چنگ مرگ بر پیکر تنها خلیج ایرانی خزر؛ وقتی محیط‌زیست مانع نجات خلیج می‌شود+ فیلم
سازمان حفاظت محیط زیست در این سال‌ها که خلیج گرگان با مرگ دست و پنجه نرم می‌کند نه فقط راهکاری اجرایی برای نجات خلیج ارائه نکرده بلکه اوایل امسال با ارسال نامه‌ای به نهاد ریاست‌جمهوری با مصوبه‌های کارگروه ملی خلیج گرگان مخالفت کرده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، «10 هزار هکتار از مساحت تنها خلیج ایرانی دریای خزر خشک شده است و آنطور که مسئولان می‌گویند ادامه روند فعلی مرگ این اکوسیستم ارزشمند را شاید تا 4 سال آینده رقم بزند». فاجعه از آنچه تصور می‌کنیم به ما نزدیک‌تر است فقط چند سال با نابودی کامل خلیج گرگان فاصله داریم اما انگار مسئولان به‌ویژه سازمان حفاظت محیط‌زیست کاری به این هشدارها ندارد و گوشش هم بدهکار نیست.
از سال‌های میانی دهه 70 که دریا متر به متر عقب نشست نگرانی برای حیات خلیج گرگان هم افزایش یافت. اما با گذشت حدود سه دهه نه عزمی برای حل مشکلات خلیج هست و نه کسی مسئولیت آن را می‌پذیرد. توپ مدام در زمین مسئولان پاس‌کاری می‌شود، رسانه‌ها می‌گویند و می‌نویسند، مسئولان هم در جلسات عمومی و خصوصی اظهار نگرانی و تأسف می‌کنند. اما آیا این همه کاری است که باید انجام دهند؟
این روزها حال بزرگترین خلیج دریای خزر اصلاً مساعد نیست، یک‌چهارم وسعت خلیج گرگان به کلی خشک شده است. ورود پساب‌های خانگی و صنعتی و سایر آلاینده‌ها، عدم کارآیی مطلوب دو کانال انتقال آب خزر به این خلیج و هم چنین عدم مدیریت مناسب و منطقی در این منطقه حفاظت شده اوضاع را وخیم‌تر کرده است؛ حتی نگرانی از دریاخواری هم وجود دارد.
سال 95 پس از گفتن‌ها و شنیدن‌های بسیار بالاخره محمدباقر نوبخت قول اختصاص 50 میلیارد تومان اعتبار برای مطالعه اجرایی نجات خلیج گرگان را داد، اعتباری که با گذشت 3 سال فقط 1.19 میلیارد تومان آن اختصاص پیدا کرد. در سوی دیگر این ماجرا کارگروه ملی نجات خلیج گرگان با محوریت سازمان حفاظت محیط زیست شکل گرفت که اعضایش نمایندگان وزارتخانه‌های مختلف بودند، این کارگروه لایروبی کانال شرقی خلیج گرگان (آشوراده) و انتقال آب شیرین از نکارود را به تصویب رساند تا شاید مُسکنی موقت برای بهبود حال خلیج گرگان باشد.
اما در اتفاقی عجیب سازمان محیط زیست به راحتی آبِ خوردن، زیر همه چیز زد و در نامه‌ای اعلام کرده مخالف مصوبه کارگروه ملی نجات خلیج گرگان است! سازمانی که پیش از آنکه حافظ محیط زیست باشد با تصمیمات خود زمینه تشدید بحران‌های محیط زیستی را فراهم کرده و در موضوع خلیج گرگان نیز همه چیز را به بن‌بست کشیده است.
محمد نوری، مدیر دفتر فنی آب منطقه‌ای گلستان و مدیر طرح نجات خلیج گرگان است. او می‌گوید: «در سال 95 مسئولان استان 50 میلیارد تومان اعتبار برای مطالعه و اقدامات اجرایی نجات خلیج گرگان درخواست کرده بودند که سازمان برنامه و بودجه فقط 5 میلیارد تومان آن را مصوب کرد. در سه سال اخیر یک میلیارد و 190 میلیون تومان برای این طرح اختصاص پیدا کرد».
همان زمان کارگروه تخصصی برای نجات خلیج گرگان متشکل از ادارات محیط زیست و استانداری دو استان گلستان و مازندران، آب منطقه‌ای گلستان، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان بنادر و دریانوردی و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری شکل گرفت. مشاوری هم برای انجام مطالعات انتخاب شد و قرار براین بود تا تصمیمات نهایی در این کارگروه تخصصی گرفته شود.
آنطور که گفته می‌شود 600 میلیون تومان برای انجام مطالعات نجات خلیج هزینه شد و 400 میلیون تومان آن نیز برای لایروبی بخشی از رودخانه‌های منتهی به خلیج اختصاص پیدا کرد.
وضعیت خلیج گرگان آن‌قدر بحرانی بود که مطالعات اضطراری نجات آن در سال 96-95 انجام شد. سناریوهای مختلفی برای خلیج گرگان مطرح شده بود که شاید ساده‌ترین آن لایروبی کانال‌های ارتباطی خزر به خلیج شامل کانال‌های خوزینی، آشوراده و چپاقلی بود. پمپاژ آب از بندرامیرآباد یا هر منطقه دیگری از دریا به خلیج، انتقال پساب نیروگاه نکا، ایجاد کانال آب‌رسان در محدوده گلوگاه از جمله راهکارهای کارگروه تخصصی نجات خلیج گرگان بود. البته یکی از راهکارها دست نزدن به شرایط فعلی خلیج بود چون عده‌ای معتقدند اکنون در دوره 20 ساله پسروی آب خزر قرار داریم و با اتمام این دوره، خلیج دوباره احیاء خواهد شد.
نوری می‌گوید: «در مطالعات اضطراری خلیج گرگان به این نتیجه رسیدیم که فعلاً نمی‌توانیم برای افزایش تراز آب خلیج کاری کنیم چون آب خلیج متأثر از دریای خزر است و پسروی دریا سبب خشکی آن می‌شود. در عین حال حدود 90 درصد آب خزر از رودخانه‌های بزرگ در کشورهای دیگر تأمین می‌شود و ما نقش چندانی در این زمینه نداریم».
با این‌حال مطالعات مشاور نشان می‌داد لایروبی کانال آشوراده به حجم 3 میلیاردمترمکعب شاید بتواند وضعیت خلیج گرگان را بهبود ببخشد. این موضوع پس از طرح در کارگروه به تصویب رسید و پس از آن به کارگروه ملی نجات خلیج گرگان ارجاع شد. جلسه‌های مختلفی با معاونت دریایی محیط زیست برگزار شد و در آخر کارگروه ملی مصوبه پیشنهادی استان را به عنوان یکی از دو سناریوی نجات خلیج به تصویب رساند.
مدیر طرح ملی نجات خلیج در این باره می‌گوید: «کارگروه ملی لایروبی کانال‌های شرقی (آشوراده) و انتقال آب شیرین از حوزه نکارود به خلیج گرگان را مصوب کرد. از آن زمان تمام پیگیری‌ها برای اجرایی شدن این مصوبه‌ها بود تا اینکه اوایل امسال سازمان حفاظت محیط زیست نامه‌ای را به نهاد ریاست جمهوری ارسال و با هرگونه لایروبی در محدوده خلیج مخالفت کرد. این در حالی است که لایروبی کانال آشوراده مصوبه کارگروه ملی نجات خلیج گرگان با محوریت سازمان حفاظت محیط زیست بود».
سازمان حفاظت محیط زیست در تمام این سال‌ها که خلیج گرگان با مرگ دست و پنجه نرم می‌کند نه فقط یک راهکار عملی برای نجات این اکوسیستم ارزشمند ارائه نکرده بلکه با هر طرحی هم که مشاوران ذیصلاح ارائه دهند یا کارگروهی ملی به تصویب برساند نیز مخالفت می‌کند. تعلل محیط زیست و سایر دستگاه‌های متولی در این سال‌ها سبب خشک شدن یک چهارم از مساحت خلیج گرگان شده است.
هادی حق‌شناس، استاندار گلستان هم می‌گوید: «اگر روند خشکی خلیج گرگان ادامه داشته باشد تا 4 سال دیگر این خلیج به طور کامل خشک می‌شود و آن موقع باید به فکر حل بحران ریزگردها و تخلیه شهرهای اطراف حتی گرگان بود».
وی از نامه‌نگاری با معاون اول رئیس‌جمهور برای نجات خلیج گرگان خبر داده و بیان کرده است: «در چند روز گذشته با ارسال نامه‌ای به معاون اول رئیس‌جمهور میزان اهمیت آبرسانی به خلیج را اعلام کردم و دکتر جهانگیری نیز در دستور به رئیس سازمان حفاظت محیط زیست از دکتر کلانتری خواست تا این مشکل هرچه سریعتر حل شود».
خلیج گرگان هر روز به مرگ نزدیک و نزدیک‌تر می‌شود، برخی مسئولان خود را درگیر جلسه‌هایی کرده‌اند که با عنوان «ملی» بزک شده اما در نهایت نتوانسته‌اند به یک راهکار عملی برای نجات تنها خلیج ایرانی دریای خزر برسند. بحرانی که در ادامه فاجعه‌ای بزرگ به بار خواهد آورد و زندگی ساحل نشینان خزر را به شدت تهدید خواهدکرد.
انتهای پیام/ ز
