات گروه کاری خرید کمیسیون مشترک شرکت نمود. (برجام، ضمیمه چهار ــ کمیسیسون مشترک، بند 6.4.6)
F. خلاصه
27. آژانس به راستیآزمایی عدمانحراف مواد هستهای اعلامشده در تأسیسات هستهای و مکانهای خارج از تأسیسات که بهطور معمول مورد استفاده قرار میگیرند (LOFs) و از سوی ایران در چارچوب موافقتنامه پادمانهای آن اعلام شده، ادامه میدهد. ارزیابیها در خصوص نبود فعالیتها و مواد هستهای اعلامنشده برای ایران کماکان ادامه دارد.
28. از روز اجرا، آژانس به نظارت و راستیآزمایی اجرای تعهدات مرتبط هستهای از سوی ایران بر اساس مفاد برجام پرداخته است.
29. مدیرکل به گزارشدهی بهطور مقتضی ادامه خواهد داد.
[1] در 8 می 2018 دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده آمریکا اعلام نمود «ایالات متحده از توافق هستهای ایران خارج خواهد شد»، نظرات رییس جمهور ترامپ در مورد برجام در سایت https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/remarks-president-trump-joint-comprehensive-plan-action/ .
[2] . Reproduced in INFCIRC/907 and INFCIRC/907Add.1.
[3] . Gov/2017/10, para. 3.
[4] . این موضوع توسط دکتر حسن روحانی، رئیس جمهور و رئیس شورالی عالی امنیت ملی ایران اعلام شد. http://president.ir/en/109588.
[5] . هزینه اجرای موقت پروتکل الحاقی (سه میلیون یورو) و 2.2 میلیون یورو برای هزینههای بازرسی مربوط به راستیآزمایی و نظارت بر تعهدات مرتبط هستهای ایران مندرج در برجام از بودجه عادی تأمین میگردد (GC(60)/2).
[6] . شامل روشنگریهای مورد اشاره در بند 3 این گزارش.
[7] . GOV/2016/8, para. 6.
[8] . Note by the Secretariat, 2016/Note 5.
[9] . GOV/2019/10.
[10] . مخزن از رآکتور خارج شده و در فرآیند آمادهسازی برای روز اجرا بهصورت غیر قابل استفاده درآورده شد و در ایران باقی نگه داشته شده است (GOV/INF/2016/1)، رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک، بندهای 3(ii) و 3(iii)).
[11] . همانگونه که قبلاً اشاره شد (GOV/2017/24, footnote 10) ایران نام این تأسیسات را به رآکتور تحقیقاتی آب سنگین خندآب تغییر داده است.
[12] . بندهای ارجاعی در پرانتزها در تمام بخشهای C و D این گزارش به بندهای «ضمیمه I ــ اقدامات مرتبط هستهای» برجام مربوط است.
[13] . HWPP یک تأسیسات تولید آب سنگین است که بر مبنای اطلاعات طراحی آن که در تاریخ 25 ژانویه 2016 از سوی ایران در اختیار آژانس قرار گرفته است، ظرفیت اسمی 16 تن آب سنگین با درجه خلوص هستهای در سال، و ظرفیت واقعی «حدود 20 تن» آب سنگین با درجه خلوص هستهای در سال دارد. ایران در نامهای بهتاریخ 18 ژوئن 2017، به آژانس اطلاع داد که "حداکثر ظرفیت سالانه تأسیسات تولید آب سنگین (HWPP) 20 تن میباشد".
[14] . در مکاتبه مورخ 14 آوریل 2019، ایران بهاطلاع آژانس رساند که: «اپراتور HWPP بهاطلاع رسانده که تولید کارخانه بهدلیل تعمیرات از تاریخ 15 آوریل 2019 برای حدود دو ماه متوقف خواهد بود». در مکاتبه مورخ 22 می 2019، ایران به آژانس اطلاع داد که: «تولید آب سنگین از تاریخ 22 می 2019 از سر گرفته شده است».
[15] . در 26 می 2019، آژانس تأیید نمود که از زمان گزارش قبلی مدیر کل، مجموع 1دهم متریک تن آب سنگین از ایران خارج گردیده است. آژانس تأیید نمود که، ایران 2 متریک تن آب سنگین را برای فعالیتهای تحقیق و توسعه در ارتباط با تولید ترکیبات دوتریتد برای کاربردهای پزشکی مورد استفاده قرار داده است. این فعالیتهای تحقیق و توسعه تحت نظارت مستمر آژانس بوده است.
[16] . از جمله سلولهای داغ در راکتور تحقیقاتی تهران و تأسیسات MIX و سلولهای حفاظدار که در مصوبه کمیسیون مشترک مورخ 14 ژانویه 2016 به آنها اشاره شده است ((INFCIRC/907
[17] . به بند 15 همین گزارش مراجعه شود.
[18] . طبق برجام "سایت غنیسازی نطنز برای مدت 15 سال تنها مکان برای انجام همه فعالیتهای غنیسازی اورانیوم ایران از جمله تحقیق و توسعه تحت پادمان" خواهد بود (بند 72).
[19] . با در نظر گرفتن وزن اتمی استاندارد اورانیوم و فلوئورین
[20] . شامل 153.2کیلوگرم اورانیوم بهشکل UF6 ،4/10کیلوگرم بهشکل اکسیدهای اورانیوم و محصولات میانی آنها، 3/4 کیلوگرم در مجتمعها و میلههای سوخت، و 2/6 کیلوگرم اورانیوم بهصورت ضایعات مایع و جامد.
[21] . مطابق با مصوبات کمیسیون مشترک بهتاریخهای 6 ژانویه و 18 دسامبر 2016 (INFCIRC/907)، و 10 ژانویه 2017 (INFCIRC/907/Add.1).
[22] . GOV/2017/48، پانوشت شماره 20
[23] . در تاریخ 29 ژانویه 2018 ایران اطلاعات طراحی روزآمدشده برای FEEP را در اختیار آژانس قرار داد که شامل یک طرح موقتی برای یک سانتریفیوژ IR-1 برای «جداسازی ایزوتوپهای پایدار» در واحد 2 میباشد.
[24] . GOV/2016/46, para. 12.
[25] . در تاریخ 19 فوریه 2019، 13 سانتریفیوژ IR-1 نصبنشده و داخل تأسیسات تحت نظارت آژانس انبار شده بودند.
[26] . در 26 نوامبر 2018، آژانس راستیآزمایی کرد که در طول این گزارشدهی، ایران روتورهای دو سانتریفیوژ IR-1 را از انباری در FEP به یک کارخانه تولید سانتریفیوژ اعلامشده که تحت نظر آژانس میباشد، با هدف آزمایش این نوع روتورها برای تولید ایزوتوپ پایدار منتقل کرده است.
[27] . در طول دوره این گزارش، آژانس راستیآزمایی نمود که ایران فعالیتهای تحقیق و توسعه غنیسازی همراه اورانیم با سانتریفیوژهای تعریفشده در برجام بهشرح ذیل انجام داده است: تا 11 سانتریفیوژ نسل 4 نصب و با گاز UF6 آزمایش شدهاند، یک ماشین سانتریفیوژ نسل 5 نصب و با گاز UF6 آزمایش شده است، تا 33 ماشین سانتریفیوژ نسل 6 نصب شدهاند که از آنها ده عدد با گاز UF6 آزمایش شده است. یک ماشین سانتریفیوژ نسل 8 نصب و با گاز UF6 آزمایش شده است. بحثهای فنی در خصوص ماشینهای سانتریفیوژ نسل 6 در حال انجام است.
[28] . Decision of the Joint Commission of 14 January 2016 (INFCIRC/907)
[29] . GOV/2016/46, para. 18.
انتهای پیام/.*