گزارش مالی جشنواره تئاتر فجر و فقدان اراده برای شفاف‌سازی

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، معاونت هنری در اقدامی جالب در آستانه تعطیلات میانه خرداد اقدام به انتشار گزارش مالی تمامی جشنواره‌های تحت نظر خود می‌کند. خبر گزارش به شکل وسیعی منتشر نمی‌شود و به واسطه تعطیلات تحلیلی از آنچه این معاونت در اختیار عموم قرار داده است، بازتاب نمی‌یابد. این وضعیت در حالی بود که پیش از این اداره کل هنرهای نمایشی اقدام به انتشار کلیات امور مالی جشنواره تئاتر فجر در دوره 37 می‌کند و با انتقاد تند رسانه‌ها مواجه می‌شود؛‌ چرا که گزارش اداره کل هنرهای نمایشی بدون هیچ جزییاتی، هیچ شباهتی با شفاف‌سازی‌های مرسوم این روزها نداشت. شرح ماوقع این گزارش را می‌توانید در خبر زیر بخوانید.

با این حال، معاونت هنری در گزارش اخیر خود تلاش کرده است که چهره‌ای شفاف از گزارش مالی تئاتر فجر ارائه دهد، گزارشی که در ظاهر مبسوط‌تر و جامع‌تر از گزارش سال گذشته است؛ اما آیا واقعاً معاونت هنری به سوی شفافیت مالی پیش رفته است؟ آیا موفق به برآورده کردن توقعات شده است؟ آیا می‌توان براساس ارقام و اعداد به قضاوتی نزدیک‌تر به عدالت دست‌ یافت؟ آیا ارقام و اعداد از بهبود شرایط می‌گویند؟ بهتر است برای این موضوع جزییات این گزارش را با گزارش سال 96 مقایسه کنیم تا نگاهی دقیق‌تر به موضوع داشته باشیم.

الف: کلیات

در سال 1396 بودجه جشنواره تئارتر فجر 5میلیارد و 300 میلیون تومان بوده است. در سال 97 این رقم به عدد 6 میلیارد و 550 میلیون تومان می‌رسد. به عبارتی جشنواره در بودجه با رشدی 20درصدی روبه‌رو بوده است. در گزارش سال 96 در مجموعه 32 بند برای آنچه شفاف‌سازی نامیده می‌شود در نظر گرفته شده بود و در گزارش امسال این بندها به رقم 45 رسیده است که نشان می‌دهد همراه با بودجه، جزییات جشنواره نیز بیشتر شده است.

ب: هیئت‌های انتخاب

در بند یک هزینه دستمزد هیئت انتخاب بخش‌های استانی آمده است که در سال گذشته این بند به دو بخش برگزیده جشنواره‌ها و مرور تقسیم می‌شد. در سال گذشته برای 8 نفر مبلغ 22.5 میلیون تومان پرداخت کرده است که به عبارتی دستمزد هر نفر برابر با 2میلیون و 800هزار تومان بوده است. این رقم در سال 97 برای سه نفر در مجموع به 51 میلیون تومان رسیده است، به عبارتی هر عضو این هیئت مبلغ 17 میلیون تومان دریافت کرده است. اگرچه بخش مهمی از این افزایش دستمزد ناشی از طولانی بودن زمان داوری بوده است؛ اما این افزایش ناشی از نادیده گرفتن تغییرات اساسی است که در سال‌های گذشته در جشنواره تئاتر فجر رخ داده است. به جد می‌توان گفت بازگشت به شیوه‌های سنتی در دوره 37 از منظر اقتصادی برخلاف شعارهای سال 97 - اقتصاد مقاومتی - و عدالت در مشارکت هنرمندان بوده است.

در بخش مرور تهران در سال 96 تنها یک هیئت انتخاب 70 نفره وجود داشت که درمجموع 14 میلیون دریافت کرده‌اند. این هیئت در سال 97 به دو بخش الف و ب تقسیم می‌شوند که در ایران یک 15 میلیون تومان برای 3 نفر و در بخش ایران دو، 26 میلیون برای 3 نفر پرداخت می‌شود. به عبارتی 6 نفر 41 میلیون دریافتی داشته‌اند که با توجه به ابعاد مدل سال گذشته یک شکست مالی به حساب می‌آید.

در سال 96 هیئت انتخاب و داوران و گروه‌های مرتبط با دیگر گونه‌های اجرایی که تعدادشان 31 نفر بوده در مجموع 27 میلیون و 700 هزار تومان دریافتی داشته‌اند، یعنی هر نفر کمتر از 900هزار تومان دریافت کرده است. این وضعیت در سال 97 با تقسیم دیگر گونه‌ها و خیابانی به  18 میلیون برای 6 نفر ارتقا پیدا کرده است. این افزایش رقم زمانی عجیب می‌شود که رقم داوری بخش خیابانی نیز باید به این رقم افزود؛ چرا که رقم داوری بخش خیابانی سال 96 در همان مبلغ کلی نهفته شده است. این رقم 42 میلیون برای 12 نفر ارتقا پیدا می‌کند. به عبارتی برای هر نفر 3میلیون و 500 هزار تومان پرداخت شده است.

در سال 96 در بخش بین‌الملل یک هیئت انتخاب به تعداد 6 نفر مبلغ 13میلیون و 200 هزار تومان دریافت کرده است که این رقم در سال 97 به صفر رسیده است.

در سال 97 بخش رادیویی در زمان انتخاب مبلغ 6 میلیون برای 3 نفر پرداختی داشته است که این بخش در جشنواره 96 وجود نداشته است.

پ: داوری

داوری از بخش‌های جنجالی بوده و رقم‌‌های پرداختی همواره مورد مجادله بوده است. در بخش داوری رادیویی به 3 نفر مبلغ 9 میلیون تومان پرداخت شده است. این بخش در فجر 36 فعال نبوده است.

در بخش تئاتر ایران، داوری در سال 96 در یک فیلد بررسی شده است، 20 میلیون تومان برای 3 نفر. این مورد در فجر 37 به دو بخش ایران یک و دو تقسیم شده است که در بخش ایران یک برای 3 نفر 18 میلیون و در بخش ایران دو برای 5 نفر 30 میلیون تومان پرداخت شده است. با توجه به ارقام ارائه شده در این بخش با کاهش دستمزد داوران روبه‌روییم.

در بخش بین‌الملل در سال 96 به 6 نفر مبلغ 13 میلیون و 200 هزار تومان پرداخت شده است. این رقم در سال 97 به 29 میلیون و 600 هزار تومان برای 5 نفر رسیده است که نشان می‌دهد دستمزد داوران در بخش بین‌الملل برخلاف بخش داخلی با افزایش همراه بوده است. احتمالاً این افزایش ناشی از تغییرات ارزی باشد.

در بخش نمایشنامه‌نویسی سال 96، 6 داور جشنواره مبلغ 15 میلیون تومان دریافت کرده بودند. این رقم در سال 97 برای 3 نفر به 18 میلیون تومان رسیده است که از جذاب‌ترین افزایش‌ها در رقم دستمزد داوران به حساب می‌آید.

در جشنواره 36 هیچ رقمی برای داورای پوستر و عکس در جدول ارائه شده اعلام نشده است و بنابراین فرض بر آن گرفته می‌شود این رقم صفر بوده است. در جشنواره سال گذشته شش داور این دو بخش مبلغ 15 میلیون دریافتی داشته‌اند.

ت: شورای نظارت و ارزشیابی

شاید یکی از بخش‌های کمتر دیده شده در جشنواره فجر شورای نظارت و ارزشیابی باشد. شورایی که در دو سال گذشته جمعیتش برابر با 20 نفر بوده است. سال گذشته این شورا در جشنواره به شدت فعال بوده است و بسیاری گروه‌ها از برخی ممیزی‌های شکل گرفته گلایه داشتند. برخی مانند مورد نمایش «لانچر 5» برساخته ذهنی بود تا در نهایت این نمایش با دو اجرای خود در سالن چهارسو، مورد اقبال داوران و مخاطبان قرار گیرند.

با این حال رقم دستمزد ممیزان از 36 میلیون 300 هزار تومان به 70 میلیون و 100 هزار تومان رسیده است. هرچند نمی‌توان با جدیت گفت هر ممیز در سال گذشته مبلغ 3میلیون و 500 هزار تومان دریافت کرده است - چرا که به احتمال قوی این رقم براساس تعداد ممیزی‌ها تقسیم شده است -؛ اما رشد 250درصدی دستمزد ممیزان می‌توان نشان از نگاه و سیاست اداره کل هنرهای نمایشی کنونی باشد.

ث: کمک‌هزینه‌ها

در سال 1396 کمک‌هزینه بخش ملی به  دو بخش برگزیده استان‌ها - 142 میلیون و 500 هزار تومان برای 15 اثر - و بخش مرور تئاتر ایران - 269 میلیون و 500 هزار تومان برای 45 اثر - اختصاص یافته بود. به عبارتی برای 60 اثر جشنواره مبلغ 412 میلیون تومان هزینه کرده بود.

این مبلغ در سال 97 در دو بخش ایران یک و دو به ترتیب 257 میلیون ایران یک و 272 میلیون در ایران دو هزینه شده است. هر چند در جدول ارائه شده تعداد آثار اعلام نشده است؛ اما طبق جدول فجر 37 می‌توان گفت در این دو بخش 27 اثر در بخش ایران یک و 22 اثر در بخش ایران دو حضور داشته‌اند. به عبارتی برای 49 اثر مبلغ 529 میلیون تومان پرداخت شده است. نکته جالب‌تر آنکه در بخش ایران دو که تعداد آثار کمتر بوده مبلغ بیشتری هزینه شده است. با این حال در کمک‌هزینه‌ها با رشد قابل‌توجهی روبه‌رو بوده‌ایم. به طور میانگین از متوسط 6میلیون و 800 هزار تومان به 10 میلیون و 800 هزار تومان رسیده‌ایم.

در بخش بین‌الملل 15 اثر ایرانی در سال 97، مبلغ 245 میلیون تومان دریافت کرده‌اند.

در بخش دیگر‌گونه‌ها و خیابانی، در سال 96 برای 20 اثر مبلغ 148 میلیون و 500 هزار تومان پرداخت شده بود که این رقم در سال 97 به 276میلیون تومان رسیده است. در جدول 97 تعداد آثار این دو بخش درج نشده است؛ اما باز می‌توان از افزایش قابل‌توجه در کمک‌هزینه‌ها گفت.

در بخش مهمان در سال 96 برای 15 اثر مبلغ 530 میلیون تومان پرداخت شده بود. این مبلغ در همان سال بسیار پرحاشیه بود، به‌خصوص مورد نمایش آتیلا پسیانی که بالاترین رقم دریافتی از فجر را داشت و تنها دو بار در ایرانشهر روی صحنه رفت. همچنین حسین پارسایی برای نمایش «بینوایان» که فروش فوق‌العاده‌ای داشت مبلغی گزاف نسبت به دیگر گروه‌های نمایشی دریافت کرده بود. این رقم در سال 97 به 184 میلیون و 500 هزار تومان رسیده است. هر چند در جدول تعداد آثار اعلام نشده است؛ اما این رقم نشان از آن می‌دهد با وجود گسترش بخش مهمان در دوره برهانی‌مرند، پرداختی‌ها به مراتب کاهش یافته است.

در بخش اعزام گروه‌های به فجر استانی در سال 97 بدون عنوان تعداد گروه‌ها مبلغ 93 میلیون هزینه شده است. این رقم در سال 96 برای 18 گروه برابر با 134 میلیون و 500 هزار تومان بوده است که به نظر با کاهش جدی در این بخش مواجهه بوده‌ایم.

در بخش بین‌المللی فجر 37 اجراهای خارجی 747میلیون و 300 هزار تومان دریافت کرده‌اند که مشخص نیست تعداد اجراهای مدنظر چقدر بوده است. در سال 96 برای 38 نفر مبلغ 570 میلیون تومان هزینه می‌شود که با توجه به ابعاد بین‌المللی دوره 36 می‌توان مدعی شد در دوره 37 با هزینه بیشتر، بازدهی کمتری نسبت به دوره پیشین از بخش بین‌الملل داشته‌ایم.

ج: هزینه سالن‌ها و اسکان

در سال 96 در مجموع مبلغ 146 میلیون تومان بابت سالن‌ها به سالن‌داران پرداخت شده است که شامل بنیاد رودکی و خانه هنرمندان می‌شود. این مبلغ در سال 97 به رقم 183 میلیون رسیده است.

در بحث اسکان در فجر استانی نیز رقم 56 میلیون و 500 هزار تومانی به رقم 124 میلیون تومان افزایش یافته است که با توجه به کاهش کمک‌هزینه‌ها قابل‌توجه است. به نظر می‌رسد با توجه به افزایش هزینه‌های جاری، کمک‌هزینه‌ها کاسته شده است.

اسکان در تهران در سال 96 برای 3هزار 575 نفر برابر با یک میلیارد و 37 میلیون بوده است. این رقم در سال 97 به یک میلیارد و 25 میلیون تومان کاهش یافته است. اگرچه مشخص نیست این رقم برای چند نفر در شب هزینه شده است و صرفاً از یک کاهش خبر می‌دهد که با توجه به کاهش تعداد مهمانان فجر قابل توجه بوده است.

نکته قابل توجه آنکه در سال 96 هزینه روادید و بلیت گروه‌های خارجی از اسکان تفکیک شده است و مبلغ 450 میلیون و 800 هزار تومان برای 38 نفر هزینه شده است. این رقم درمورد جشنواره 37 روشن و مشخص نیست، نه تعداد افراد دعوت شد و نه مبلغ هزینه شده.

چ: به‌علاوه فجر

در سال 96 برای بخش به‌علاوه فجر مبلغ 119 میلیون تومان برای 10 موسسه یا سالن پرداخت شده است. با توجه به حواشی سال گذشته این رقم به عدد 174 میلیون تومان برای 10 سالن یا موسس رسیده است.

ح: هزینه‌های برگزاری بخش جانبی

در سال 96 برای عوامل اجرایی که 316 مفر بوده‌اند مبلغ 259میلیون و 500 هزار تومان پرداخت شده است. این رقم برای تعداد نامشخصی از افراد به 216 میلیون و 200 هزار تومان کاهش یافته است.

تشریفات گمرکی در سال 97 برابر با 262میلیون و 500 هزار تومان بوده که این رقم در سال 96، 115میلیون تومان بوده است. با توجه به ترکیب هزینه‌های دستمزدی به نظر می‌رسد بخش بین‌الملل دوره 37 در همه ابعاد بار تحمیلی بر دوش جشنواره بوده است.

در بخش مترجمین گروه 20 نفره‌ای که در سال 96 تنها 26میلیون 400 هزار تومان دریافت کرده بودند در سال 97، 31 میلیون 500 هزار تومان دریافتی داشته‌اند و این در حالی است که با افت آثار در بخش بین‌الملل، وضعیت کاری نیز محدودتر بوده است.

در سال 96 برای برپایی کارگاه‌ها 11میلیون و 600 هزار تومان هزینه می‌شود و این رقم در سال 97 به 25میلیون و 100 هزار تومان ارتقا یافته است.

خ: جوایز

در سال 96 در بخش‌های آف‌استیج، ایران، بی‌الملل،عکس و پوستر در مجموع برای 46 نفر مبلغ 151 میلیون و 500 هزار تومان پرداخت می‌شود. این رقم در سال بعد به 308 میلیون و 900 هزار تومان افزایش یافته است؛ اما مشخص نیست این مبلغ به چند نفر اهدا شده است و این افزایش با توجه با افزایش بخش‌ها و تعداد جوایز به چه نحوی رشد کرده است.

د: اختتامیه

در سال 96 برای مراسم اختتامیه که دکوری نداشت بابت مجری،قاری،کارگردانی،دکور،کلیپ، پذیرایی و برنامه‌های جنبی، 60 میلیون تومان هزینه می‌شود. این رقم در سال بعد به رقم عجیب 202میلیون و 700 هزار تومان رسیده است و این در حالی است که این اختتامیه تفاوت چندانی با دوره قبلی نداشته است. در عوض در بخش بزرگداشت که در هر دوره 4 نفر در نظر گرفته شده است از رقم 21میلیون تومان به مبلغ 20 میلیون تومان کاهش یافته است.

ذ: عوامل اجرایی

در سال 1396، در دبیرخانه فرهاد مهندس‌پور برای بخش روابط‌عمومی و تبلیغات مبلغ 420 میلیون هزینه می‌شود و در بخش مدیران جشنواره که شامل 29 نفر می‌شده رقمی برابر با 191 میلیون پرداخت می‌شود. در دبیرخانه نادر برهانی مرند این رقم با افزایش چشمگیری همراه است. در بخش تبلیغات رقم پرداختی با نزدیک به 70درصد افزایش به 690 میلیون و 700 هزار تومان رسیده است و این در حالی است که در این حوزه اتفاق چندان جالبی - با توجه به افزایش ارقام - رخ نداده است. در بخش عوامل که تعداد افراد در آن مشخص نیست، رقم به 366 میلیون و 400 هزار تومان رسیده است.

به عبارتی اگر در سال 96 به ازای هر نفر در کمیته‌ها، 6 میلیون و 500 هزار تومان پرداخته شده است، این رقم با فرض بر حضور همان 29 نفر به 23 میلیون و 800 هزار تومان رسیده است که نشان می‌دهد افزایش دستمزدها در بدنه داخلی جشنواره نسبت به جوایز، کمک‌هزینه  یا حتی هزینه‌های داوری افزایش نیافته است. در دبیرخانه دستمزدها 360 درصد افزایش را تجربه کرده‌ است.

در بخش هزینه‌های جاری دبیرخانه اما رقم 142 میلیون و 800 هزار تومان به 159 میلیون و 100 هزار تومان رسیده است که نشان از رشدی اندک می‌دهد که با دستمزدهای پرداختی در بخش کمیته‌ها همخوانی ندارد.

ر: دیگر بخش‌ها

گفته شد در سال 97 تعداد فیلدهای اعلامی بیشتر از دوره گذشته است. واقعیت آن است که این افزایش به معنای شفاف‌تر ماجرا نبوده است؛ بلکه نشان می‌دهد در سال 97 بخش‌های بیشتری در جشنواره فعال بوده است. در سال 97 برای همایش استانی 51 میلیون تومان، برای چاپ نمایشنامه‌ها - که در سال 96 از جشنواره حذف شد - 55 میلیون تومان،‌ برای چهل‌سالگی انقلاب - چاپ 5 اثر - مبلغ 67 میلیون تومان، برای برگزاری سمینار و حواشی آن مبلغ 98 میلیون تومان و در نهایت برای بخش نمایشگاه و تاریخ شفاهی 69 میلیون تومان هزینه شده است. به عبارتی چهل‌سالگی انقلاب که بدون همکاری دستگاه‌های مربوطه برگزار شده بود برای جشنواره تئاتر فجر 233 میلیون و 800 هزار تومان بار مالی داشته است.

آنچه مشخص است معاونت هنری وزارت ارشاد تمایلی به شفاف‌سازی در آمار و ارقام جشنواره تئاتر فجر نداشته است. با اینکه هزینه‌ برخی از بخش‌ها به شکل عجیبی افزایش یافته است؛ اما فقدان جزییات نمی‌تواند روشن کند در فجر چه اتفاقی رخ داده است. دستمزد عجیب در بخش هیئت انتخاب استانی یا کمیته‌های جشنواره می‌تواند بدون جزییات فضا را علیه دبیر جشنواره متشنج کند. همانند سال‌های گذشته مشخص نیست هر گروه به چه میزان کمک‌هزینه دریافت کرده است و آیا روابط میان دبیر و گروه منجر به گرفتن امتیاز بیشتر شده است یا خیر. امری که نشان می‌دهد در دوره‌های گذشته رخ داده است؛ اما به سبب عدم‌شفافیت اثبات آن آسان نبوده است. این وضعیت برای جشنواره 37 نیز صادق است و اما و اگرها کماکان پابرجاست.

این وضعیت زمانی بغرنج‌تر می‌شود که گزارش مالی فیلم فجر - که برگرفته از گزارش مالی تئاتر فجر سال‌های گذشته بوده - بیشتر به سوی شفافیت رفته است و حتی در آن زمان در نظر گرفته شده برای عوامل دبیرخانه و مدیران مشخص شده است. جشنواره تئاتر فجر 37 اما به سوی محو کردن شفافیت پیش رفته است. برای مثال درمورد هزینه چاپ کتاب هزینه هر کتاب 11 میلیون تومان - که می‌‌توانسته برون سپاری شود و اساساً در یک مجموعه منتشر شود - هیچ وضعیتی روشن نیست. این مسأله درباره تعداد مهمانان خارجی و از همه مهمتر بخش Showcase بدتر می‌شود.

پیشتر، پس از انتشار یک گزارش مالی بدون جزییات توسط اداره کل هنرهای نمایشی، حمید نیلی، مدیر جوان انجمن هنرهای نمایشی در یک برنامه رادیویی قول داده بود جزییات بیشتری از مسائل مالی جشنواره فجر منتشر خواهد شد؛ اما با مقایسه میان گزارش اول و دوم می‌توان فهمید هیچ شفافیتی ایجاد نشده است. برای مثال در بند نخست گزارش اول که هزینه دبیرخانه اختصاص یافته است، بدون ذکر جزییات عیناً در گزارش دوم هم ذکر شده است. این وضعیت درباره امور بین‌الملل و روابط عمومی و انتشارات وخیم‌تر هم می‌شود.

آنچه مشخص است آن است که حسینی و دستگاه تحت امرش در ارشاد تمایلی برای شفافیت‌سازی در جشنواره‌های مرتبط به خصوص فجر ندارند، هر چند سامانه شفافیت‌ساز کشور تحت نظر وزارت ارشاد است.

انتهای پیام/