گزارش تسنیم- بخش اول|نگاهی به پدیده"شفق"خوانی در ایران
چاپ و انتشار یک اثر از یک نویسنده با بیش از چهل ترجمه در عرض سه سال در یک کشور٬ به خودی خود٬ یک پدیده و در همان حال٬ یک بیماری و آسیب جدی است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ با وجود آن که در سالیان اخیر در ایران٬ همواره از عدم توجه به کتاب‌خوانی و پایین بودن سرانه مطالعه گلایه شده٬ اما ظاهراً برای برخی از کتاب‌ها به ویژه در حوزه ترجمه٬ وضع آن قدرها بد نیست.
اگر پدیده‌هایی همچون فروش گسترده رمان عوام‌پسندانه و سطحی بامداد خمار و دیگر آثار سطحی را یک سو بگذاریم٬ می‌بینیم که در حوزه ترجمه نیز بعضی نام‌ها عملاً به تضمین سود و سرمایه تبدیل شده‌اند و برخی ناشران و مترجمین نیز با دیدگاه صرف سود مادی و درآمدزایی به دنبال این کتاب‌ها می‌روند.
به یک باره جوی به وجود می‌آید که در آن٬ کتاب و آثار افرادی همچون کوئیلو٬ اوشو و دیگران به ورق زر تبدیل می‌شود.
در سالیان گذشته شاهد آن هستیم که از ترجمه ادبیات ترکی در ایران استقبال شده و حالا در قفسه کتاب بسیاری از کتاب فروشی‌ها٬ در کنار قفسه‌های آثار ادبیات روس٬ آمریکا و فرانسه٬ بخشی هم به کتاب‌های نویسندگان و شاعران ترک اختصاص یافته است. اما استقبال از نویسندگان ترکیه‌ای در یک سطح و اندازه نیست.
قدمت دوستی متقابل ترکی و فارسی
شاهنامه فردوسی برای نخستین بار به زبان ترکی ترجمه شد و در مقاطع مختلف٬ ترک‌ها به یادگیری زبان پارسی مشتاق بوده‌اند. می‌گویند روزگاری سلطان سلیم عثمانی با شعر فارسی دمخور بود و در دربار صفوی هم شعر و ادبیات ترکی رونق داشت.
در سده بیستم٬ آثار ارزشمندی از ادبیات ترکی استانبولی به فارسی ترجمه شد که شاید مشهورترینِ آن آثار٬ رمان "اینجه ممد" یاشار کمال به ترجمه ثمین باغچه‌بان بود.
بعدها در حوزه شعر نیز احمد پوری و دیگران از ناظم حکمت و دیگر شعرای ترک٬ چندین اثر ترجمه کردند و متقابلاً در ترکیه نیز٬ خیلی‌ها با فروغ فرخزاد وسهراب سپهری و دیگران آشنا هستند و مجموعه آثار شریعتی نیز به ترکی استانبولی ترجمه و چاپ شده است.
اما در سال‌های گذشته٬ ترجمه آثار نویسندگان ترکیه در ایران٬ با استقبال فراوانی روبرو شده است.
دلایل محبوبیت ادبیات ترکیه در ایران
علاوه بر اشتراکات فرهنگی ایران و ترکیه باید به این نکات نیز به عنوان عوامل موثر در گرایش خوانندگان فارسی‌زبان به کتاب‌های نویسندگان ترکیه اشاره کرد:
1.کسب جایزه ادبی نوبل توسط اورهان پاموک.
2.سریال‌های تلویزیونی ترکیه.
3.سفر ایرانیان به ترکیه به عنوان گردشگر.
البته با اندکی تساهل و تسامح٬ می‌توان این دلیل را نیز مورد بررسی قرار داد: ما ایرانی‌ها اهل چشم و همچشمی و اهل مُد هستیم. چند سالی دنبال پائولو کوئیلو راه می‌افتیم و او را تقدیرمی‌کنیم٬ چند سال دنبال مارکز و میلان کوندرا. حالا هم بخت با الیف شفق یار شده که ما رهایش نمی‌کنیم.
پدیده‌ای به نام الیف شفق
برخی از مترجمین ایرانی٬ این عادت غلط را جا انداختند که به جای الیف شفق٬ آن را شافاک بنویسند. چرا؟ شاید به این دلیل که شباهت بیشتری به یک نام غربی پیدا می‌کند و احتمالاً اسامی غربی٬ جذابیت بیشتری ایجاد می‌کنند.
اما در هر حال تلفظ دقیق نام او الیف شفق است. این خانم ترک‌تبار در انگلیس زندگی می‌کند و به دو زبان ترکی استانبولی و انگلیسی می‌نویسد و حالا دیگر در ایران٬ یک نام شناخته شده و حتی یک برند است.
او نخستین اثر خود را در سال 1995 میلادی منتشر کرد. رمان او در سال 2009 میلادی به نام «عشق» شهرت و ثروت فراوانی برایش به همراه آورد و رمان‌های او تاکنون به 30 زبان زنده جهان ترجمه شده‌اند. اما این برند چقدر واقعی است؟ قبل از آن که در مورد دلایل محبوبیت شفق و محتوای آثار او نکته‌ای بیاوریم٬ بهتر است به زندگی او بپردازیم.
زندگی شفق٬ از مواضع سیاسی تا دوجنسگرایی
درسال 1971 میلادی در استراسبورگ فرانسه به دنیا آمد. پدرش پروفسور نوری بیلگین از دانشمندان روانشناسی اجتماعی و مادرش شفق آتایمان٬ دیپلمات بود.
الیف نوزاد بود که پدر و مادر او از هم جدا شدند و او نام مادرش را به عنوان نام خانوادگی به کار گرفت. پدر٬ پس از جدایی از مادر الیف٬ با یک بانوی فرانسوی ازدواج کرده و به ترکیه بازگشت.
الیف شفق در ترکیه و در دانشگاه استانبول در رشته علوم سیاسی تحصیل کرده، اما شهروند انگلستان است و در آنجا زندگی می‌کند.
او در سال 2014 با ایوب جان٬ از روزنامه‌نگاران مشهوری ازدواج کرد که ارتباط نزدیک با فتح الله گولن داشت. جان پس از کودتای نافرجام از ترکیه گریخت و با آن که اعلام کرد که ارتباطی با گروه گولن ندارد٬ اما هنوز هم تحت تعقیب است و مخفیانه زندگی می‌کند.
الیف٬ از ایوب جان صاحب دو فرزند شد، اما پس از دو سال از او طلاق گرفت و حضانت هر دو فرزند را شخصاً بر عهده گرفت. (همان کاری که قبلاً مادرِ الیف انجام داده بود.) اگر چه شفق از جان طلاق گرفت، اما رسانه‌های ترکیه همچنان از او به عنوان «عروسِ گولن» یاد می‌کنند.
الیف شفق همراه با دو فرزند خود در انگلیس زندگی می‌کند و به نوشتن ادامه می‌دهد. او در این سال‌ها علاوه بر انتشار کتاب و تداوم کسب شهرت و جایزه٬ دو بار با دو اقدام مهم توجه مردم را به سوی خود جلب کرد:
1.دعوت از کشورهای غربی برای مداخله در ترکیه و به ارمغان آوردن دموکراسی و آزادی برای این کشور.
2.اعتراف به داشتن تمایلات دوجنسگرایانه (Bisexuality).
الیف شفق در سال 2017 میلادی و در یک برنامه زنده تلویزیونی به شکل ناگهانی اعلام کرد که تاکنون جسارت آن را نداشته که تمایلات دوجنسگرایانه خود را به شکل شفاف با مردم در میان بگذارد. اما به خوبی می‌داند که علاوه بر مردان٬ به همجنس‌های خود نیز گرایش جنسی دارد. انتشار این سخنان شفق در روزنامه حریت٬ شبکه تلویزیونی سی.ان.ان ترک و بسیاری دیگر از رسانه‌های معتبر ترکی و انگلیسی٬ واکنش‌های فراوانی را به دنبال آورد.
بیش از یکصد و سی عنوان کتاب و چندین چاپ در ایران
از الیف شفق٬ کتاب‌های فراوانی به فارسی ترجمه شده و مراجعه به پایگاه اینترنتی کتابخانه ملی٬ هر خواننده‌ای را متحیر می‌کند که چرا لیست اسامی کتاب‌های مربوط به الیف شفق به زبان فارسی٬ تمامی ندارد.
شیر تلخ٬ ناپاکزاده استانبول٬ شرافت٬ 10 دقیقه و 38 ثانیه در این دنیای حیرت‌انگیز٬ محرم٬ آینه‌های شهر٬ من و استادم٬ برزخ٬ بعد از عشق٬ بهترین زمان مردن٬ پنهان٬ دختری که اسمش را دوست نداشت٬ خیرگی٬ سه دختر حوا٬ شمعدانی٬ شمس پاره٬ فکر نکن تنهایی و ... . البته این تنها لیست کتاب‌هایی است که به شکل قانونی چاپ شده‌اند. اما طنز ماجرا کجاست؟ در دو نکته:
1. برخی از این آثار از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه شده‌اند و کتابی که به ترکی نوشته شده ابتدا در آمریکا و انگلیس منتشر شده و چرخی زده و بعد وارد زبان فارسی شده است!
2.بسیاری از عناوین کتاب‌ها توسط چندین و چند مترجم به شکل همزمان ترجمه شده‌اند که تفاوتی با هم ندارند. مثلاً یک مترجم٬ کتابی را به نام «شیر سیاه» از الیف شفق ترجمه کرده اما مترجم دیگری با عنوان «شیر تلخ» منتشر می‌کند! یکی ملت عشق می‌نویسد٬ آن یکی دولت عشق. یکی محرم می‌نویسد٬ آن یکی حرامزاده!
در بخش بعدی این گزارش٬ به مشهورترین اثر الیف شفق یعنی کتاب «ملت عشق» خواهیم پرداخت و به این اشاره می‌کنیم که چرا این کتاب در ایران٬ از سوی بیش از چهل مترجم٬ به فارسی برگردانده شده و روانه بازار شده است.
ادامه دارد...
انتهای پیام/
