شبکه سمن‌های محیط زیستی، تنها ضامن آبروی کلانتری

به گزارش خبرنگار محیط زیست خبرگزاری تسنیم، با انتصاب معصومه ابتکار به عنوان رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در سال 92، روند مشارکت مردمی در حوزه محیط زیست با تحولی بنیادین مواجه شد. ابتکار، که سابقه 8 سال ریاست سازمان حفاظت محیط زیست در دولت‌های هفتم و هشتم را در کارنامه داشت و با نقش موثر فعالان محیط زیست در نقد عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست به خوبی آشنا بود، از همان روزهای نخست کوشید با همراه ساختن فعالان و سمن‌های محیط زیستی تا حد ممکن از نقدهایشان در امان مانده و حتی با به دست آوردن مهر تاییدشان نمراتی درخشان در کارنامه خود به ثبت برساند. اما بر خلاف آنچه در ابتدا تصور می‌شد، این تلاش از ماهیتی مثبت و سازنده برخوردار نبود و سبب شد مشارکت فعالان و سازمان‌های مردم‌نهاد در روند حفاظت از محیط زیست به بیراهه رود.

دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در دوره ریاست ابتکار برای راه‌اندازی شبکه ملی سمن‌های محیط زیست سازماندهی گسترده‌ای را آغاز کرد و به سرعت توانست با ثبت شبکه ملی سمن‌های محیط زیست و منابع طبیعی، از یک سو بسیاری از سمن‌های نوپا و کم‌تجربه را زیر چتر سازمان حفاظت محیط زیست گرد آورد و از سوی دیگر با تشویق دوستداران محیط زیست به تشکیل سمن‌های جدید، شبکه‌ای از صدها سمن محیط زیستی را تشکیل دهد. بنابراین سمن‌هایی که از حمایت دفتر مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست برخوردار بودند اصلی‌ترین ویژگی سمن‌ ها یعنی استقلال از نهادهای دولتی را از دست داده و  به همین دلیل هرگز نتوانستند عملکردی مستقل و رویکردی انتقادی نسبت به عملکرد سازمان محیط زیست را تجربه کنند.

این شبکه نمایشی که بارها مورد انتقاد فعالان و سمن‌های مستقل محیط زیست قرار گرفت بی‌آنکه دستاورد مثبتی در کارنامه خود به ثبت رسانده باشد در عمل به ابزاری برای توجیه اقدامات سازمان محیط زیست، ایجاد شکاف میان فعالان محیط زیست و سند مجعولی دال بر رضایتمندی عمومی از عملکرد ابتکار تبدیل شد. اکنون در آستانه سومین سال تکیه عیسی کلانتری بر مسند ریاست سازمان حفاظت محیط زیست و در اوج اعتراضات نسبت به ناکارآمدی وی، مشاوران رییس سازمان مجددا دست به دامن سمنهای پرورشی و غیرمستقل شده و راه گریز از انتقادات را در به کارگیری ترفند ابتکار و استفاده ابزاری از شبکه سمن‌ها پنداشته‌اند.

بدین ترتیب، در حالی که سوء مدیریت‌ها، تخلفات و سیاست‌های عجیب مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست از یک سو موجبات اعتراض فعالان، سمن‌های مستقل، استادان و پیشکسوتان حوزه محیط زیست را فراهم آورده و از سوی دیگر به واکنش‌های مراجع قضایی و نمایندگان مجلس منجر شده است، این سازمان با ترتیب دادن نمایشی رسانه‌ای، در نشستی با حضور علی ربیعی سخنگوی دولت و اعضای شبکه سمن‌های محیط زیست، تلاش کرد عملکرد عیسی کلانتری را موفقیت‌آمیز جلوه دهد. در این نشست ربیعی در تمجید از کلانتری گفت:

"هرچه پیش تر می رویم، مشخص می شود که یکی از دقیق‌ترین و صحیح‌ترین انتخاب های رییس جمهور، انتخاب دکتر کلانتری برای ریاست سازمان حفاظت محیط زیست بوده است. دکتر کلانتری، از جمله مدیران متخصص و پیشکسوتی است که بودشان و عملکردشان، بسیار بیش از نمودشان است."

این اظهارات که در کمال تعجب سکوت تاییدآمیز شبکه تشکل‌های محیط زیستی حاضر در جلسه را به همراه داشت اما پس از انعکاس در رسانه‌ها با واکنش‌های انتقادی و بعضا تمسخر‌آمیز فعالان محیط زیست در فضای مجازی مواجه شد.

سهیل اولادزاد، کارشناس آلودگی‌های محیط زیست می‌گوید: تاکنون شاهد تاثیر مثبتی از شبکه سمنها محیط زیستی نبوده‌ایم. شبکه‌ای که می‌توانست اثرات صنفی و آموزشی قابل توجه داشته باشد و نقش شورایی برای هماهنگی و پیوستگی فعالین محیط زیست ایفا کند، اما عملا تبدیل به سیستمی برای سایه‌اندازی بر فعالیت فعالان مستقل محیط زیست شد. فعالانی که در شرایط دشوار اقتصادی کشور بدون هیچ حمایتی در فیلدهای تخصصی مشغول به کارند.

وی یادآور می‌شود: سازمان محیط زیست با حمایت همه جانبه از این تشکلی ‌با نام شبکه سازمان‌های مردم نهاد در برخی موارد افرادی غیرمتخصص و غیرکارشناس را برای حضور در جلسات فوق العاده تخصصی مرتبط با حوزه‌های پسماند، آب و فاضلاب و مسائل استراتژیک دیگر به استانها اعزام می‌کند.

این فعال محیط زیست ادامه می‌دهد: شخصا مدتی پیش در یکی از جلسات کارگروه پسماند استان مازندران حضور یافتم اما  در حالی که هم تخصص من محیط زیست است و هم فعالیت عمده‌ام روی پسماند متمرکز بوده و در این زمینه سالها کار کرده‌ام، در این جلسه اجازه صحبت نداشتم و متاسفانه در کمال شرمندگی شاهد بودم که نماینده تشکلهای زیست محیطی پیشنهاد داد در راستای درآمدزایی دولت برای ساماندهی پسماند، در ورودی استان مازندران عوارضی نصب شود. پیشنهادی که این سوال را در ذهن شنونده تداعی می‌کرد که ایشان نماینده تشکل‌های محیط زیستی هستند یا نماینده دولت؟

این فعال محیط زیست ادامه می‌دهد: نقش اصلی شبکه سمن‌های محیط زیستی، خریدن آبروی دولت است و بستن دست فعالان مستقل و منتقدان حوزه محیط زیست. سازمان حفاظت محیط زیست با ایجاد این شبکه، مجموعه‌ای از سمن‌های خودی را گرد هم آورده که تحت هیچ شرایطی لب به انتقاد از عملکرد این سازمان باز نمی‌کنند و به جز حضور در جلسات، کارایی دیگری ندارند. در مقابل، سمن‌ها و فعالان مستقل، غیرخودی به حساب می‌آیند و پیشنهادات و انتقاداتشان نادیده گرفته می‌شوند.

اولادزاده با بیان اینکه حضور نمایندگان شبکه سمن‌های محیط زیستی در کارگروه‌های تخصصی، عملا یک حق رأی به سود دولت است می‌گوید: این شبکه به طور کامل به دولت وابسته است و حضور نمایندگان این شبکه در کارگروه‌های تخصصی حوزه‌های مختلف محیط زیست به منزله برخورداری دولت از یک حق رأی است. دولتی که اثبات کرد به جز تخریب محیط زیست و به جا گذاشتن خسارت‌های جبران‌ناپذیری چون راه‌اندازی گردشگری در آشوراده، سدسازی‌های غیرکارشناسی، کلید زدن طرح انتقال آب خزر به سمنان و ... هدف دیگری را در زمینه محیط زیست دنبال نمی‌کند.

حالا باید منتظر ماند و دید، در دهمین نشست سراسری شبکه ملی سمن‌های محیط زیستی که این روزها با حضور کلانتری در اردبیل در حال برگزاری است، این شبکه، بر خلاف گذشته، چهره‌ای مستقل و مطالبه‌گر از خود به نمایش خواهد گذاشت یا همچنان با رویکردی انفعالی در برابر معضلات گسترده محیط زیست و سوء مدیریت‌های تنها سازمان متولی حفاظت از آن به عملکرد ابزاری خود برای سرپوش گذاشتن بر ناکارمدیهای روزافزون مدیریت سازمان محیط زیست ادامه خواهد داد.

انتهای پیام/