یادداشت| اوجالان و ادعای توقف جنگ در یک هفته

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، طی روزهای اخیر در بسیاری از رسانه‌های ترکی، کُردی، فارسی و عرب‌زبان منطقه، اخبار فراوانی در رسانه‌های رسمی و همچنین در فضای مجازی دست به دست شد که نشان  می‌داد عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ.ک.ک. ادعا کرده که تنها در عرض یک هفته، می‌تواند تمام زمینه‌های تداوم درگیری بین شاخه نظامی این گروه و ارتش ترکیه را از بین ببرد و اعلام کرده که به خودش اطمینان دارد و می‌تواند معضل کردها را حل کند.
بر اساس اطلاعاتی که توسط وکلای اوجالان و رسانه‌های ترکی و کردی منتشر شده، در پیام جدید اوجالان چند نکته وجود دارد که برخی از رسانه‌ها، این نکات را جدید تلقی کرده‌اند و این در حالی است که تمام این نکات در چند سال اخیر بارها مورد تأکید او قرار گرفته و هیچ‌کدام از آنها جدید نیستند.

بگذارید این چند نکته از پیام مزبور را با هم مرور کنیم:
1. کردها نیاز به تشکیل یک دولت مستقل ندارند.
2. تلاش می‌کنم جایی برای کردها باز کنم.
3. بیایید معضل کردها را حل کنیم. من در عرض یک هفته زمینه و احتمال تداوم درگیری‌ها را از میان برمی‌دارم من می‌توانم حل کنم. من به خودم اطمینان دارم. اما دولت و ذهنیت دولت نیز باید اقدامات لازم را انجام دهد.

حال بگذارید به بررسی صحت و سقم و سوابق این اظهارات بپردازیم:
1. در سال 1998 میلادی فشارهای ترکیه بر سوریه و برخی تغییرات موازنات سیاسی در منطقه جواب داد و حافظ اسد رئیس‌جمهور سوریه حاضر شد به حضور عبدالله اوجالان در کشورش پایان بدهد.

در آن زمان از اوجالان خواسته شد که سوریه را به‌مقصد هر کشوری که خودش می‌خواهد، ترک کند. معاونین و کادرهای او، به‌دنبال آن بودند که در یک کشور اروپایی برای اوجالان، قرارگاه جدیدی دست‌وپا کنند. اما  فشارهای ترکیه و لابی‌های دیپلماتیک این کشور پاسخ داد و هیچ کشوری حاضر به پذیرش اوجالان نشد.

نخستین کشوری که اوجالان را رد کرد، یونان بود، همان کشوری که در دهه‌های متمادی، لانه اصلی چپ‌های افراطی و کمونیست‌های ضدترکیه بوده است. کلینتون رئیس‌جمهور وقت آمریکا به‌دنبال آن نبود که بین ترکیه و یونان به‌عنوان دو کشور عضو ناتو، به‌خاطر رهبر پ.ک.ک. اختلاف ایجاد شود و به همین خاطر از یونان خواست عذر مهمان را بخواهند.
روسیه نیز نتوانست برایش جایی دست‌وپا کند و مذاکرات ادوارد شواردنادزه وزیر وقت امور خارجه شوروی و سفر او به ترکیه، منجر به آن شد که اوجالان مجبور شود روسیه را نیز ترک کند.
رهبر پ.ک.ک. در سفر به ایتالیا به اقتدار و نفوذ احزاب و گروه‌های سوسیالیستی دلخوش بود و انتظار داشت که در آنجا پذیرفته شود. در زمانی که صدها نفر از کردها به‌هواداری از او مقابل هتل شعار سر می‌دادند، در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها اعلام کرد: از آنکارا به کردستان رفتیم و حزب تشکیل دادیم. از ترکیه به سوریه رفتیم و ارتش تشکیل شد و حالا از خاورمیانه به اروپا آمده‌ایم و دولت تشکیل می‌دهیم.
اشاره اوجالان در این جملات، مراحل تاریخی شکل‌گیری گروهش بود که حلقه دانشجویی تشکیل‌دهنده آن از آنکارا به جنوب‌شرقی ترکیه رفته در سال 1978 در یکی از روستاهای پیرامون دیاربکر، پ.ک.ک. را تشکیل داد و همچنین پس از خروج او و همراهانش از ترکیه به‌سوی سوریه و لبنان، در سال 1984 میلادی شاخه نظامی تأسیس شد و می‌خواست بگوید که در فاز بعدی و پس از خروج از سوریه و سفر به اروپا، به‌دنبال تشکیل دولت است. 

روشن است که او در آن مرحله نیز به‌دنبال تشکیل دولت بوده، اما به‌محض دستگیری در سال 1999 میلادی، مواضع خود را به‌شکل 180 درجه تغییر داده اعلام کرد صرفاً به‌دنبال مبارزات سیاسی و دموکراتیک است.

از آن به بعد در تمام کنفرانس‌ها و کنگره‌های پ.ک.ک. بر این موضوع تأکید شده که این گروه به‌دنبال تأسیس یک دولت نیست و در صورتی که کردها به مطالبات حقوقی و دموکراتیک خود دست پیدا کنند، حاضرند از آرمان تأسیس دولت مستقل کردی بگذرند.

بنابراین این حرف اوجالان مطلقاً تازه نیست ضمن این که نهادهای اقماری پ.ک.ک. در سالیان اخیر بارها نشان داده‌اند که اساساً به‌دنبال مطالبات کردی نیستند، بلکه می‌خواهند در ساختار سیاسی و قدرت ترکیه سهم داشته باشند.

بسیاری از سران پ.ک.ک. حتی قادر نیستند به‌زبان کردی تکلم کنند و در شرایط نوینی که پس از مذاکرات سال 2013 میلادی مهیا شد، با وجود آن که ترکیه حاضر شده بود در مدارس ابتدایی و راهنمایی مناطق کردنشین این کشور زبان کردی را به‌شکل اختیاری تدریس کند، اما حتی یکصد دانش‌آموز کُرد حاضر نشدند در کلاس‌های مزبور ثبت‌نام کنند.

2. اوجالان اعلام کرده که در شرایط فعلی تلاش می‌کند جایی برای کردها باز کند. پیداست که منظور او از چنین جمله‌ای، کردهای ترکیه نیست، چرا که همین حالا هم کردها در ترکیه صاحب حزب هستند و نهادهای اقماری پ.ک.ک. در حوزه‌های سیاسی و فرهنگی فعالیت می‌کنند و از مجموع 600 کرسی پارلمان ترکیه، 60 کرسی در اختیار حزب دموکراتیک خلق‌ها یا ه.د.پ. است که مستقیماً از دستورات سران پ.ک.ک. و خود اوجالان تبعیت می‌کند.

علاوه بر این در مناصب اداری و اجرایی نیز محدودیت و محرومیت خاصی شامل حال کردها نشده است، بنابراین اوجالان در این بند به‌شکل سربسته در مورد کردهای سوریه صحبت می‌کند و نشان می‌دهد که به‌دنبال چانه‌زنی با مقامات ترکیه در مورد سناریوهای آتی مرتبط با مناطق کردنشین در شمال سوریه است.

3. رهبر زندانی پ.ک.ک. اعلام کرده که می‌تواند در عرض یک هفته تمام زمینه‌های تداوم درگیری بین شاخه نظامی پ.ک.ک. و ارتش ترکیه را از میان بردارد و همچنین اعلام کرده که به خودش اطمینان دارد و می‌تواند معضل کردها را حل کند. اما به‌شرطی که دولت نیز اقدامات لازم را انجام دهد.

این بند از سخنان اوجالان، محل تردید و گمان است و سوابق پیشین نشان داده که حالا دیگر نه سران پ.ک.ک. در کوهستان قندیل و نه هواداران اوجالان در شهرهای مختلف، از فرامین و خواسته‌های او تبعیت نمی‌کنند.

به‌عنوان مثال همین چند وقت پیش بود که اردوغان از ترس شکست در استانبول، یک بار دیگر نمایندگان خود را سراغ او‌ج‌آلان فرستاد و او را اقناع کرد که مسیر انتخابات استانبول را تغییر دهد.

اوجالان پس از آن دیدار از تمام هواداران خود خواست در انتخابات مجدد استانبول، بیطرفی خود را حفظ کنند و به مخالفین اردوغان رأی ندهند. اما به‌خلاف خواسته اوجالان، اغلب کردها حاضر شدند به اکرم امام اوغلو رأی دهند و زمینه شکست‌ آک‌پارتی را فراهم کنند.

پیش از آن نیز در جریان مذاکرات صلح در جریان پایان دادن به فعالیت‌های مسلحانه و چندین موضوع دیگر، سران پ.ک.ک. بارها نشان داده‌اند که حالا تصمیمات مستقل می‌گیرند و حاضر نیستند  گفته‌های اوجالان را سرلوحه اهداف خود قرار دهند.

در سال 2014 میلادی و در شرایطی که او‌ج‌آلان از داخل زندان، مذاکرات صلح را هدایت می‌کرد، صدها نفر از شاخه نظامی پ.ک.ک. در برخی از شهرهای کوچک مناطق کردنشین در کوچه و خیابان‌ها، کانال و خندق حفر و تلاش کردند با تسلیح نوجوانان و درگیری با پلیس، کنترل نظامی شهرها را در دست گرفته و پرچم پ.ک.ک. را به‌اهتزاز دربیاورند. اما اوجالان، به‌شکل قاطعانه با این اقدامات مخالفت نکرد و تداوم آن حملات، مذاکرات صلح را به بن‌بست رساند.

بدون شک در جریان تداوم درگیری‌ها بین نظامیان ترکیه، این فقط اوجالان و نهادهای تحت امر او نیستند که دچار خطا و اشتباه شده‌اند، بلکه در داخل دولت ترکیه و نهادهایی که از آنها به‌عنوان دولت سایه نام برده می‌شود، برخی از افراد، سودها و رانت‌های خود را در تداوم جنگ و ناآرامی می‌بینند و به‌دنبال آن هستند که زمینه‌های درگیری را تقویت کنند و دولت نیز بخشی از این ماجراست.

اما واقعیت امر نشان می‌دهد که در سالیان اخیر سران پ.ک.ک. دچار بلاتکلیفی سیاسی قابل توجهی شده‌اند و می‌خواهند بر اساس نبض تحولات خاورمیانه اهداف خود را به‌شکل عمل‌گرایانه تعیین کنند و توجه چندانی به ضرورت‌های جامعه کردی و مطالبات کردها ندارند، بنابراین در چنین شرایطی، نمی‌توان به سخنان اوجالان به‌عنوان ایده‌های جدید و اعتمادزا نگریست.

محمدعلی دستمالی کارشناس مسائل ترکیه

انتهای پیام/+