همدان| جلوه‌گری مساجد زیبا و قدیمی در پایتخت تاریخ و تمدن
پایتخت تاریخ و تمدن ایران با بیش از ۳ هزار سال سابقه مدنیت دارای مساجد تاریخی بسیاری است که همچون نگینی بر تارک آن می‌درخشد و زیبایی دل‌انگیزشان، چشم را می‌نوازد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از همدان، مسجد میعادگاه بندگان و کنج خلوتی برای راز و نیاز با معبود است تا فارغ از هیاهوی روزمره به خنکای امنشان پناه بری و گرد و غبار گناه از دل بشویی.
در قداست مسجد همین بس که نخستین بنایی بود که رسول اکرم(ص) پس از مهاجرت از مکه و آغاز فصل نو اسلام‌گرایی، آن را بنا نهاد تا محل راز و نیاز با خالق باشد و هم گرد هم آمدن مسلمانان.
حالا پس از گذشت قرن‌ها از آن دوران صدها، هزاران و میلیون‌ها مسجد در کشورهای اسلامی ساخته شده و ایران هم به برکت برخورداری از هنرمندان توانمند دارای مساجد زیبایی است.
کهن دیار همدان هم مساجد زیبایی را در خود جای داده که همچون نگینی بر تارک آن می‌درخشد؛ ابنیه‌ای که ذوق و هنر صنعتگران و هنرمندان این مرز و بوم را به تصویر کشیده و پس از گذشت سال‌ها هنوز محکم و استوار ایستاده‌اند.
پایتخت تاریخ و تمدن ایران‌زمین دارای بیش از 20 مسجد قدیمی است که در دوره‌های مختلف تاریخی از قرن‌های نخست اسلام تا قاجاریه ساخته شده است.
مسجد جامع
بزرگ‌ترین مسجد همدان، مسجد جامع است که قدمت آن به دوران زندگی ائمه اطهار(ع) می‌رسد. این بنا ابتدای خیابان اکباتان و نزدیک میدان امام خمینی(ره) واقع‌شده و دارای صحن مستطیل شکل در میان، 3 ایوان در سمت جنوبی، شرقی و شمالی، چندین شبستان، گنبد و گنبد خانه، 6 مناره و چند حجره است. بخشی‌هایی از این مسجد در قرن اخیر به بناهای دوره قاجاریه متصل شده و سر درب قدیمی مسجد از طرف بازار هم دارای مقرنس‌کاری گچی به رنگ آبی است.
از این درب می‌توان وارد هشتی و سپس بخش‌های مختلف مسجد شد. هشتی مزبور با پوشش گنبدی دارای تزیینات ساده آجر لعاب‌دار است.
ورودی دیگر مسجد از سمت بازار در جنوب شرقی واقع شده و دارای دالانی است که سقف آن با سه طاق گنبد کوتاه پوشش یافته است.
صحن مسجد که با سنگ، فرش شده دارای حوض بزرگی در وسط، ایوان‌ها، حجره‌ها و شبستان‌هایی در اطراف است. گنبد بنا از نوع دوپوسته بوده و ارتفاع آن تا کف شبستان به 14متر می‌رسد. در گذشته، در بدنه زیرین گنبد، روزنه‌هایی قرار داشته که بعدها مسدود شده است.
گنبد خانه به‌وسیله درگاه‌های جانبی به شبستان‌های ستون‌دار راه پیدا می‌کند. در طرف غربی آن، شبستان گنبد دار مسجد با ستون‌های متناسب سبکی و پوشش طاق چشمه آجری قرار دارد که به‌وسیله ورودی‌هایی به صحن و گنبد خانه راه پیدا می‌کند.
این شبستان دارای 32 ستون سنگی است که در 4 ردیف 8 تایی قرارگرفته و تناسب بین ستون‌ها و طاق‌ها درخور توجه است. بالای ستون‌ها، سرستون‌های مربع شکل قرارگرفته و در بالای آن‌ها هم قوس‌های طاقی به همدیگر متصل شده و به وسیله چشمه طاق‌هایی پوشش یافته‌اند.
در سمت غربی حیاط هم شبستان ستون‌دار دیگری با 8 ستون سنگی استوانه‌ای و 11 پایه آجری با پوشش چشمه طاق قرار دارد. این شبستان دارای محرابی با تزیینات مقرنس گچی است که روبروی ایوان جنوبی قرار دارد.
در سمت دیگر صحن هم ایوان و شبستان ستون‌داری دیگری وجود دارد که در دوره معاصر ساخته شده و دارای ایوان و دو مناره با تزیینات کاشی‌کاری است.
مسجد پیغمبر(ع)
از دیگر مساجد تاریخی همدان می‌توان به مسجد پیغمبر اشاره کرد؛ جایی که مدفن حضرت حجی (ع) یکی از پیامبران بنی‌اسرائیل است که بر اساس برخی از مستندات تاریخی پس از اسارت به دست بخت‌‌النصر به ایران آمده و در همدان درگذشته است.
هرچند از قدمت و تاریخ ساخت مسجد، اطلاعات دقیقی در دست نیست، اما برخی شواهد از بازسازی آن در دوره قاجار خبر می‌‌دهد. مسجد دارای یک شبستان بوده و سنگ مزار این پیغمبر هم زیر ضریح چوبی مشبک و سبز رنگی قرار دارد که با کاشی‌های فیروزه‌ای رنگ و آبی پوشانده شده است.
مسجد شریف الملک
از زیباترین مساجد همدان، مسجد شریف الملک است که قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد. این بنا در ضلع جنوبی میدان آرامگاه بوعلی و ابتدای خیابان بین‌النهرین واقع شده و مصالح به کار رفته در آن شامل سنگ و آجر با ملات خاک رس است.
مسجد بزرگ شریف الملک دارای 2 شبستان است که اولی دارای 4 ستون به ارتفاع نزدیک به 3 متر و 4 قوس است که طاق‌ها را به هم پیوند داده و کف آن را فرش‌های دستباف پوشانده است.
تمام حجم بنای شبستان شریف الملک ساده است و همین سادگی بر زیبایی آن می‌افزاید. بنا به روایتی، بانی آن شخصی به نام شریف الملک بوده است.
مسجد میرزاتقی
یکی از قدیمی‌ترین نیایشگاه‌های همدان، مسجد میرزا تقی یا محراب سنگی است که قدمت آن به دوره ایلخانی می‌رسد. این بنا در حاشیه شرقی خیابان تختی و نزدیکی میدان امام(ره) واقع شده و چندین بار تجدید بنا شده است.
اثر ارزشمند و قابل‌توجه این مسجد، محرابی سنگی به ابعاد 180×220 سانتی‌متر است که به‌صورت یکپارچه از سنگ خاقانی شتری تراشیده شده است.
این محراب از نظر فرم کلی، جزء گروه محراب‌های دو طاق‌نما با قوس جناغی ویژه عصر ایلخانی است که گرداگرد آن را قابی مستطیل شکل در برگرفته است.
این قاب در زمینه‌ای از نقوش اسلیمی مشتمل بر کتیبه‌ای قرآنی به خط ثلث است که متأسفانه بخش‌هایی از آن از بین رفته است. دومین کتیبه محراب که طاق نمای بزرگ‌تر را گرداگرد در برمی‌گیرد به خطی شبیه »نسخ» مشتمل بر آیه‌های قرآنی است که بخش اعظم آن تخریب شده است.
کتیبه دیگری هم به خط کوفی، پیشانی قوس جناغی طاق نمای اصلی محراب را می‌پوشاند که به دلیل رسوب‌گذاری بسیار گسترده، قابل‌خواندن نیست.
در لچکی‌های دو طرف طاق نمای اصلی محراب، دو فرورفتگی مدور دیده می‌شود که با توجه به نمونه‌های مشابه آن، بی‌شک محل تزیین قبه مانندی بوده و دو طرف طاق‌نماهای محراب با دو ستون نما هم با سرستون‌های گلدانی شکل نماسازی شده است.
مسجد محله حاجی
از کوچک‌ترین مساجد قدیمی همدان می‌توان به مسجد محله حاجی اشاره کرد. گفته می‌شود نخستین کاروان حاجیان همدان از این منطقه عازم سفر حج شده‌اند و به همین دلیل «محله حاجی» نام گرفته است.
محله حاجی به دلیل نزدیکی به بازار اصلی، مرکز شهر و تپه تاریخی مصلی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و هیئت و حسینیه آن سابقه‌ای دیرینه دارد.
هرچند امروزه بیشتر خانه‌های قدیمی محله خراب شده و جای خود را به مجتمع‌های چند طبقه داده‌اند، اما هنوز هم در گوشه و کنار آن، اثری از بافت قدیمی به چشم می‌خورد. که یکی از آن‌ها مسجد است.
این بنا که قدمت آن به دوره قاجار می‌رسد دارای معماری اصیل اسلامی است و درگذشته محل اعزام زائران سرزمین وحی بوده است.
گزارش: سمیه مظاهری
انتهای پیام/ ت
