سال ها از کارگر ایرانی خراج گرفتیم و به کارگر خارجی دادیم

به گزارش خبرنگار اقتصادی باشگاه خبرنگاران پویا، شریان مالی‌ کشور ما با بانک گره خورده و سیستم اقتصاد ما بانک‌محور است و تقریباً 80درصد تأمین مالی موجود از این نهاد تغذیه می‌شود و هر خانواده‌ای چه مستقیم و چه غیرمستقیم با آن دست و پنجه نرم می‌کند. اما امروز وضعیت این نهاد حیاتی به‌گونه‌ای شده که جدا از نارضایتی عمومی نسبت به نرخ سود بالا و مسائل ربوی تقریباً کمتر کارشناس و اقتصاددانی پیدا می‌شود که ابعاد فنی و علمی بانکهای ایران را رضایتبخش بداند.

در عرصه بین‌الملل سیستم بانکی ما نسبت به جهان به‌روز نیست و استانداردهای لازم را برای روابط بین‌بانکی ندارد. و نیز در داخل گریبانگیر معضلات مهمی همچون: بنگاهداری، ضعف نظارت بانک مرکزی، دارایی‌های منجمد و سمی، زیان‌دهی و شکاف بین دارایی و بدهی، سودهای ثابت و نامشروع، اضافه برداشت غیراصولی از بانک مرکزی، خلق پول و به‌تبع آن افزایش انبوه نقدینگی، قراردادهای صوری، فرار از شراکت در سود و زیان، طمع دریافت جریمه دیرکرد و سود مرکب، نبودن در خدمت تولید و... هست، در همین باره گفت‌وگویی داشته‌ایم با علی سعدوندی اقتصاددان و استاد دانشگاه استرالیایی وولونگونگ.

تسنیم: معوقات بانکی روز به روز بیشتر می شود. شما علت آن را چه می دانید؟

به دو دلیل وام های بانکی بازپرداخت نمی شود که فاجعه آفرین می شود. اولین آن نبود اعتبارسنجی هست و  دومین آن، این است که بر نظام بانکی نظارت نیست و این فقدان ممکن است منجر به نقدینگی بی نهایت و ابر تورم شود. اما مقاله 2014بانک مرکزی پاسخ میدهد به چند دلیل امکان این قضیه وجود ندارد و مهم ترین آن نظارت بر سیستم بانکی است. بنابراین نبود نظارت بر بانکها مساوی با ونزوئلایی شدن است.

 دلیل دیگری که این مقاله مطرح می کند این است که چون اگر بانکها خصوصی باشند و هدفش سود آوری از ما به تفاوت تسهیلات و سپرده بانکی باشد بنابراین سهامدارانش از ترس زیان دهی عملکرد خودشان را به نحوی تنظیم می کنند که در نتیجه آن معمولا ابر نقدینگی فاجعه آفرین اتفاق نمی افتد.

*در ایران فقط 2یا3 بانک خصوصی استاندارد داریم

تسنیم:  در ایران هم بانکهای خصوصی هستند پس چرا با چنین نقدینگی انبوهی دست و پنجه نرم میکنیم؟

الان در ایران هم حدود 2یا3 بانک خصوصی موفق هستند که با داشتن عدد کفایت سرمایه تقریبا 15 نشان از آن دارد که سهامداران و مالکان بانک، پول زیادی در بانک سرمایه گذاری کرده اند بنابراین همین دغدغه مندی آنها نسبت به پولهایشان باعث می شود مدیریت صحیح داشته و استانداردهای لازم را بدست بیاورند. اما از سوی دیگر بانکهای به ظاهر خصوصی داریم که عمدتا مدیرانشان از مدیران اسبق بانکهای دولتی هستند اما متاسفانه به علت اینکه مالکان بانک در بانکشان پول و سرمایه ای ندارند و تبع آن دغدغه ای ندارند بنابراین فقط به خلق پول بی ضابطه متوسل می شوند تا بتوانند زیان دهی خود را جبران کنند.

*بانک دولتی برای اقتصاد مضر است

تسنیم: شاخص کفایت سرمایه دقیقا چه کیفیتی از بانکها را ارزیابی می کند؟

شاخص کفایت سرمایه این میزان مسئولیت پذیری مالک بانک در برابر سهامداران خود و رفتارهایش را به نشان می دهد اما متاسفانه این قضیه برای بانکهای دولتی بی معنا هست چراکه اصلا دغدغه مندی برای سرمایه بانک ندارند. بنابراین اگر می خواهید بانک دولتی داشته باشید باید بانکهای توسعه ای که کفایت سرمایه برایشان ملاک نیست را زیاد گسترش دهید و نه بانکهای دولتی بی مسئولیت را. بنابراین بانک نباید دولتی باشد چراکه باید همیشه به جامعه و سهامداران خود جوابگو باشد.

تسنیم: آیا عملیات بازار باز که بانک مرکزی جدیدا تصمیم بر اجرایی سازی آن گرفته را مفید می دانید؟

همچنین یکی از ابزارهای کارآمد برای کنترل نقدینگی عملیات بازار باز و کنترل نرخ بهره است که یکی از بهترین و مجرب ترین ابزارها در دنیا محسوب می شود که در عمل موفق بوده است بر خلاف نرخ سپرده قانونی بانکها در نزد بانک مرکزی در عمل نشان داد که موفق نبوده است. الان چندین کشور جهان سپرده قانونی را به علت بی خاصیت بودن آن منسوخ شده است.

* بحران نظام بانکی همانند بحران یک هواپیما است

تسنیم: به چه علت معتقدید بر بانکها نظارت وجود ندارد؟

متاسفانه بانک مرکزی ما نظارتی بر بانکها ندارد. الان تازه بانک مرکزی استانداردهای بازل دو را ترجمه کرده خب این اشتباه است چراکه بازل 2 در دنیا بحران آفرین بوده است. اما استاندارد بازل 3 در دنیا موفق بوده است که متاسفانه هنوز در بانکها اجرایی نشده است و عزمی هم برای آن وجود ندارد بحران نظام بانکی همانند بحران یک هواپیما است. همان گونه که هوایپما قبل از پرواز باید چک شود تا در حین پرواز به مشکلی مواجه نشود سیستم بانکی هم این قدر حساس هست که باید عین مقررات احتیاطی یک هواپیما با او برخورد کرد.

اجرایی شدن استاندارهای حسابداری IFRS در بانکها بسیار با اهمیت هستند چراکه باعث می شود که بانکها دارایی و زیانهای خود را به خوبی شفاف کنند. الان نسخه 9 این استانداردها منتشر شده است که الان متاسفانه عزمی برای اجرا شدن آن نیست.

* نبود نظارت بر بانکها منجر به یک سیل ویرانگر خواهد شد؛ بانک مرکزی نخواست تا 2 مشکل را حل کند

تسنیم: چرا بانک مرکزی نخواست بازل3 را در بانکها اجرایی سازی کند؟

بانک مرکزی نخواست دو اقدام از نان شب واجب تر را انجام دهد: یک. پیمان های پولی دوجانبه دو. اجرایی سازی استانداردها بازل3. ممکن است به جز 2یا3بانک خصوصی که استانداردهای نزدیک به بازل 3 دارند بقیه بانکها به علت عقب ماندگی خود در برابر اجرا شدن بازل3 مقاومت کنند اما اجرایی نشدن آن به ضرر منافع مردم است. قطعا نبود نظارت بر بانکهای ایرانی در آینده منجر به یک سیل ویرانگر خواهد شد اگر با همین دست فرمان به پیش برویم. در آمریکا صندوق ضمانت سپرده عامل نظارت بر بانکهاست.

تسنیم: آیا در بدنه بانک مرکزی و بانکها کمبود متخصص وجود دارد؟

الان تحقیق بفرمایید در طی این سالها از روسا و معاونین بانک مرکزی کدامشان تخصص بانکداری داشته اند؟ درباره معاونین ارزی بانک مرکزی نیز تحقیق کنید ببینید چند نفرشان تخصص ارزی داشته اند؟ برای من قطعی شد خیلی از مدیران ارزی بانک مرکزی ما ابتدایی ترین اصل سیاست گذاری ارزی را نمیدانسته اند. بنابراین سیستم بانکی عطش متخصص دارد. اگر میخواهید عقود اسلامی و بانکداری اسلامی را نیز اجرایی کنید باید سراغ متخصص آن بروید.

کل سیاست ارزی و پولی را می توان به شکل خلاصه در چند جلسه تدریس کرد اما کسی می خواهد تدریس کند باید چندین سال تحصیل کرده باشد.4گروه به طور جداگانه طرح اصلاح بانکی اراده کرده اند. اولین گروه طرح مشترک پژوهشکده پولی و بانکی و موسسه نیاوران هستند.

*از سال 93 تا 97 از کارگر ایرانی خراج گرفتیم و به کارگر خارجی دادیم

تسنیم: دقیقا ایده پژوهشکده پولی و بانکی و حلقه نیاوران برای اصلاح نظام بانکی چه بود؟ ایرادات این طرح چه بود؟

یک عامل مهم در معوقات بانکی خراب بودن اقتصاد کلان کشور است. وقتی اقتصاد دچار بحران می شود دیگر حد و اندازه ای برای معوقات نمی توان در نظر گرفت. با وجود رکود اقتصادی بنگاه ها از عهده تعهدات مالی خود به بانکها بر نمی آیند و به همین شکل سلسله زنجیره وار ورشکستکی تولیدکنندگان را گریبانگیر می کند و در نهایت به ورشکستگی سیستم بانکی می انجامد. از سال 93تا ابتدای سال 97 شرایط اقتصادی ضد تولید بوده است به دلیل اینکه اولا نرخ ارز در قیمت پایین تثبیت شده بود و باعث شده بود که به واردات کالای خارجی یارانه بدهیم دوما اینکه نرخ بهره بانکی به شدت بالا بود و تولیدگران کالای داخلی زمین گیر کرده بود.

یعنی به نوعی از تولیدکننده داخلی خراج و باج می گرفتیم و به تولید کننده خارجی یارانه می دادیم. در این شرایط هیچ تولید ملی دوام نمی آورد. متاسفانه در این شرایط به جای اینکه مسئولین به فکر این باشند که اقتصاد کلان را ترمیم کنند گفتند اول ما باید سیستم بانکی را اصلاح کنیم و در این راستا طرح دادند که از صندوق توسعه ملی و حساب ذخیره ارزی، ارز را بفروشیم و به بانکها تزریق کنیم تا آنها را سرپا نگه داریم.

این دقیقا ایده گروه اول اصلاح گران نظام بانکی یعنی پژوهشکده پولی و حلقه نیاوران بود. درحالی که این طرح کامل غلط بود چراکه اگر شما با ایده اینکه دارایی های خارجی و ارز را بفروشید و به بانکها تزریق کنید، در حقیقت مشکل را ریشه ای حل نکرده اید و فقط با این کار یک آرامبخش موقتی را تزریق کرده اید و وقت خود را با پر کردن یک چاه بی انتها به هدر داده اید.

گفت و گو از محمدعلی قشقایی

انتهای پیام/