معضل قاچاق لاستیک در مرزهای کردستان و اظهارات متناقض مسئولان / افکار عمومی سردرگم شد
در حالی‌که ستاد مبارزه با قاچاق کالا از قاچاق لاستیک زیر چرخ ماشین‌های سنگین در مرزهای کردستان خبر می‌دهد و لاستیک‌فروشان نیز آن را تایید کرده اما رانندگان و گمرک این تخلف را تکذیب می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سنندج، استان‌های مرزی از یک‌سو به‌دلیل اوضاع نابسامان کشورهای همسایه و از سوی دیگر به‌دلیل تحریم‌های خارجی همواره مستعد قاچاق در زمینه‌های مختلف بوده و هستند. در این میان استان کردستان با داشتن 200 کیلومتر مرکز مشترک با عراق و آمار قابل توجه بیکاری و زیرساخت‌های کمتر توسعه‌یافته در بخش صنعت و کشاورزی از لحاظ آلودگی به قاچاق در معرض خطر بیشتری قرار دارد.
بر اساس آخرین آماری که از سوی «سیدنجیم حسینی مدیرکل تعزیرات حکومتی کردستان» در نیمه دوم سال 97 اعلام شد استان کردستان پس از استان‌های هرمزگان، سیستان و بلوچستان و آذربایجان غربی در رده چهارم تعداد پرونده‌های قاچاق در کشور قرار داشت. گرچه به‌دنبال اعمال تحریم‌ها و نوسانات بازار ارز در ماه‌های اخیر بازار کالاهای اساسی در کشور دستخوش آشفتگی زیادی شد اما در این میان بازار لاستیک یا همان تایر خودرو هم از این تغییرات در امان نماند. به‌ویژه در بازار لاستیک ماشین‌های سنگین گرانی تا مرز 6 برابریِ قیمت‌ها شوک بزرگی به ناوگان حمل و نقل کشور وارد کرد.
طبیعتاً در چنین آشفته بازاری قاچاق فرصت مناسبی برای رشد پیدا می‌کند. با وجود تمام کنترل و نظارت‌ها بر واردات اما همچنان بازار تایر نیز مانند بازار سایر کالاهای دیگر از بلای قاچاق در امان نبوده و نیست. قاچاق و مافیای قاچاق در هر بازاری به سبک و سیاق خود ترفندهایی برای گریز از قانون دارند. در این میان در بازار لاستیک نیز ترفندی عجیب شکل گرفته است به‌طوری که دبیر کمیسیون مبارزه با قاچاق کالا و ارز کردستان اخیراً در یک کنفرانس خبری از شیوه‌ای جدید در قاچاق لاستیک که توسط رانندگان خودروهای سنگین انجام می‌گیرد خبر داد؛ وی گفته بود برخی از ماشین‌های سنگین در کردستان هنگام عبور از مرز لاستیک فرسوده و مستعمل را زیر چرخ‌های خود انداخته و هنگام برگشت لاستیک‌های نو را جایگزین کرده و به این شکل مبادرت به وارد کردن لاستیک قاچاق می‌کنند. البته این موضوع برای نخستین بار در سال 95 از سوی رئیس اتحادیه لاستیک‌فروشان استان کرمانشاه هم مطرح شده و از اینکه مرزهای کرمانشاه آلوده به شیوه جدید قاچاق شده، ابراز نگرانی کرد اما گویا این ترفند جدید برای قاچاق لاستیک به مرزهای کردستان نیز سرایت کرده است.
باید یادآور شد؛ قاچاق بر اساس تعریف علمی آن عبارت است از یک تخلف گمرکی که کالا، در طول مرز گمرکی مخفیانه و به‌منظور فرار از نظارت گمرکی جابه‌جا می‌شود. بر اساس این تعریف لاستیک نویی که زیر چرخ ماشین‌ها وارد استان می‌شود از هزینه‌های گمرکی شامل عوارض گمرکی، مالیات بر ارزش‌افزوده معاف و در نتیجه تفاوت قیمت قابل توجهی با لاستیکی که از مبادی رسمی و گمرکات وارد استان می‌شود، خواهد داشت.
شاید در ظاهر ابعاد قضیه ناچیز به نظر برسد اما تصور کنید یک ماشین سنگین 18 چرخ که هر بار با 18 لاستیک فرسوده از مرز خارج می‌شود، می‌تواند در مسیر برگشت 18 لاستیک خارجی نو را وارد کشور کند. این موضوع زمانی بغرنج‌تر شده که هیچ مانعی در تردد تعداد روزانه ماشین‌ها از مرز نبوده و در نتیجه با افزایش تعداد ترددها حجم بار قاچاق نیز به‌نسبت مستقیم افزایش می‌یابد. بر اساس آمار اعلامی از سوی گمرک مریوان روزانه به‌طور متوسط 250 الی 300 کامیون ترانزیت از مرز باشماق تردد می‌کنند.
خبرنگار تسنیم برای شفاف‌سازی در این زمینه و ارائه راهکارهایی جهت شناسایی و جلوگیری از متخلفان به گفت‌وگو با دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان نشست، که در ادامه می‌خوانید:
خلاء قانونی در مبارزه با «قاچاق لاستیک زیر چرخ ماشین‌های سنگین» وجود دارد
علی خداویسی دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان کردستان گفت: «تعدادی از اتوبوس‌ها و کامیون‌هایی که با لاستیک کهنه از مرز خارج می‌شوند با لاستیک نو برمی‌گردند و قطعاً لاستیک‌هایی را که به این صورت وارد کرده برای مصرف خود نگه نمی‌دارند بلکه اقدام به فروش آن می‌کنند.»
وی با تاکید بر اینکه همه ماشین‌های سنگین مبادرت به چنین عملی نمی‌کنند، افزود: «گرچه آمار قاچاق لاستیک در این روش در مقابل آمار و ارقام قاچاق‌های بزرگ چشمگیر نیست اما با توجه به اینکه استان کردستان خود دارای کارخانه تولید لاستیک است انتظار می‌رود که این مقدار هم به صفر برسد.»
دبیر کمیسیون برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر مبارزه با قاچاق کالا و ارز استان کردستان با اشاره به خلاء قانونی در مبارزه با این شیوه قاچاق عنوان کرد: «متاسفانه در حال حاضر این شیوه قاچاق حالت رسمی به خود گرفته و اداره راهداری و حمل و نقل جاده‌ای و مرزبانی باید برای ماشین‌های سنگینی که دارای لاستیک فرسوده هستند شرط‌هایی را قرار دهند تا بر اساس آن از خروجشان از مرز ممانعت به‌عمل آید.»
خداویسی با بیان اینکه اقداماتی برای رفع خلاء قانونی در مبارزه با قاچاق لاستیک به این روش صورت گرفته، گفت: «با سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای کشور و ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا طی مکاتباتی خواستار تصویب دستورالعمل‌هایی در این‌باره شده‌ایم تا بر مبنای آن اولاً؛ «خروج اتوبوس‌هایی را که دارای مسافرهای سوری بوده و معمولا 10 الی 15 تا مسافر هم دارند از مرز محدود نماییم». دوماً؛ «تعداد اتوبوس‌هایی که از مرز تردد می‌کنند و در حال حاضر 15 الی 20 دستگاه هستند به 5 دستگاه کاهش دهیم» تا بلکه بتوانیم از خروج سوخت و ورود لاستیک به کشور به صورت قاچاق جلوگیری کنیم.»
اما رانندگان چه می‌گویند؟
بختیار.ق. راننده یک تریلی 18 چرخ عراقی است که بین ایران و عراق تردد می‌کند. موضوع قاچاق لاستیک، زیر چرخ ماشین‌های سنگین را که توسط رانندگان انجام می‌شود با وی در میان گذاشتیم. در واکنش با دلخوری پاسخ داد: «این دیگر چه حرفی است! راننده به اندازه کافی سختی کار دارد و در این وضع نابسامان اقتصادی هم مسئولیت تامین معیشت خانواده بر دوشش است هم مسئولیت مراقبت و رسیدگی از ماشین. جانمان را در کف دستمان گذاشته‌ایم و شب و روز همدم جاده‌ها شده‌ایم آن وقت ما را متهم به قاچاق هم می‌کنند. من خودم به‌عنوان راننده هرگز چنین کاری نکرده و فکر نمی‌کنم هیچ‌کدام از رانندگان دیگر نیز چنین کاری کند. متأسفانه مسئولان دیواری کوتاه‌تر از رانندگان پیدا نکرده و وقتی نمی‌توانند یقه قاچاقچی‌های بزرگ را بگیرند یقه ما را می‌گیرند.»
احمد. ب. راننده و صاحب یک کامیون 10 تن در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم منکر چنین تخلفی از سوی رانندگان نشد و گفت: «من در مورد این عمل که توسط اتوبوس‌ها و کامیون‌ها در عبور از مرز انجام می‌شود شنیده‌ام و حتی دیده‌ام. اما باورم بر این است که آنها فقط نیاز مصرفی خود را به این شکل تامین می‌کنند.
وی افزود: «شاید در گذشته و قبل از افزایش صعودی دلار از این راه به منظور تجارت استفاده می‌کردند اما اکنون با این شرایط اصلاً سودی عاید آنها نمی‌شود و منطقی به نظر نمی‌رسد که چنین شیوه‌ای به‌منظور قاچاق وجود دارد و اگر هم باشد در مقابل محموله‌های بزرگ قاچاق تأثیری ندارد و بهتر است تمرکز نظارت و مقابله بر روی دانه‌درشت‌ها باشد نه رانندگان بیچاره. »
«لاستیک‌فروش‌ها» حلقه متضرر در این زنجیره
لاستیک فروش‌ها، حلقه واسطه در این زنجیره به هم پیوسته لاستیک و ماشین هستند. در خیابان‌های گلشن و 11 متری سنندج تعداد زیادی از مغازه‌های لاستیک‌فروشی به چشم می‌خورد. با نگاهی به تابلوهای مغازه‌ها می‌توان فروشنده لاستیک‌های سبک و سنگین را از هم جدا کرد. به داخل مغازه لاستیک فروشی امین.م. که فروشنده لاستیک سبک و سنگین است، می‌رویم؛ وی به محض شروع گفت‌وگو می‌گوید: «من دیگر لاستیک سنگین برای فروش نمی‌آورم و فقط سبک می‌فروشم. نوشته روی تابلوی مغازه مربوط به خیلی وقت پیش است»؛ از زمانی که دلار گران شد و کف قیمت لاستیک‌های سنگین به 6 میلیون تومان رسید دیگر خرید و فروش نمی‌صرفید.
در مورد شیوه جدید قاچاق لاستیک سنگین از او می‌پرسم. سرش را به علامت تایید تکان می‌دهد و می‌گوید: «این موضوع تازگی ندارد و مدت‌هاست برای خودروهای سنگین که از مرز تردد می‌کنند به یک تجارت تبدیل شده است. اتوبوس‌ها و کامیون‌ها با لاستیک‌های کهنه خارج می‌شوند و هر اندازه که بتوانند زیر چرخ‌های خود لاستیک نو می‌اندازند و تعدادی از آنها به محض رسیدن به شهر مریوان خیلی راحت در مقابل دیدگان همه اقدام به باز کردن آنها از چرخ کرده و در شهر به فروش می‌رسانند. البته شنیده‌ام که بیشترش را به خارج از استان می‌برند و در استان‌های دیگر می‌فروشند.» او ادامه می‌دهد: «با این روش خودروهای سنگین نه تنها نیاز مصرفی خود را تامین کرده بلکه با مازاد بر نیاز خود نیز تجارت می‌کنند و این امر دو چندان بازار فروش فروشندگان را کساد کرده و دود آن بیشتر از همه به چشم ما فرو می‌رود.»
وریا .ز. فروشنده لاستیک خودروهای سنگین است. از این شیوه جدید قاچاق اطلاع دارد و می‌گوید: «بیشتر لاستیک‌های سنگین در بازار خارجی است و چون خریداران کیفیت لاستیک خارجی را بهتر می‌دانند خریدها به سمت خارجی است نه داخلی. به همین دلیل فرصت مناسبی برای فروش لاستیک خارجی قاچاق هم فراهم است.
این فروشنده لاستیک خودروهای سنگین در سنندج ادامه داد: «این موضوع کاملاً به ضرر فروشندگان است چون به عنوان مثال خرید یک حلقه لاستیک سنگین از وارد کننده قانونی و رسمی که بابت آن هزینه گمرک پرداخت کرده برای ما 15 میلیون آب می‌خورد در صورتیکه همین حلقه با شیوه قاچاق 7 میلیون تومان در بازار تهران گیر می‌آید و طبیعتاً خریدار به سمت قیمت پایین‌تر می‌رود.»
از او می پرسیم دولت چگونه می‌تواند بر این ترفندهایی که در قاچاق لاستیک به وجود آمده نظارت کند. در جواب می‌گوید: «به نظر می‌آید که دولت خودش از این وضعیت راضی باشد چراکه با این گرانی ارز که نه تولیدکننده داخلی توان تولید را دارد و نه واردکننده توان واردات را دارد و بازار لاستیک خالی شده با این روش رانندگان هم نیاز مصرفی خود و هم تقاضای بازار را تامین می‌کنند.»
در مرزها با قاچاق لاستیک مبارزه کنید نه فروشگاه‌های خُرد لاستیک‌فروشی!
شاکر صلواتی رئیس اتحادیه تعمیرکاران و فروشندگان لوازم یدکی شهرستان سنندج در خصوص شیوه جدید قاچاق لاستیک توسط ماشین‌های سنگین معتقد است: «این تخلف فقط مختص به ماشین‌های سنگین نیست بلکه سواری‌ها هم چه بسا از این شیوه استفاده کنند به‌طوری که ما می‌بینیم یک ماشین سواری که بسیاری از قطعات آن کهنه و مستعمل است از مرز خارج می‌شود و در کشور همسایه اقدام به تعویض لوازم کهنه و از جمله لاستیک خود می‌کند و همه را نو نوار می‌کند و هیچ قانون بازدارنده‌ای هم برای جلوگیری از این عمل وجود ندارد.
وی ادامه داد: انواع قطعات استوک از جمله لاستیک از این طریق وارد کشور و استان می‌شود. در برخی مواقع سودی که از این قطعات عاید متخلف می‌شود بسیار بیشتر از سود چند حلقه لاستیک است؛ قطعا تمام ماشین‌های سنگین این امکان را دارند که به هنگام عبور از مرز به این شیوه انواع قطعات از جمله لاستیک را وارد کشور کرده و کسی هم متوجه نشود.»
صلواتی میزان لاستیک قاچاق در مغازه‌های شهر سنندج را صفر اعلام کرد و می‌گوید: «این شیوه جدید قاچاق شاید در مبادی رسمی و مرزها اتفاق بیفتد و لاستیک قاچاق به استان‌های دیگر فرستاده شود اما اطمینان می‌دهم جایی در مغازه‌های سنندج ندارد. اتحادیه ما در بحث مبارزه با قاچاق لاستیک ورود پیدا کرده و علاوه‌بر گشت و بازرسی‌های دوره‌ای، تحقیقاتی نیز به منظور کشف و شناسایی لاستیک قاچاق در مغازه‌های لاستیک فروشی سطح شهر انجام می‌دهیم و در صورت مشاهده هر گونه تخلف و آلودگی به قاچاق به اداره مبارزه با قاچاق کالا اطلاع می‌دهیم.
وی عنوان کرد: میزان کالای قاچاق در مغازه‌های لاستیک فروشی سطح شهر سنندج بسیار ضعیف و در حد صفر است.»
رئیس اتحادیه تعمیرکاران و فروشندگان لوازم یدکی شهرستان سنندج از اعمال نظارت و کنترل‌های شدید اداره مبارزه با قاچاق کالای نیروی انتطامی در مغازه‌های لاستیک‌های فروشی در بحث گرانفروشی و قاچاق، انتقاد کرد و گفت: «این اداره در مبارزه با قاچاق باید توان خود را بر روی کنترل و نظارت بر ورود و خروج کالا از جمله لوازم یدکی و لاستیک در مرزها و در مبادی رسمی استان بگذارد نه در مغازه‌های خُرد و ضعیف لاستیک‌فروشی.»
روایتی از لاستیک‌های چینی و بی‌کیفیت که از مرزهای کردستان وارد می‌شوند
صالح دانایی نایب رئیس اتحادیه تعمیرکاران و فروشندگان لوازم یدکی شهرستان سنندج و کارشناس رینگ و لاستیک در مورد شیوه جدید قاچاق لاستیک می‌گوید: «این امر فقط فقط مختص به ماشین‌های ایرانی نیست بلکه ماشین‌های سنگین عراقی هم که در بین ایران و عراق تردد می‌کنند در عراق لاستیک را به دلار خریداری کرده و در ایران به ریال به فروش می‌رسانند که قطعاً سود بیشتری هم نسبت به راننده ایرانی می‌کنند.»
وی ادامه داد: «البته تخلفات بیشتر مربوط به سال‌های قبل بوده و در حال حاضر قاچاق لاستیک در سراسر کشور به‌دلیل ارائه لاستیک‌های یارانه‌ای و سهمیه‌ای از سوی دولت کاهش پیدا کرده است.»
دانایی رفع نیاز مصرفی راننده را از این طریق توجیه درستی نمی‌داند و می‌گوید: «دولت به ماشین‌های سنگین حواله لاستیک با نرخ دلار 4200 تومانی ارائه کرده که به‌ازای هر 30 هزار کیلومتر یک جفت لاستیک به راننده تعلق می‌گیرد و نیاز مصرفی راننده با قیمت ارزان تامین می‌شود، پس با این حساب راننده احتیاجی به قاچاق لاستیک به این روش و به منظور تامین نیاز مصرفی خود ندارد اما اینکه رانندگان برای نیاز مصرفی خود چنین کاری می‌کنند توجیه درستی نیست و اگر این عمل صورت گیرد هدف تجارت و کسب سود است نه رفع نیاز.»
این کارشناس رینگ و لاستیک کردستانی اظهار کرد: «لاستیک‌هایی که به این شیوه وارد می‌شوند عمدتاً چینی بوده و کیفیت چندانی ندارند چراکه فاقد تاییدیه گمرک و استانداردهای لازم هستند.»
دانایی با اشاره به اینکه اداره گمرک و اداره مبارزه با قاچاق کالای نیروی انتظامی یکی از متولیان نظارت بر قاچاق کالا در مرزها هستند، راهکار جالبی را برای کنترل و جلوگیری از قاچاق لاستیک در زیر چرخ ماشین‌های سنگین ارائه داد و گفت: «ماموران بازرسی می‌توانند عاج لاستیک‌های ماشین‌ها را در هنگام عبور از مرز به وسیله کولیس اندازه گرفته و درصد فرسودگی آن را تشخیص دهند و از ماشین‌هایی که لاستیکشان زیر 50 درصد فرسوده شده عکس بگیرند سپس در هنگام برگشت با بررسی مجدد ماشینی را که اقدام به تعویض لاستیک خود کرده جریمه کنند.»
قاچاق لاستیک زیر چرخ ماشین‌های سنگین در مرز باشماق مریوان مشاهده نکرده‌ایم
صحت و سقم قاچاق زیر چرخ لاستیک‌های ماشین را که از مرز صورت می‌گیرد از مدیرکل گمرک باشماق مریوان جویا شدیم. فرید حق‌پناه با بیان اینکه تاکنون چنین موردی در مرز مشاهده نشده، به خبرنگار تسنیم گفت: «ماشین‌های سنگین باری در هنگام خروج از مرز حامل بار و اغلب بار سنگین هستند و ماشینی که لاستیک کهنه و فرسوده 50 درصد زیر چرخ آن استفاده شده از نظر فنی کشش و توانایی حمل بار نداشته و در صورت استفاده برای ماشین و راننده خطرآفرین خواهد بود و چون راننده نیز به این خطر آگاهست چنین ریسکی نمی‌کند. با این حساب این شیوه قاچاق منطقی به نظر نمی‌رسد.»
وی می‌گوید: «در این شیوه راننده طبیعتاً باید لاستیک مستعمل قبلی خود را نیز در داخل ماشین به همراه داشته باشد تا در ورود به کشور بتواند مجدد از آن استفاده کرده و لاستیک‌های نو را خارج کند. اما چنین امکانی نیز از آنها گرفته شده چراکه در این صورت ماموران ما با مشاهده لاستیک‌های کهنه در ماشین، متوجه تخلف شده و با آنان برخورد می‌کنند.»
مدیر گمرک باشماق مریوان با اشاره به کاهش هزینه‌های گمرک تا میزان 5 درصد برای واردات لاستیک خاطرنشان کرد: «در حال حاضر اختلاف قیمت چندانی بین لاستیک قاچاق و لاستیکی که به‌طور قانونی به فروش می‌رسد نیست بنابراین قاچاق آن برای راننده نمی‌صرفد.»
حق‌پناه به کنترل و بازرسی ماموران گمرک از ماشین‌ها اعم از سواری و باری اشاره کرد و گفت: «برخی از سواری‌ها و ماشین‌های سنگین اقدام به جاسازی انواع قطعات و یا سوخت در جاهای مختلف خودرو می‌کنند اما با بازرسی‌های دقیق توسط ماموران گمرک این موارد کشف شده و تشکیل پرونده قضایی برای آنها می‌دهیم به‌طوری که در پرونده‌های کشفیات قاچاق در سه ماه نخست سال‌جاری 28 درصد رشد داشته‌ایم.»
توپ قاچاق لاستیک را در زمین ما نیاندازید!
مسئولان اداره مبارزه با قاچاق کالا و ارز نیروی انتظامی استان هم درباره قاچاق لاستیک در مرزهای کردستان با بیان اینکه «توپ را در زمین ما نیاندازید و ما قاچاق لاستیک توسط ماشین‌های سنگین را نه تایید می‌کنیم و نه تکذیب! حاضر به مصاحبه نشدند و اعلام کردند: این موضوع ربطی به حوزه ما ندارد.
در نهایت به اداره راهداری و حمل و نقل جاده‌ای کردستان به‌عنوان آخرین حلقه واصله در این زنجیره قاچاق لاستیک مراجعه کردیم تا از راهکارهایی که از این تخلف توسط برخی از ماشین‌های سنگین ممانعت کند، با خبر شویم. اما این اداره از وجود چنین روش قاچاقی اظهار بی‌اطلاعی کرد.
عبدالرحمان حسینی معاون اداره راهداری و حمل و نقل جاده‌ای کردستان با بیان اینکه رانندگان ماشین‌های سنگین آدم‌های زحمتکشی هستند و مبادرت به قاچاق لاستیک نمی‌کنند، به خبرنگار تسنیم گفت: «تاکنون چنین موردی گزارش نشده و اگر هم چنین تخلفی صورت گیرد مبارزه و پیگیری آن در حوزه کاری ما نیست.»
به گزارش تسنیم؛ استان کردستان بر اساس موقعیت خاص جغرافیایی نسبت به سایر استان‌های کشور و همچنین شاخص‌هایی از جمله جمعیت، محورهای مواصلاتی و ترانزیتی، محل دپو، توزیع مصرف و یا حمل و نقل کالاهای قاچاق، تعداد ایست و بازرسی‌ها، پاسگاه‌ها و گلوگاه‌ها، نوع کالاهای قاچاق و میزان اشتغال در ردیف استان‌های سطح اول مبارزه با قاچاق کالا و ارز قرار دارد. بر همین اساس وظایف خطیری بر عهده متولیان مبارزه با قاچاق کالا در این استان است.
کردستان یک استان مرزی است که مرزهای آن به مانند تیغ دولبه در عین حال که فرصت شکوفایی اقتصادی را فراهم می‌کند تهدیدهای قاچاق و ناامنی را نیز به دنبال دارد. بنابراین در بحث «قاچاق زیر چرخ ماشین‌های سنگین» گرچه انگشت اتهام به سوی همه رانندگان ماشین‌های سنگین نیست اما اظهارات متناقض مسئولان امر، ابراز بی‌اطلاعی و نبود هماهنگی‌های لازم بین نهادهای ذیربط در خصوص برخورد با قاچاق قابل قبول و توجیه نبوده و مبارزه با قاچاق در این خطه حساسیت بیشتری را می‌طلبد.
انتهای پیام/ن
