نوکیسه‌ها باید از نماز جمعه قطع امید کنند/ امام جمعه محافظه‌کار ِ۷۰ساله و ۳۰ساله تفاوتی ندارند
کارشناسان در تلویزیون تأکید کردند که نماز جمعه باید میدان مطالبه حقوق مردم باشد نه اینکه تریبونی برای مرور تقویم باشد و یا تبدیل به روابط عمومی نهادهای مختلف شود.
به گزارش باشگاه خبرنگاران پویا، برنامه «میدان انقلاب» شب گذشته با اجرای وحید یامین‌پور به‌روی آنتن شبکه سه سیما رفت و به بررسی عملکرد ائمه جمعه و فعالیت آنان پرداخت. حجت‌الاسلام حاجتی و محمدصادق شهبازی پژوهشگر فرهنگی مهمانان این برنامه بودند. در ابتدای برنامه، حجت‌الاسلام حاجتی به هشدار اخیر رهبر انقلاب نسبت به فعالیت ائمه جمعه در دیدار با جمعی از آنان اشاره کرد و گفت: برای درک بیشتر اهمیت فرمایشات اخیر رهبری و درک عمیق کاربردی بودن این سخنان، باید مقدمه‌ای را خدمتتان عرض کنم. به‌نظرم ما در تبیین اهمیت و دلایل فرمایشات اخیر آقا باید توجه ویژه‌ای نسبت به برهه حساس کنونی انقلاب اسلامی داشته باشیم. انقلاب اسلامی در خارج از مرزهای کشورمان به اوج رسیده است و همان‌طور که امام گفته بود، اسلام سنگرهای کلیدی را فتح خواهد کرد، روز به روز شاهد تحولاتی هستیم که ژئوپولیتیک منطقه را درنوردیده و پرچم انقلاب اسلامی را در منطقه و به‌ویژه در غرب آسیا به‌اهتزاز درآورده است، بر همین اساس، جمهوری اسلامی ایران در خارج از مرزهای خود شاهد فتوحات بسیاری است اما در داخل و به‌ویژه بین جوانان، اگرچه در حال پیشروی است و فتوحاتی را داشته است اما با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است.
وی ادامه داد: معتقدم که رهبر انقلاب در جلسه اخیر به معرفی نماز جمعه تراز اسلام و انقلاب اسلامی پرداخته بازنگری دوباره‌ای به این مقوله مهم داشتند، در حقیقت، ایشان ذیل بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، یکی از ارکان اساسی انقلاب اسلامی را مورد بازخوانی قرار دادند و به تبیین نماز جمعه تراز انقلاب اسلامی پرداختند. در فرمایشات رهبری چند نکته مهم وجود دارد. ایشان می‌فرمایند که نهاد نماز جمعه و ائمه جمعه توانایی نهادینه‌کردن اعلاترین و دشوارترین ابعاد مختلف گفتمان‌سازی را دارند، در حقیقت، به‌اعتقاد ایشان یکی از مخاطراتی که انقلاب را تهدید می‌کند این است که از پسِ گفتمان‌سازیِ عناصر اصلی که ضامن پیدایش و بقای انقلاب اسلامی بوده‌اند برنیاییم. ایشان فرمودند که نهاد جمعه این توانایی را دارد که این عناصر را حفظ کرده و گفتمان انقلاب اسلامی را سازمان‌دهی و سامان‌دهی و آن را نهادینه کند. ایشان هم‌چنین در بخش دیگری از صحبت‌های خود توصیه‌ای داشتند و فرمودند که "باید هم زبان قول و هم زبان فعل را درنظر بگیرید که البته زبان فعل جایگاه قوی‌تری دارد". منظور ایشان از زبان فعل، «کونوا دعاة الناس بغیر السنتکم» است، یعنی رفتار، کردار، معاشرت با مردم، جهت‌گیری نسبت به اقشار مختلف جامعه و... باید متناسب شود.
در بخش بعدی، محمدصادق شهبازی صحبت کرد و گفت: رهبری می‌فرمایند که نماز جمعه یکی از بخش‌های وظایف رهبری را به‌عهده دارد، در حقیقت بخش عمده سازمان‌دهی نیروهای انقلاب به‌عهده روحانیت است و معتقدند که نماز جمعه، منصب تماس روحانیت با ملت است. در دهه اول انقلاب، نماز جمعه چنین کارکردی داشت و محور رفتن به جبهه‌ها، حل مسائل مختلف جامعه، بحث‌ها و... بود و بسیاری از ائمه جمعه شهرستان‌ها مباحث جدی انقلاب اسلامی را مطرح می‌کردند. متأسفانه از انتهای دهه 60 و از ابتدای دهه 70 ائمه جمعه ما به پیش‌نماز و روابط عمومی ادارات مختلف تبدیل شدند و به‌سمت انجام کارهای روتین رفتند. اکثر فعالیت ستاد نماز جمعه این گونه شد که بخشنامه‌ای بدهد و بگوید که در فلان روز فلان اتفاق رخ داده است و در نماز جمعه تقویم‌خوانی کنند. البته نمی‌گویم که ائمه جمعه خوب نداریم بلکه امام جمعه‌های انقلابی داریم اما تصویر عمومی از آنان چنین شده است.
وی ادامه داد: این موضوع چند دلیل دارد؛ یکی به سبک زندگی روحانیت برمی‌گردد و دیگری به رویکردهای نظری و عملی آنان ربط پیدا می‌کند. اکنون روحانیونی را پیدا کرده‌ایم که مسائل عادی سبک زندگی را انجام می‌دهند و مورد استقبال قرار می‌گیرند، این موضوع هم خوب است و هم بد. خوب است به این دلیل که نسبت به فضاهای عمومی پیشرفت کرده است اما بدی این است که با انجام یک سری کارهای سطحی نظیر دیدار با فقرا، برداشتن نرده بین مسئولین، برپایی میز خدمت و... وارد شوند، البته این‌ها کارهای خوبی است و نفیش نمی‌کنم اما اصل ماجرا این است که وجهه اجتماعی و عمومی روحانیت نباید باعث شود که تیزی حرکت سیاسی و اجتماعی، استکبارستیزی، اشرافیت‌ستیزی و... روحانیت کنار برود. متأسفانه، اکنون تصویر از یک روحانی خوب این است که چنین کارهایی را انجام بدهد اما این‌ها کف کار است و نباید فقط به آن قانع شویم، برای مثال، ائمه جمعه در بعضی از شهرستان‌ها به بحران‌هایی که در منطقه‌شان رخ می‌دهد کاری ندارند، مثلاً در جریان خصوصی‌سازی مشکلاتی به‌وجود آمده است و کارگران معترض هستند اما هیچ صحبتی در نماز جمعه نمی‌شود، این بد است. البته باید بگویم که ائمه جمعه‌هایی نیز داریم که به‌صورت انقلابی عمل می‌کنند، برای مثال، امام جمعه بوشهر در صف اول اعتراضات به مسئله آب و منطقه آزاد شدن بوشهر بود. هم‌چنین ائمه جمعه لواسان، کرج و... موضع‌گیری‌های بسیار خوبی داشتند. اصل حرف من این است که انجام یک سری کارها که در راستای ساده‌زیستی ائمه جمعه است بسیار خوب است اما وقتی که با الگوی انقلاب اسلامی نگاه می‌کنیم می‌بینیم که فاصله داریم.
حجت‌الاسلام حاجتی در بخش دوم صحبت‌های خود گفت: به‌نظرم یکی از مشکلات ما فقر امام‌پژوهی است و باید دوباره به امام مراجعه کنیم. حضرت آقا می‌فرمایند که یکی از برکات و بزرگترین کارهای امام خمینی تأسیس نماز جمعه بوده است. پس لازم است که ببینیم نظر امام خمینی راجع به نماز جمعه چیست. با مراجعه به سخنان امام می‌بینیم که ایشان تعابیر مختلفی از نماز جمعه دارند و از آن تعبیر به دژ، دشمن‌شناس، پرصلابت، برکات عظیم، سرتاپای سیاسی، در رأس همه امور، امری که همه مردم را بیدار می‌کند و... می‌کنند، در حقیقت، امام خمینی این گونه نقشه راه را برای ما ترسیم کرده‌اند که نماز جمعه خوب آنی است که به این ثمرات برسد و مردم را بیدار کند. نکته اساسی این‌جا است که نماز جمعه یکی از مؤلفه‌های اساسی قدرت نرم جمهوری اسلامی است که البته شرط و شروطی دارد. آن نماز جمعه‌ای می‌تواند نقش اساسی داشته باشد و قدرت نرم به‌شمار رود که توانایی بسط حاکمیت و حکومت را داشته باشد، بر افکار حاکمیت داشته و در دل‌ها نفوذ کند. خود این موضوعات دارای شرایطی است که حضرت آقا در جلسه اخیر اشاره کردند.
وی افزود: ایشان اشاره کردند که ائمه جمعه باید با مردم و جوانان انس داشته باشند، امام جمعه باید از نودولت‌ها و نوکیسه‌ها دوری کنند و پرهیز کند. با بررسی این صحبت‌ها متوجه می‌شویم نقشی که شایسته و بایسته امام جمعه است آن است که فرمانده فکر و قلب جامعه باشد و روح آن شهر به‌شمار رود. این‌ها تعابیر بسیار بزرگی است و مدال افتخار نیست بلکه مسئولیت ائمه جمعه را سنگین‌تر می‌کند. در تاریخ ببینید که بزرگان دین ما چگونه برخورد کرده‌اند، برای مثال، به آن قصه‌ای که حضرت آقا در این دیدار بیان کردند توجه کنید. قصه عثمان‌بن حنیف انصاری را بیینید. او کارگزار و استاندار امام علی علیه السلام بود، تنها کاری که او کرد این بود که در عروسی یک جوان بصری حضور پیدا کرد که بریزوبپاش داشت. حضرت امیر او را توبیخ کردند. در انتهای آن نامه یک نکته مهم وجود دارد و آن هم این است که فرمودند "شما نمی‌توانید مثل من باشید اما با تقوا و پاکدامنی خود من را کمک کنید".
حجت‌الاسلام حاجتی ادامه داد: دو نکته مهم را باید مدنظر داشته باشیم؛ اولاً حق بسیاری از ائمه جمعه پرتلاش ما نباید نادیده گرفته شود. یکی از نقیصه‌های وضع موجود را عدم انعکاس کار خوب، جهادی و درخور شأن بسیاری از ائمه جمعه در سطح کشور می‌‌دانم. بنده باخبر هستم که بسیاری از ائمه جمعه ما در تأمین معاش خود با مشکل مواجه هستند. البته قصد تبری‌جویی از مشکلات آنان را ندارم اما وقتی پای درددل آنان می‌نشینیم می‌بینیم که با مشکلات بسیاری مواجه هستند. نکته دوم این است که نباید در تبیین مسائل و مشکلات به‌گونه‌ای عمل کنیم که تصور شود این مشکلات در یکی دو دهه اخیر بوده است و لا غیر. اگر به فرمایشات امام نیز مراجعه کنید می‌بینید که ایشان نیز چنین هشدارهایی می‌دادند که حتی تندتر و صریح‌تر نیز بوده است، حتی وقتی که به صدر اسلام نیز می‌رویم می‌بینیم که چنین هشدارهایی وجود داشته است. متأسفانه یک نقیصه داریم که دوستان باید در شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه حل کنند. ما ائمه جمعه‌ای داریم که در بدترین شرایط کنار قشر محروم جامعه ایستاده‌اند و تلاش کردند و حتی فرزندان خود را نیز فراموش کردند.
محمد صادق شهبازی در ادامه این برنامه به راهکارهای جذب جوانان در نماز جمعه اشاره کرد و گفت: در مورد حضور جوانان در نماز جمعه باید به چند بعد توجه داشت؛ یک بعد مربوط به سبک زندگی است و بعد دیگر مربوط به مباحثی است که ائمه جمعه ما در این نماز مطرح می‌کنند. در دهه 60، رهبر انقلاب جدیدترین موضوعات فکری انقلاب را در نماز جمعه مطرح می‌کردند و افراد احساس می‌کردند که سؤالات، چالش‌ها و نیازهایشان پاسخ داده می‌شود. به‌نظرم این موضوع با روتین‌تر شدن نماز جمعه، بالاتر رفتن سن ائمه جمعه و سیطره پیدا کردن محافظه‌کاری از بین رفت. حضرت آقا در بیانیه گام دوم می‌فرمایند که "ما در هر جا انقلابی‌گری کردیم رو به جلو رفتیم و در هر جا محافظه‌کاری کردیم به عقب رفتیم". باید به چند مسئله نگاه کنیم، مثلاً نسبت ائمه جمعه با قدرت را مورد توجه قرار بدهید. ما می‌گوییم که امام جمعه باید مردم را سازمان‌دهی کند، به‌عنوان رهبر آحاد مردم عمل کند و ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی منطقه خود را فعال کند اما وقتی می‌بینیم که فلان امام جمعه یک عنصر سیاسی بازیگر است، چه باید کرد؟ اکنون تعداد قابل توجهی ائمه جمعه داریم که عضو شورای مرکزی احزاب هستند، لیست‌بندی می‌کنند و... این آسیب است. وقتی که امام جمعه یک طرف بازی سیاسی باشد، فضای عمومی احساس می‌کند که او از این تریبون برای معرفی جناح خود استفاده می‌کند. دوم، این آقایان دیگر نمی‌توانند با حرّیت عمل کنند چرا که در فضای سیاسی تعاملاتی دارند. نکته مهم بعدی هم این است که ائمه جمعه بعضاً در عزل و نصب‌ها دخالت می‌کنند. امام خمینی دخالت ائمه در عزل و نصب‌ها را به‌عنوان یک بی‌اخلاقی انقلابی می‌دیدند.
به‌نظرم از ائمه جمعه باید انقلابی‌گری دیده شود و تلاش کنند که در جامعه تغییر ایجاد شود. اکنون چرا از زمان قبل و بعد از نماز جمعه استفاده نمی‌کنیم و کارهای انقلابی فراگیر انجام نمی‌شود؟ شورای عالی فرهنگی یکی از طرح‌های رهبر انقلاب بود و قرار بود که ائمه جمعه بیایند و با حضور در این شورا، کارهای اجتماعی را سازمان‌دهی و برنامه‌ریزی کنند. ائمه جمعه باید تریبون مشکلات مردم می‌شدند، مشکلات اقتصادی را مطالبه می‌کردند و... مشکل اصلی ما این است که بسیاری از ائمه جمعه ما محافظه‌کار هستند. اینکه صرفاً بیاییم و بگوییم که یک امام جمعه 40ــ30ساله بیاید و به‌جای امام جمعه 70ــ60ساله قرار بگیرد، مشکلی حل نمی‌شود. ما امام جمعه‌ای می‌خواهیم که صراحت به‌خرج بدهد.
حجت‌الاسلام حاجتی در بخش پایانی صحبت‌های خود گفت: به‌نظرم فرمایشات رهبری در جلسه اخیر، یک تحذیر و توصیه بود. ایشان توصیه کردند و به ائمه جمعه فرمودند که "باید به‌زبان فعل به‌گونه‌ای عمل کنید که مرجع مردم باشید و دفتر و بیت شما برای همه مردم مرجع باشد."، یعنی اگر این‌ها را نداشت باید به کارش شک کند. هم‌چنین در همین راستا تحذیر کردند و گفتند "حواس‌تان را جمع کنید که حریم نگهدارید". شاید برخی از این مسئله، به موضوع نفوذ برگردد. وقتی که به بعضی از تجربه‌های تلخ مراجعه می‌کنیم، ردپای نفوذ را در دفاتر و بیوت می‌بینیم که تاریخ انقلاب اسلامی به آن شهادت می‌دهد، علاوه بر این، رهبر انقلاب یک توصیه مهم نیز داشتند و آن هم این بود که "خطبه‌های خود را غنی کنید، انس با جوانان داشته باشید، در ستادهای خود از جوانان انقلابی و پرشور استفاده کنید". نکته مهمی که در این‌جا باید ذکر کنم این است که انجام این کارها برنامه‌ریزی می‌خواهد و عزیزان ما در شورای سیاست‌گذاری باید مطالعه کنند و راهکار ارائه بدهند و مطالبه شود. علاوه بر این، ائمه جمعه ما باید صحبت‌های رهبری را بنویسند، زمان‌بندی کنند و در هر زمینه کارشناسان را دعوت کنند و نظرشان را بگیرند، برای مثال در مورد موضوع جوانان که رهبری تأکید داشتند باید راهکارهای جذب نسل جوان را مورد بررسی قرار بدهند.
شهبازی در پایان گفت: اصل این است که ائمه جمعه یادشان بیاید که اسلام ناب همه آرمان‌ها است و این آرمان‌ها اولویت دارند. وقتی مسئله درجه یک را رها می‌کنیم، طبیعی است که بخش جدی از مردم را از دست می‌دهیم. ائمه جمعه باید با تحجر و خرافات مقابله کنند. خیلی از آنان در حد اعلا مطالبه‌گری می‌کنند اما نباید فراموش کنیم که باید سازمان‌دهی اجتماعی کنند. ائمه جمعه نباید به‌دلیل انتصاب به رهبری خود را از نقد معاف کنند. نقد مسئله بسیار مهمی است. سبک زندگی، گفتار و عمل این آقایان انقلابی شود. البته انقلابی نه به‌معنای شعاری بلکه به‌معنای اینکه برای حل مشکلات مردم به صحنه می‌آید و موتور حل مسائل انقلاب می‌شود.
انتهای پیام/+
