گزارش| ابعاد و پیامدهای سفر معاون وزیر خارجه آمریکا به آسیای مرکزی

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، آسیای مرکزی یکی از حوزه‌های مورد علاقه ایالات متحده برای نفوذ، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بوده است. دو ابزار مهم آمریکایی‌ها برای اعمال نفوذ در مناطق مختلف جهان، یکی امنیت و دیگری اقتصاد است. با این حال در آسیای مرکزی، مزیت‌های نسبی امنیتی آمریکا در مواجهه با دولت‌های فوق‌العاده بسته و محافظه‌کار منطقه و به‌ویژه سدِ روسیه کارکرد خود را از دست داده است. در حوزه اقتصاد اما موفقیت‌های آمریکا بیشتر بوده است. ارائه کمک‌های مالی در چارچوب USAID به کشورهای ضعیف و بسته‌های سرمایه‌گذاری به کشورهای قدرتمندتر منطقه، اصلی‌ترین رویکرد واشنگتن در این زمینه بوده است. با این حال، با افزایش نفوذ اقتصادی چین در منطقه، به نظر می‌رسد این ابزار آمریکایی‌ها نیز جذابیت خود را در منطقه از دست داده باشد. لذا، برنامه‌های پیچیده‌تر ژئوپلیتیکی در دستور کار واشنگتن قرار گرفته است.

دیوید هیل کیست؟

سه روز پیش بود که وب‌سایت وزارت امور خارجه ایالات متحده در خبری اعلام کرد دیوید هیل، معاون وزیر امور خارجه در امور سیاسی به کشورهای ازبکستان و قزاقستان سفر می‌کند. نگاهی به سوابق و تجربیات دیوید هیل، گویای اهمیت این سفر و دیدارهای او در آسیای مرکزی است.

دیوید هیل در سال 1984، دوره افول جنگ سرد وارد وزارت خارجه آمریکا شد. در نخستین سال‌های کسب تجربیاتش، وی ماموریت‌های زیادی را در خاورمیانه در کشورهایی نظیر تونس، بحرین، عربستان سعودی، اردن و لبنان ترتیب داد. هیل در واشنگتن در بازه 2001 تا 2003 مدیر امور فلسطین و اسرائیل در وزارت امور خارجه بود. پس از آن در بازه سال‌های 2005 تا 2008 به عنوان سفیر آمریکا در اردن منصوب شد. جنگ 33 روزه اسرائیل با حزب‌الله لبنان دقیقا در همین بازه به وقوع پیوست.

طی سال‌های 2008 تا 2009 نیز به عنوان معاون دستیار وزیر امور خارجه در امور اسرائیل و مصر فعالیت می‌کرد. پس از پایان این کار نیز در بازه 2009 تا 2011 نیز معاون سفیر ویژه منطقه‌ای آمریکا بود و بین سال‌های 2011 تا 2013 نیز در قالب سفیر ویژه برای صلح خاورمیانه فعالیت کرد. در سال 2013 وی به عنوان سفیر ایالات متحده در لبنان و در سال 2015 تا 2018 نیز به عنوان سفیر آمریکا در پاکستان منصوب شد.

وی پیش از این برنده نشان‌های مختلفی از جمله خدمات ممتاز، حکم ریاست‌جمهوری خدمات شایسته و چندین افتخار دیگر کسب کرده است. هیل به زبان‌ عربی نیز مسلط بوده و در دانشگاه جورج تاون تحصیل کرده است.

برنامه سفر هیل به آسیای مرکزی

سفر دو روزه هیل به آسیای مرکزی از قزاقستان آغاز شد. در نورسلطان اولین دیدار هیل با قاسم ژومارت توکایف، رئیس‌جمهور تازه انتخاب شده قزاستان بود. مبارزه با تروریسم و روند بازیابی اقتصادی و اجتماعی افغانستان یکی از محورهای اصلی مذاکرات هیل و توکایف بود. درخواست رئیس‌جمهور قزاقستان نیز برقراری یک خط مستقیم تلفنی میان روسای جمهور دو کشور بود. در این دیدار همچنین توسعه مشارکت راهبردی میان دو کشور و نیز اجرای موافقتنامه‌های امضاشده توسط نظربایف و ترامپ در ژانویه 2018 مورد توجه هیات‌های دو طرف قرار گرفت.

هیل در قزاقستان دیدار دیگری نیز با عسکر مامین، نخست‌وزیر این کشور داشت. توسعه مناسبات تجاری، و سرمایه‌گذاری آمریکا در قزاقستان یکی از محورهای مهم این دیدار بود. آمریکا یکی از بزرگترین سرمایه‌گذاران خارجی در قزاقستان است که از 2003 تا 2018 بیش از 40 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم در این جمهوری آسیای مرکزی صورت داده است. در سال 2018 نیز این رقم 5.3 میلیارد دلار بود و از ژانویه تا ژوئن 2019 نیز 1.1 میلیارد دلار.

پس از انجام دیدارهای مختلف در قزاقستان، هیل راهی ازبکستان شده است. از پنج‌شنبه امروز وی دیدارهایی را در این کشور با مقامات مختلف از جمله رئیس‌جمهور، وزیر امور خارجه و نخست‌وزیر ترتیب می‌دهد. سفر به شهر تاریخی سمرقند دیگر برنامه معاون سیاسی وزارت امور خارجه ایالات متحده در ازبکستان است.

برگزاری دور جدید نشست C5+1

اصلی‌ترین هدف سفر هیل به منطقه آسیای مرکزی شرکت در نشست سیاسی قالب C5+1 با حضور وزرای امور خارجه کشورهای منطقه بود. بیبوت آتامکولوف، وزیر امور خارجه قزاقستان، رشید مرداف، وزیر امور خارجه ترکمنستان، چنگیز آیداربیک‌اف، وزیر خارجه قرقیزستان، سراج‌الدین مهرالدین، وزیر خارجه تاجیکستان و عبدالعزیز کامل‌اف، وزیر امور خارجه ازبکستان حاضرین در این نشست بودند.

توسعه مناسبات تجاری، جذب سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه‌های چندجانبه اقتصادی در منطقه، از جمله برنامه‌های دیدار C5+1 در این نشست اعلام شد.  در حوزه امنیت نیز مشارکت‌کنندگان در این نشست، طیف گسترده‌ای از مسائل را با تاکید بر رویکردهای منطقه‌ای در نظر گرفتند. مشارکت در روند بازسازی افغانستان و نیز تبادل تجربیات در بازگرداندن شهروندان کشورهای آسیای مرکزی از سوریه و عراق، محور کلیدی دیگری بود که در این دیدار مورد تاکید قرار گرفت.

گفتنی است، چارچوب C5+1 یک مکانیزم چندجانبه سیاسی است که میان پنج کشور آسیای مرکزی و ایالات متحده آمریکا با محوریت همکاری منطقه‌ای، توسعه اقتصادی و پرداختن به مسائل امنیتی تشکیل شده است. نخستین نشست میان وزرای خارجه 6 کشور در نوامبر سال 2015 در شهر سمرقند ازبکستان برگزار شده بود.

اهداف احتمالی سفر هیل به آسیای مرکزی

سه هدف مشخص را درباره سفر معاون سیاسی وزارت امور خارجه آمریکا به ازبکستان و قزاقستان می‌توان بر شمرد. نخست، پیگیری استراتژی‌های کلان ایالات متحده در منطقه از جمله پیوند میان آسیای مرکزی و جنوبی، با محوریت افغانستان. این استراتژی طی سال‌های اخیر از سوی واشنگتن پیگیری شده و پروژه‌هایی نظیر تاپی یکی از محورهای آن بوده است. چارچوب سیاسی C5+1 یک مکانیزم تسهیل‌کننده در آسیای مرکزی برای این موضوع بوده است. مطرح شده مسائل مربوط به افغانستان و قرار دادن آسیای مرکزی به عنوان یک پایلوت منطقه‌ای توسعه افغانستان، در همین  راستا صورت گرفته است.

در سوی دیگر اما، تداوم حمایت از اصلاحات داخلی ازبکستان را می‌توان دومین هدف سفر هیل به منطقه در نظر گرفت. روی کار آمدن شوکت میرضیایف و اصلاحات ساختاری که وی از سال 2017 آغاز کرده است، آمریکایی‌ها را امیدوار به ارائه یک آلترناتیو مطلوب برای انتقال قدرت در منطقه کرده است. در بعد دیگر نیز روی کار آمدن قاسم ژومارت توکایف در قزاقستان محور دیگر سفر معاون سیاسی وزارت امور خارجه آمریکا به منطقه است. پس از نظربایف، آمریکایی‌ها نیازمند تحکیم مجدد مناسبات خود با رئیس‌جمهور جدید قزاقستان و برقراری سیاست چماق و هویج به صورت توامان هستند. طی ماه‌های اخیر اعتراضات محدودی در قزاقستان روی داده که با فشارهای ایالات متحده بر دولت قزاقستان همراه شده است. در کنار این فشارها، حضور هیل در قزاقستان و دیدار با توکایف می‌تواند زمینه‌ساز یک سیاست چندبعدی برای واشنگتن باشد.

انتهای پیام/