میزگرد نقش سدها در مدیریت سیلاب ــ ۲ |وجود سد می‌تواند آثار تغییرپذیری طبیعت را به صفر برساند/ مقصر دانستن سدها یک مغالطه است+فیلم
برنامه کشاورزی ممکن است در مواردی در حوزه‌های بسته با محیط زیست تقابل یا رقابت کند، یعنی حق‌آبه رودخانه طبق یک برنامه‌ریزی اشتباه تخصیص نیابد، اما به این علت نمی‌توان لزوم ساخت ابزار را در نظر نگیریم و یا سد را مقصر بدانیم، در منطق این یک مغالطه است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سیلاب‌های سال 98، سیلاب‌هایی کم‌نظیر در تاریخ ایران بودند که خسارات‌های بسیاری از خود به‌جای گذاشتند. نخستین میزگرد به‌منظور بررسی ابعاد گوناگون این سیلاب‌ها با عنوان "میزگرد سیلاب" در خبرگزاری تسنیم برگزار شد که مطالب مطرح‌شده در این میزگرد، در بخش‌های مختلف در قالب متن و فیلم تقدیم مخاطبان شد.
اکنون دومین میزگرد با عنوان "نقش سدها در مدیریت سیلاب" که با حضور "علیرضا سعیدی" معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران و "نیما حامد انسانیت" کارشناس مدیریت منابع آب در خبرگزاری تسنیم برگزار شده، در بخش‌های مختلف در قالب متن و فیلم تقدیم مخاطبان خواهد شد.
* * * * * * * * * * * * * *
بخش نخست میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب" با عنوان "سیلاب‌هایی که به‌خاطر سدها حتی حس نشدند/ واقعه فروردین 98 نشان داد سد کم داریم+فیلم" منتشر شد. در این بخش، مطالبی چون "سد در بدترین حالت، تأخیر در جریان سیلاب ایجاد می‌کند"، "تعدیل 70درصدی سیلاب فروردین 98 توسط سد گتوند"، "باید منطقی و بر اساس اصول در خصوص سدها بحث کنیم"، "به‌خاطر وجود سدها سیلاب‌های بزرگ را حتی حس نکردیم"، "اراضی آبی خوزستان بسیار وابسته به سدها هستند"، "بدترین نوع بهره‌برداری از سد هم نقش تخریبی ندارد"، "نمی‌توان نقش مؤثر سدهای زنجیره‌ای روی کارون را نادیده گرفت"، "40درصد کشاورزی دنیا وابسته به سدها است"، "برق‌آبی‌ها ارزان‌ترین برق را در‌اختیار ما قرار می‌دهند" و "در حوضه‌های کارون، دز و کرخه داریم آب را تقدیم دریا می‌کنیم" عنوان شد.
* * * * * * * * * * * * * *
بخش دوم میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب‌ها" در ادامه آمده است.
*** مهار سیلاب می‌تواند جزو اهداف اصلی یا فرعی ساخت یک سد باشد
علیرضا سعیدی، معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با ابراز اینکه "باید با نگاهی چندبعدی به یک سد نگاه کرد"، گفت: ممکن است در مدارک فنی سدی اصلاً موضوع مهار و مدیریت سیلاب در اهداف سد بیان نشده باشد، اما نمی‌توان گفت اصلاً موضوع سیلاب در ساخت یک سد دیده نشده است.
وی افزود: مهار سیلاب می‌تواند جزو اهداف فرعی ساخت یک سد و یا جزو اهداف اصلی ساخت یک سد باشد، همان‌طور که در تاریخ ایران می‌بینیم، سد تاریخی کریت ایران فقط به‌منظور جلوگیری از وقوع سیلاب و ایجاد کردن زمان تأخیری در جریان یافتن سیلاب ایجاد شده است.
این کارشناس مدیریت منابع آب ایران با اشاره به وضعیت کلی تولید برق در سدهای کشور گفت: از ابتدای سال آبی جاری تا اسفندماه، در مجموع نیروگاه‌های برق‌آبی کشور، 8 تراوات ساعت برق تولید کردیم و از فروردین تا خرداد 11 تراوات ساعت برق تولید شد و مجموعاً 19 تراوات برق در بخش تولید انرژی برق‌آبی تولید شد؛ همان‌طور که مشخص است در 3ماهه فروردین، اردیبهشت و خرداد بیش از 6ماهه اول سال آبی جاری برق تولید شده است.
*** تولید انرژی برق‌آبی از مهر 97 تا خرداد 98 معادل 50میلیون یورو ارزش‌آفرینی فقط در بحث زیست‌محیطی داشته است
وی ادامه داد: تولید 19 تراوات ساعت برق توسط نیروگاه‌های برق‌آبی معادل کاهش 13 میلیون تن گاز گلخانه‌ای است و هر تن کاهش تولید گاز گلخانه‌ای با منشأ برق‌آبی حدود 4 یورو ارزش دارد؛ یعنی این کاهش 13 میلیون تنی برابر با 50 میلیون یورو برای ما ارزش داشته است.
سعیدی با بیان اینکه "به‌ازای هر کیلووات ساعت برقی که از برق‌آبی‌ها تولید می‌شود حدود 65 تومان ارزش افزوده محیط زیستی داریم"، گفت: سدی داریم مثل سیمره، مثل گتوند، مثل کارون3 و مثل کارون4 که با چنین منافعی برق تولید می‌کند، حالا به سیلابی می‌رسیم که این سدها مهار و کنار تولید برق، به مهار و مدیریت سیلاب هم کمک می‌کنند.
*** ارزش وجود ظرفیت خالی 600میلیون مترمکعبی در مخزن سیمره برای کمک به شرایط بحرانی کرخه را با چه معیاری می‌توان سنجید؟
وی ادامه داد: مثلاً در مخزن سد کرخه با مخزنی مواجه می‌شویم که پرشدگی دارد و در آن مقطع مخزن سد سیمره در بالادست به کمک این مخزن آمده و تراز آن با مهار سیلاب‌ها 6 متر بالاتر می‌آید تا از ایجاد مشکل برای مخزن سد کرخه و پایین‌دست آن جلوگیری کند، در این زمان 600 میلیون مترمکعب در مخزن سد سیمره ظرفیت ذخیره وجود داشته و مورد استفاده قرار می‌گیرد، این ظرفیت را با چه‌چیزی و با چه معیاری می‌توان سنجید؟
وی اضافه کرد: حالا سؤال این است که آیا سدی مثل سد سیمره برای کنترل سیل ساخته شده؟ این‌چنین سدهایی چندین و چند مزیت متفاوت دارند؛ برق تولید می‌کنیم، کشاورزی راه‌اندازی می‌کنیم و توسعه می‌دهیم و اگر مدیریت صحیح مخزن هم داشته باشیم، همه سدهای ما دارند کنترل سیلاب می‌کنند.
معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با اشاره به نقش سد سیمره در مهار و مدیریت سیلاب‌های امسال گفت: البته کنار مدیریت مخزن، باید حق و حقوق مردمی که در تملک اراضی مجبور به جابه‌جایی شده‌اند، کامل داده شود و حتماً باید به وضعیت مردم بالادستی که در افزایش تراز مخزن سد به‌هرنحو آسیب دیده‌اند، توجه و آسیب‌شان جبران شود و این جزو لاینفک کار است.
*** کسانی که می‌گویند در ساخت سد افراط کرده‌ایم ابتدا با تعاریف آشنا شوند
در ادامه این نشست، نیما حامد انسانیت، کارشناس مدیریت منابع آب در پاسخ به اینکه "آیا در ایران در ساخت سد افراط کرده‌ایم یا کم‌کاری داشته‌ایم؟"، گفت: کسانی که چنین بحث‌هایی را مطرح می‌کنند، بهتر است با تعاریف آشنایی داشته باشند.
وی ادامه داد: تعاریف اولیه بسیار مهم است، چرا که برخی حتی نمی‌دانند افراط در سدسازی یعنی چه و تعریفش چیست، آن‌وقت انتقاد می‌کنند که در ساخت سد افراط کرده‌ایم؛ باید بدانند که نیاز به ساخت حجم ذخیره چقدر است و باید بدانند که در منحنی جرم، جریان ورودی به‌صورت تجمعی حساب می‌شود و به حجم ذخیره زنده مخزن اضافه می‌شود و کریدوری ساخته می‌شود و جواب رهاسازی ممکن بین این کریدور است.
این کارشناس مدیریت منابع آب با اشاره به اینکه "شرایط رهاسازی و مدیریت مخزن در هر سد متفاوت است"، گفت: به‌طور مثال سد کرج موظف است در سالی مثل امسال که سالی تر است، جریان زیاد را رهاسازی کند چرا که حجم ذخیره کافی برای ذخیره کردن ندارد، بنابراین مجبور هستند در پایین‌دست تغذیه مصنوعی دشت شهریار را تعریف کنند؛ اما در خصوص سد زاینده‌رود یا سد کرخه شرایط متفاوت است؛ نسبت به حجم ذخیره زنده مخزن به آورد مثلاً اگر یک باشد، تقریباً 10 درصد پایین‌تر یا بالاتر از میزان نرمال، حتی در دوره‌های ماکزیمم ترسالی و ماگزیمم خشکسالی می‌توانند تا 10 درصد بالاتر یا پایین‌تر، جریان مورد نیاز را تأمین کنند.
وی افزود: این یعنی ما در حوزه زاینده‌رود درست است که تقاضا اشتباه شاید تعریف شده باشد و می‌توان روی آن بحث کرد، اما وضعیت پایدار است.
*** سد و مخزن بزرگ می‌تواند آثار تغییرپذیری طبیعت را کاهش دهد و حتی به صفر مطلق برساند
انسانیت با بیان اینکه "خشکسالی، ترسالی و سیل، تغییرپذیری طبیعت هستند"، گفت: سد و مخزن بزرگ می‌تواند آثار تغییرپذیری طبیعت را کاهش دهد و حتی به صفر مطلق برساند؛ در مورد سد هوور و حوضه کلرادو 4 برابر آورد، حجم ذخیره داریم؛ جریان ثابت است و هیچ کاری ندارند که بالادست ترسالی است یا خشکسالی، یک جریان متوسط را در همه دوره‌ها به پایین‌دست رهاسازی می‌کند و این فقط با وجود یک مخزن بزرگ قابل تحقق است.
وی ادامه داد: در حوضه کلرادو، 7 ایالت آمریکا با جمعیتی بالغ بر 40 میلیون نفر، وابسته به آورد این رودخانه هستند که با سد، متوسط جریان سالانه‌اش و نیاز مردم تأمین می‌شود؛ در حالی‌که این رودخانه یکی از رودخانه‌های بزرگ آمریکا نیست، اما مشابه رودخانه‌های کارون یا کرخه ما است.
انسانیت با ابراز اینکه "در مقایسه محیط زیستی مخازن سدهای بزرگ، می‌توان به دریاچه سالتون‌لیک اشاره کرد"، گفت: دریاچه سالتون‌لیک قبل از اینکه کشاورزی در حاشیه رودخانه کلرادو به این وسعت آغاز شود، خشک بود؛ بر اثر پساب کشاورزی احیا شد، یعنی کشاورزی از ذخیره آب در سد و محیط زیست از احیای کشاورزی، احیا شدند.
*** این بحث که سدها محیط زیست را رو به نابودی می‌برند اصلاً بحث درستی نیست
وی افزود: این بحث که سدها، محیط زیست را رو به نابودی می‌برند اصلاً بحث درستی نیست؛ در واقع نه‌تنها در سدسازی کم‌کاری شده بلکه دوستان محیط زیستی القای اشتباه در خصوص آثار سدسازی می‌کنند.
این کارشناس مدیریت منابع آب تصریح کرد: معلول را نباید به‌عنوان علت در نظر گرفت، معلول ساخت سد، کشاورزی است و کشاورزی هم بذاته چیز بدی نیست؛ به‌طور مثال در حوضه زاینده‌رود حداقل 60 سال است که سد زاینده‌رود هست و معضلات محیط زیستی این حوضه مربوط به 20 سال اخیر است، پس مشخص می‌شود معضلات محیط زیستی این حوضه ربطی به وجود سد ندارد.
*** این یک مغالطه است که لزوم وجود سد را به‌عنوان یک ابزار، به‌خاطر تقابل برنامه‌ریزی اشتباه، نادیده بگیریم
وی ادامه داد: برنامه کشاورزی ممکن است در مواردی در حوزه‌های بسته با محیط زیست تقابل یا رقابت کند، یعنی حق‌آبه رودخانه طبق یک برنامه‌ریزی اشتباه تخصیص نیابد، اما به این علت، نمی‌توان لزوم ساخت ابزار را در نظر نگیریم و یا سد را مقصر بدانیم، در منطق این یک مغالطه است؛ مثلاً اگر صنایع غذایی در یک محدوده‌ای ایجاد می‌شود، معلول آن پرخوری است و پرخوری باعث چاقی می‌شود؛ حال اگر بخواهیم چاقی را به‌عنوان یک معضل از بین ببریم آیا صنایع غذایی را که ابزار است از بین می‌بریم؟ این مشخص است که برنامه‌ریزی و عامل اصلی که تصمیم و اراده بشر است برای تسهیم منابع مؤثر است و نباید ابزار را مقصر بدانیم؛ سد یک ابزار برای تأمین بهینه آب است، حال اینکه بخواهیم این ابزار را خط بزنیم و حذف کنیم، پاک کردن صورت مسئله است و ضمن اینکه باید مورد به مورد بررسی شود که آیا در حوضه بازی مثل کارون و کرخه بحث می‌کنیم که جریان به دریا ریخته می‌شود یا در مورد یک حوضه بسته صحبت می‌کنیم.
*** در خوزستان به‌هیچ‌وجه رقابت بین کشاورزی و محیط زیست نداریم
انسانیت با بیان اینکه "در خصوص تالاب شادگان امسال دیدیم که جریان آب به دریا می‌ریزد"،گفت: تمام جریان تالاب شادگان با 5 نهر طبیعی با جریان بسیار زیاد به دریا زهکش می‌شد و جریان تالاب هورالعظیم هم وضعیت مشابهی داشت، حتی استاندار خوزستان تقاضا کرد از کشور عراق که زهکش نهر سویب را باز کند تا جریان تالاب زهکش شود.
وی افزود: ما در خوزستان به‌هیچ‌وجه رقابت بین کشاورزی و محیط زیست نداریم، نمی‌گویم رقابت بین محیط زیست و سدسازی، چرا که عامل اصلی کشاورزی است، و این مفهوم که رقابتی بین محیط زیست و کشاورزی در خوزستان وجود دارد، مفهومی اشتباه است.
انتهای پیام/+
