علت‌"پوسیدگی دندان" چیست؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ در جوامع امروزی با توجه به افزایش ارتباطات و حضور افراد جامعه در موقعیت‌های اجتماعی گوناگون، لزوم رعایت بهداشت دهان و زیبایی دندان‌ها بیش از گذشته حس می‌شود؛ علاوه بر این، با توجه به این که سلامت عمومی بدن با سلامت دهان و دندان رابطه مستقیم دارد، از این رو سلامت دهان و دندان اهمیت ویژه‌ای در حفظ و ارتقاء سلامت افراد جامعه دارد.

 سلامت دهان فراتر از داشتن دندان‌های سالم و جزء جدایی‌ناپذیر سلامت عمومی به شمار می‌آید، به طوری که می‌توان گفت دهان آیینه‌ای است از بدن که سلامت یا بیماری آن، نقش مهمی در سلامت بدن داشته، عدم رعایت بهداشت آن منجر به عفونت­های دندانی، درد و از دست دادن دندان شده، بر جسم و ذهن فرد و عملکردهای اجتماعی فرد اثر می گذارد.

دهان و ساختمان دندان

دهان آینه بدن است و دندانها اصلی ترین اجزای هستند و اعمال دندانها به طور کلی شامل جویدن، تکلم، زیبایی و حفاظت از بافتهای نگهدارنده دندانها است؛ یک دندان سالم در ظاهر از دو قسمت عمده تاج دندان و ریشه دندان تشکیل شده است اما در واقع از سه قسمت مجزا یعنی مینا، عاج، پالپ یا عصب دندان تشکیل شده است؛ دندان یک سری بافتهای نگه دارنده دارد که شامل استخوان فک، لثه، الیاف نگهدارنده است.

مینا

سختترین عضو بدن از لحاظ استحکام است و به عنوان یک پوشش، کل تاج دندان را می‌پوشاند و در واقع چیزی که در دهان از یک دندان سالم مشاهده می‌کنیم، همان مینای دندان است.

عاج

حجم اصلی دندان را تشکیل می‌دهد و به عنوان یک بافت زنده بحساب می‌آید که توسط پوششی از مینا در قسمت تاجی و الیاف نگهدارنده در قسمت ریشه پوشیده شده است، در وسط مینا، پالپ دندان واقع است که شامل عروق و اعصاب دندان است.

پالپ

در اصطلاح عامیانه، عصب دندان نامیده می‌شود اما در واقع عصب دندان قسمت جزئی از این بافت است؛ دوره‌های دندانی و زمان رویش آنها، هر فردی در طول زندگی خود دو سری دندان شیری و دائمی دارد؛ دندانهای شیری در حدود شش ماهگی در دهان شیرخواران شروع به رویش می‌کنند و در سنین 3 تا 5 سالگی به تعداد 20 عدد شامل 10 دندان در فک بالا و 10 دندان در فک پایین، جهت برآورده ساختن نیازهای تغذیه‌ای در دوره خردسالی تکمیل می‌شوند.

دندانهای شیری علاوه بر کمک به کودکان در جویدن و تلفظ کلمات، باعث حفظ فضای کافی برای رشد دندانهای دائمی می‌شود؛ این دندانها توسط 32 دندان دائمی(در هرفک 16 دندان) جایگزین می‌شود؛ نخستین دندان دائمی، نخستین آسیای بزرگ(دندان شماره 6) است که در سن 6 سالگی، پشت دندانهای شیری رویش می‌یابد که آن را دندان 6 سالگی می‌نامند؛ به دلیل اینکه قبل از رویش این دندان هیچ دندان شیری نمی‌افتد به همین دلیل تصور می‌‌شود که این دندان شیری است، به همین دلیل زیاد مورد توجه قرار نمی گیرد، در حالی که این دندان باید تا پایان عمر کودک در دهان باقی بماند؛ این دندان، الگوی رویش سایر دندانهای دائمی است و اگر در جای صحیح خود در زمان مناسب رویش پیدا کند، تقریباً می‌توان انتظار داشت که سایر دندانهای دائمی هم صحیح و مرتب رویش یابند.

دندانهای شیری بیش از حد بر جای مانده باعث التهاب لثه می‌شوند که به دنبال آن درد و خونریزی ایجاد می‌شود و از طرف دیگر بر روی مسیر رویشی دندانهای دائمی تاثیر می‌گذارند که در این حالت کشیدن دندانهای شیری ضروری است، زیرا با کشیدن دندان شیری و وجود فضا به مقدار کافی، تعادل بافت نرم، دندانها را در محل صحیح خود قرار می‌دهد.

اختلالات و بیماریهای دهان و دندان

الگوهای بیماری در سراسر جهان به سرعت در حال تغییر است که با تغییرات سبک زندگی ارتباط نزدیکی از جمله رژیم غذایی سرشار از مواد قندی و شیرین، استعمال دخانیات و افزایش مصرف الکل دارد؛ علاوه بر تعیین‌کننده‌های محیطی-اجتماعی، بیماریهای دهان ودندان ارتباط زیادی با عوامل شیوه زندگی که خطری برای بیشتر بیماریهای مزمن و همچنین عوامل حفاظتی از قبیل در معرض فلوراید کافی و بهداشت خوب دهان و دندان است، دارد.

بیماریهای دهان و دندان که از دامنگیرترین و شایعترین بیماریهای بشر به خصوص در بین کودکان جهان است، یکی از مهمترین مشکلات مربوط به بهداشت عمومی است؛ تاثیر آنها بر افراد و جوامع به عنوان نتیجه درد و رنج ، اختلال در عملکرد و کاهش کیفیت زندگی قابل توجه است؛ علاوه بر این درمان، بیماریهای دهان ودندان بسیار پرهزینه است و در بسیاری از کشورهای صنعتی چهارمین بیماری پرهزینه برای درمان است.

امروزه میلیونها نفر از کودکان به هردلیلی از بیماریهای دهان و دندان، مشکلات روانی، عاطفی و یادگیری ناشی از بیماریهای درمان نشده دهان و دندان رنج می‌برند، زیرا آنها به موقع خدمات پیشگیری، آموزشی و درمانی را دریافت نمی‌کنند؛ ازجمله این بیماریها می‌توان به پوسیدگی دندان، بیماری پریودنتال(بیماری شدید لثه)، سرطان دهان، بیماریهای عفونی دهان، ترومای ناشی از آسیبها و ضایعات ارثی و... اشاره کرد که مهمترین آنها، پوسیدگی دندان و بیماری پریودنتال هستند.

بیماریهای دهان ودندان اگر چه تا حد زیادی قابل پیشگیری هستند اما هنوز هم بسیاری از مردم در سراسر جهان از درد و ناراحتی ناشی از این بیماریها رنج می‌برند، این بیماریها نه تنها بر فرد(از طریق درد و ناراحتی) و تاثیر گسترده بر سلامت عمومی و کیفیت زندگی وی، بلکه بر جامعه به طور کلی از طریق سیستمهای بهداشتی و هزینه‌های مرتبط اقتصادی تاثیرگذار است و بار قابل توجهی را بر افراد، خانواده‌ها و جامعه تحمیل می‌کند.

در صورت عدم درمان بیماریهای دهان و دندان، حتی برای یک دوره کوتاه مدت از زمان، می‌تواند بر فرد عواقب سوء داشته باشد؛ عفونت دهان و دندان می‌تواند فرد را بکشد که اینها به عنوان عوامل خطر در شرایط سلامت عمومی در نظر گرفته می‌شوند؛ عادات غذایی ناسالم، استعمال دخانیات، مصرف الکل و داشتن استرس نیز برخی از عوامل خطرساز برای سلامت دهان و دندان هستند؛ این موارد همچنین عوامل خطر برای چهار بیماری مزمن از جمله بیماری‌های قلبی و عروقی، سرطان، بیماری‌های مزمن تنفسی و دیابت هستند.

 تحقیقات جدید به ارتباط میان عفونت‌های دهان با وزن کم هنگام تولد و تولد زودرس نوزادان اشاره دارد؛ پس بیماری‌های دهان و دندان اغلب با بیماری‌های مزمن مرتبط هستند؛ عدم رعایت بهداشت دهان نیز یک عامل خطر برای ابتلا به بیماری دهان و دندان است، پس می‌توان گفت رابطه مهمی میان بهداشت دهان و دندان و سلامت عمومی وجود دارد.

پوسیدگی دندان

پوسیدگی دندان یکی از شایع‌ترین بیماریهای عفونی است که در بین اقشار جامعه با هر نژاد، جنس، سن و رده اجتماعی مشاهده می‌شود؛ پوسیدگی دندان یک بیماری میکروبی-تغذیه‌ای است که در اثر از بین رفتن عناصر معدنی نسوج دندانی رخ داده و منجربه بروز مشکلات فراوانی از جمله درد و ناراحتی، کاهش توانایی جویدن غذا و در نهایت از دست رفتن دندانها می‌شود؛ پوسیدگی دندان، یک بیماری است که ممکن است هرگز از بین نرود، زیرا عوامل پیچیده‌ای از قبیل عوامل خطر اجتماعی، رفتاری، فرهنگی، رژیم غذایی و بیولوژیکی با آغاز و پیشرفت آن مرتبط است.

پوسیدگی زودرس دندان ها از دوران کودکی در کشورهای در حال توسعه به صورت یک اپیدمیک مطرح‌شده است؛ در شروع و پیشرفت این بیماری عفونی و واگیردار، عوامل متعددی نقش دارند؛ مشخص شده است که بیماری به میزبان(دندان در زیست‌بوم دهان)، محیط کشت غذایی، باکتریها و زمان نیاز دارند؛ پوسیدگی دندان به طور معمول از مینا شروع می‌شود و سرعت پیشروی آن در مراحل اولیه کند است؛ حفره‌دار شدن دندان در مرحله آخر بیماری روی می‌دهد.

علائم و نشانه‌های پوسیدگی دندان با توجه به وسعت و محل آنها متفاوت است؛ پوسیدگی دندان در ابتدا ممکن است هیچ نشانه‌ای نداشته باشد اما دندانپزشک می‌تواند قادر به تشخیص آن باشد و با عمل به توصیه‌های او می‌توان از بدتر شدن و گسترش پوسیدگی دندان به سایر دندانها جلوگیری کرد؛ هنگامی که پوسیدگی دندان گسترش پیدا کند ممکن باعث علائم و نشانه های زیر شود:

-درد دندان

-حساسیت دندان

-وجود درد خفیف تا شدید هنگام خوردن غذا، نوشیدن چیزهای شیرین، گرم یا سرد

-وجود سوراخ قابل مشاهده در دندان

این بیماری که شایع‌ترین و مهمترین جزء از بار جهانی بیماریهای دهان ودندان است، مشکل عمده بهداشت عمومی دربسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه است که همانطور که گفته شد تقریبا تمام افراد جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ می‌توان به کودکان، نوجوانان و خانواده‌های آنها در مورد بهداشت دهان و دندان، رژیم غذایی و شیوه تغذیه سالم، قرارگرفتن در معرض سطح بهینه فلوراید و مراجعه به موقع به دندانپزشک، جهت جلوگیری از ابتلا به پوسیدگی دندان آموزش داد.

بیماری پریودنتال(بیماری شدید لثه)

بیماریهای پریودنتال(بیماری شدید لثه) که ممکن است منجر به از دست دادن دندان شود، در 15 تا 20 درصد از افراد میانسال(35 تا سال) یافت می‌شود؛ بیماری پریودنتال ممکن است در طول زمان باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری قلبی و سکته مغزی شود؛ بیماری پریودنتال، ناشی از عفونت‌های باکتریایی است که بافت نرم و استخوانی اطراف دندان را درگیر می‌کند، تصور می‌شود که این باکتری‌ها سمی را وارد جریان خون می‌کنند که باعث تشکیل پلاک‌های چرب در سرخرگ‌ها می‌شود که در نهایت می‌تواند جریان خون را مسدود و منجر به عوارض جدی مانند لخته خون و سکته مغزی شود؛ با وجود مرتبط بودن این سیستم با سلامت عمومی بدن و اهمیت دندان‌های سالم به منظور سلامت دهان اما کمتر مورد توجه است، علائم هشداردهنده در بیماری پریودنتال به شرح زیر است:

-وجود بو یا طعم بد که قابل برطرف کردن نیست

-لثه متورم و قرمز

-حساسیت یا خونریزی لثه‌ها

-جویدن دردناک

-لق شدن دندانها

- دندانهای حساس

از عوامل افزایش خطر ابتلا به بیماریهای پریودنتال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

-استعمال دخانیات

-بیماری دیابت

-بهداشت ضعیف دهان ودندان

-استرس

-وراثت

-سیستم ایمنی ضعیف مثلا افراد دچار ایدز

-مصرف داروهایی که باعث خشکی دهان می‌شود

از دست دادن دندان ها

پوسیدگی دندان و بیماری پریودنتال از علل عمده از دست دادن دندان است؛ از دست دادن کامل دندان‌های طبیعی شایع است و به ویژه افراد مسن را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ در سطح جهانی، حدود 30 درصد از افراد 65 تا 74 بدون دندان طبیعی است.

برفک دهان

برفک نوعی عفونت سطحی است که به علت رشد بیش از حدنوعی قارچ به نام کاندیداآلبیکانس ایجادمی‌شود که بخشهای کناری وگوشه‌های دهان، داخل گونه‌ها، زبان، کام و حلق را مبتلا می‌کند و در نوزادان شایع‌تر است؛ برفک دهان تکه‌ها یا لایه‌های سفیدرنگ و پنیری شکلی هستند که بعد از کنده شدن، آن قسمت قرمز و ملتهب شده و ممکن است دچار خونریزی شود.

بوی بد دهان

بوی بد دهان، یکی از معضلات اصلی در ارتباطات اجتماعی افراد است که در مواردی ممکن است مشکلات روانی و اجتماعی فراوان به بار آورد؛ ازعوامل ایجادکننده بوی بددهان می‌توان به علل دهانی و علل خارج دهانی اشاره کرد؛ علل دهانی شامل عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، جرم و ضایعات بافت نگهدارنده دندان، دندانهای پوسیده عفونی، ناهنجاریهای دندانی و درمانهای نادرست دندانپزشکی است و علل خارج دهانی شامل بیماریهای گوارشی، اختلالات و تغییرات هورمونی، عفونت در راههای هوایی، استعمال دخانیات، تنفس از طریق دهان و گرسنگی است که برحسب مورد باید به متخصص مربوطه مراجعه کرد.

عادات دهانی

شایع‌ترین عادات دهانی، عادات مربوط به مکیدن انگشت است که معمولا در دوران کودکی در سنین 3 تا 6 سالگی شایع است و در صورت ادامه دادن، باعث تغییرات غیرقابل برگشت در دندانهای دائمی می‌شود؛ تغییرات دندانی به وجود آمده به شدت عادت، مدت زمان آن، تکرار عادت و حالت انگشت در دهان بستگی دارد؛ تلاش درجهت رفع این عادات شامل صحبت کردن با کودک تا درمانهای پیچیده‌تر است.

سرطان دهان

در بسیاری از کشورها، بروز سرطان دهان در حدود یک تا 10 مورد به ازای هر 100000 نفر جمعیت است؛ شیوع سرطان دهان در مردان، افراد مسن و در افراد دارای درآمد کم و تحصیلات پایین بیشتر است؛ دخانیات و الکل، عامل سببی برای سرطان دهان هستند.

عفونتهای قارچی، باکتریایی یا ویروسی در HIV

تقریبا نیمی(40 تا 50٪) از افرادی که HIV مثبت هستند، دارای عفونتهای قارچی، باکتریایی و ویروسی در دهان خود هستند که اغلب در اوایل ابتلا به عفونت HIV رخ می‌دهد.

تروما

در سطح جهانی، صدمات دندانی 16 تا 40 درصد از کودکان 6 تا 12 سال را به دلیل زمینهای بازی ناامن، مدارس ناامن، تصادفات جاده‌ای یا خشونت تحت تاثیر قرار می‌دهد.

شکاف لب و کام

نقائص هنگام تولد مانند شکاف لب و کام در حدود یک از هر 500 تا 700 تولد رخ می‌دهد؛ این میزان به صورت قابل ملاحظه‌ای در میان گروه‌های مختلف قومی و مناطق جغرافیایی متفاوت است.

تأثیر متقابل بیماریهای دهان و دندان با بیماریهای مزمن

عادات غذایی ناسالم، استعمال دخانیات، مصرف الکل و داشتن استرس، برخی از عوامل خطرساز برای بهداشت دهان و دندان هستند؛ این موارد همچنین عوامل خطری برای چهار بیماری مزمن از جمله بیماریهای قلبی و عروقی، سرطان، بیماریهای مزمن تنفسی و دیابت هستند؛ بیماریهای دهان و دندان اغلب با بیماریهای مزمن مرتبط هستند؛ عدم رعایت بهداشت دهان نیز یک عامل خطر برای ابتلا به بیماری دهان و دندان است، پس می‌توان گفت رابطه مهمی میان بهداشت دهان و دندان و سلامت عمومی وجود دارد.

پیشگیری از بیماریهای دهان و دندان

امروزه در تمام مکاتب پزشکی و دندانپزشکی جهان، توجه به امر پیشگیری و بهداشت مقدم بر درمان قرار گرفته است؛ تحقیقات بالینی و بهداشت عمومی نشان داده است که بیماریهای دهان و دندان با مراقبتهای به موقع، آموزش و اقدامات بهداشتی و پیشگیرانه و ارزان درسطح فردی، حرفه‌ای و اجتماع قابل پیشگیری هستند؛ این مهم است که به افراد آموزش داده شود که نقش دهان و دندان در سلامت ما کمتر از نقش دیگر اعضای بدن نیست.

هنگامی که برنامه‌های پیشگیری از بیماریهای دهان ودندان در کشور و همچنین در سطح جامعه تهیه شود، پوسیدگی دندان قابل اجتناب خواهد بود، بنابراین می‌توان نیاز به مراقبتهای دهان و دندان را به طور مؤثری کاهش داد؛ از پیامدهای مهم بیماری‌های دهان و دندان ابعاد روانی و اجتماعی بوده که در دهه‌های پیشین، کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ امروزه کیفیت زندگی مرتبط با سلامت دهان و دندان و دیگر بیماری‌های عمومی، اهمیت قابل‌ توجهی پیدا کرده است.

پوسیدگی دندان و مشکلات پریودنتال شایع بوده و باعث عوارض جسمی، عملکردی و بیولوژیک می‌شوند و همچنین ابعاد اقتصادی، اجتماعی و روانی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند؛ مطالعات نشان می‌دهد که بین کیفیت زندگی وضعیت بالینی و بیماری‌های دهان و دندان ارتباط وجود دارد؛ در کشورهای با درآمد بالا داشتن برنامه‌هایی جهت پیشگیری از بیماریهای دهان و دندان، کاهش سیستماتیک پوسیدگی دندان و بهبود وضعیت دندان در بزرگسالان را نشان داده است.

دربیشتر کشورهای با درآمد پایین و متوسط، تاکنون برنامه‌های پیشگیری از بیماریهای دهان و دندان به صورت سازمان یافته وجود ندارد، علاوه بر این تعداد افراد محروم و نیازمند مراقبتهای بهداشت دهان و دندان جامع به صورت چشمگیری در حال افزایش است؛ اگرچه دیگر داده‌های موجود نیز تایید می‌کنند که ما در قرن بیستم، مطالب بسیاری در مورد پیشگیری از پوسیدگی دندانی فراگرفته‌ایم، متغیرهای دیگری که موجب گسترش این بیماری در میان بسیاری از مردم جهان می‌شود پیوسته تلاشهای ما را برای نابودی این مشکل بزرگ خنثی کرده است.

در بسیاری از کشورها 5 تا 10 درصد از هزینه‌های بهداشت عمومی مربوط به بهداشت دهان و دندان است، در کشورهای با درآمد پایین و متوسط، برنامه‌های بهداشت دهان و دندان به ندرت اجرا می‌شود که می توان با پیشگیری مؤثر و انجام فعالیتهایی جهت ارتقاء بهداشت از بسیاری از هزینه‌های دندانپزشکی صرف نظر کرد؛ راه‌حل‌های بهداشت عمومی برای بیماری‌های دهان و دندان زمانی موثر است که آنها را با سایر بیماریهای مزمن و با برنامه‌های ملی بهداشت عمومی یکپارچه کنییم.

دستورکار برنامه‌های جهانی بهداشت دهان ودندان WHO، ادغام کردن با استراتژیهای پیشگیری از بیماریهای مزمن و ارتقاء سلامت است؛ تاکید بر توسعه سیاستهای جهانی در ارتقاء سلامت دهان و دندان و پیشگیری از بیماری دهان و دندان شامل موارد زیر است:

-ایجاد سیاستهای بهداشت دهان و دندان جهت کنترل موثر عوامل خطر سلامت دهان و دندان

-برانگیختگی توسعه و اجرای پروژه‌های مبتنی بر جامعه در جهت ارتقاء سلامت دهان و دندان و پیشگیری از بیماریهای دهان و دندان با تمرکز بر گروه‌های محروم و فقیر

-تشویق مقامات بهداشتی ملی برای اجرای برنامه مؤثر فلوراید، جهت پیشگیری از پوسیدگی دندان

-حمایت از یک رویکرد عوامل خطر مشترک به طور همزمان، جهت پیشگیری از بیماریهای دهان و دندان و بیماریهای مزمن

-فراهم کردن حمایتهای فنی در کشورها برای تقویت سیستمهای بهداشتی دهان و دندان و ادغام بهداشت دهان و دندان در سلامت عمومی

اولویت های سازمان جهانی بهداشت جهت بهبود بهداشت دهان ودندان

-استفاده مؤثر از فلوراید

-تغذیه و رژیم غذایی سالم

-کنترل دخانیات

-بهبود بهداشت دهان و دندان کودکان و نوجوانان از طریق مدارس ارتقاء سلامت

-بهبود بهداشت دهان و دندان در میان سالمندان

-بهداشت دهان و دندان، سلامت عمومی و کیفیت زندگی

-سیستم بهداشت دهان و دندان

- HIV / AIDS و بهداشت دهان و دندان

-سیستمهای اطلاعاتی بهداشت دهان و دندان، شواهدی برای سیاستهای بهداشت دهان و دندان و تدوین اهداف

-تحقیقات بهداشت دهان و دندان

اهداف WHO و FDI (فدراسیون جهانی دندانپزشکی) تا سال 2000:

ـ 50 درصد کودکان گروه سنی 5 تا 6 سال بدون پوسیدگی(Caries - free) باشند.

ـ در سن 12 سال، میانگین DMFT کمتر یا مساوی 3 باشد.

ـ 85 ردصد افراد 18 ساله، تمام دندان‌های خود را حفظ کرده باشند.

ـ نسبت به سال 1981، 50 درصد کاهش در تعداد افرادی که در گروه سنی 35 تا 44 سال بی‌دندان کامل هستند ایجاد شود.

ـ نسبت به سال 1981، 25 درصد کاهش در تعداد افراد بی‌دندان در گروه سنی 65 سال به بالا ایجاد شود (48).

اهمیت پیشگیری از بیماریهای دهان و دندان

اساسا داشتن دانش کافی راجع به علل بیماریهای دهان و دندان جهت انجام فعالیتهای بهداشت عمومی لازم است؛ هرچند که بار بیماریهای دهان و دندان و تامین نیازهای افراد در حال گذار و سیستم خدمات بهداشت دهان و دندان و دانش علمی به سرعت در حال تغییر است؛ به منظور پاسخگویی به این چالشها به طور مؤثر، مدیران و تصمیم گیرندگان مراقبت بهداشت عمومی، نیاز به ابزار، ظرفیت و اطلاعات برای ارزیابی و نظارت برنیازهای بهداشتی، انتخاب استراتژی مداخله، طراحی گزینه‌های سیاسی مناسب جهت بهبود عملکرد سیستم بهداشت دهان و دندان دارند.

برنامه‌ریزی در امر بهداشت و پیشگیری، همواره موجب کاهش یا قطع بروز بیماری و ارتقاء سلامت و بهداشت دهان جامعه می‌شود؛ این امر نیازمند شناسایی و ارزیابی اطلاعات مربوط به وضعیت سلامت و بیماری دهان و دندان است؛ کاهش آثار و عوارض بیماریهای دهان و دندان بر روی سلامتی جسم و روان و ارتقاء سلامت دهان و دندان در افراد جامعه از جمله اهدافی است که سازمان بهداشت جهانی، برای رسیدن به آن تا سال 2020 برنامه‌ریزی کرده است؛ بیماری پریودنتال و پوسیدگی دندان با استراتژی تغییر شیوه زندگی، قابل پیشگیری است؛ در این استراتژی به کاهش مصرف مواد قندی، استفاده از ترکیبات فلورایددار و مسواک زدن صحیح تاکید شده است؛ به طور کلی می‌توان گفت بیماریهای دهان و دندان با مراقبتهای به موقع، آموزش و اقدامات بهداشتی ارزان، قابل پیشگیری است، این مهم است که به افراد آموزش داده شود که نقش دهان و دندان در سلامت ما کمتر از نقش دیگر اعضای بدن نیست.

ادامه دارد ...

انتهای پیام/