نهج‌البلاغه| دستاوردهای قناعت در کلام امیرالمؤمنین(ع)

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا،‌ قناعت به معنای اکتفا کردن به اندک و ضد اسراف‌کاری است. راغب در مفردات می‌گوید قناعت یعنی به اندک اکتفا کردن و راضى از امور گذرنده دنیوى‏ بودن. در اصطلاح شرعی صفتی است که با تکرار و تمرین در انسان به صورت ملکه‌ای در می‌آید که باعث خشنودی و راضی شدن به چیز کم و نگه داشتن نفس از زیاده‌خواهی می‌شود. یا اینکه عبارت از این است که انسان بیش از هر چیز به خداوند متعال متکی بوده و به هرچه در اختیار دارد خشنود و سازگار باشد.

این خصلت که برخاسته از عزت نفس و ایمان افراد است،‌ ثمرات مناسبی را برای دارنده آن به همراه دارد؛ به عنوان نمونه امیرالمؤمنین(ع) ذیل آیه «مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثى‏ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَة؛ از مرد و زن هر کس عمل صالح انجام دهد در حالى که مؤمن باشد، مسلماً او را به زندگى پاک و پاکیزه‏‌اى زنده مى‏‌داریم‏»، فرمود: حیات طیبه همان قناعت است؛ هِیَ‏ الْقَنَاعَة. (حکمت225 نهج‌البلاغه) همچنین در کلام حضرت، قناعت ثروتی پایان‌ناپذیر شمرده شده است آنجا که فرمود «الْقَنَاعَةُ مَالٌ لَا یَنْفَدُ؛ قناعت ثروتى است پایان ناپذیر» (حکمت 475)

همچنین بر اساس روایات‌، کسب رضایت خداوند، زندگی راحت، سبکی حساب در روز قیامت،‌ بی‌نیازی از مردم،‌ کسب خیر دنیا و آخرت و آسودگی از زیاده‌خواهی از ثمرات قناعت محسوب شده است. یکی از ثمرات مهم قناعت، آسودگی روان انسان است. فردی که اهل قناعت نباشد، همواره اهل طمع و زیاده‌خواهی خواهد بود از این رو چنین فردی مدام در اضطراب به سر می‌برد و آرامش روان خود را از دست می‌دهد. ضمن آنکه هرکس دچار زیاده‌خواهی شود، در ورطه‌های دیگری مثل چشم و هم‌چشمی و یا چشم دوختن در اموال دیگران و یا حسادت می‌افتد که هر کدام از این‌ها زمینه‌ساز آشوب روانی هر فردی است.

باید دانست افراد قانع زندگى ساده و بى تکلف خود را به راحتى مى‌توانند تأمین کنند و معمولاً تهى‌دست نخواهند شد، زیرا اداره کردن یک زندگى ساده با یک کسب وکار ساده امکان‌پذیر است در حالى که زندگى‌هاى پر زرق و برق روز به روز گسترده‌تر و پرهزینه‌تر مى‌شود و حدّ توقفى ندارد و به همین دلیل حریصانى که به قناعت پشت کرده‌اند، هر اندازه به دست آورند، آن‌ها را راضى نمى‌کند، اما قانعان همیشه از زندگى خود راضى‌اند.

امام باقر(ع) در روایتی ضمن دعوت به قناعت فرمود: «از این که چشم به کسانى که (ازنظر ثروت) از تو برترند بدوزى بپرهیز; (براى اثبات حقانیت این سخن،) آنچه خداوند به پیغمبرش خطاب کرده کافى است، فرموده: فَلا تُعْجِبْکَ أَمْوالُهُمْ وَلا أَوْلادُهُمْ (توبه55) اموال و اولاد فراوان آن‌ها (کافران) تو را در شگفتى فرو نبرد و نیز فرموده وَ لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیاةِ الدُّنْیا (طه131) چشمان خود را به نعمت‌هاى مادى‌اى که به گروه‌هایى از آن‌ها داده‌ایم نینداز؛ این‌ها شکوفه‌هاى زندگى دنیاست (هدف این است که آن ها را با آن بیازماییم). و اگر وسوسه‌اى در دل تو درباره این امر واقع شد به یاد زندگى پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله باش، غذاى آن حضرت از نان جو و حلواى آن حضرت خرما و وسیله آتش افروختنش شاخه درختان نخل بود؛ إِیَّاکَ أَنْ تُطْمِحَ بَصَرَکَ إِلَى مَنْ فَوْقَکَ فَکَفَى بِمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِنَبِیِّهِ(صلى الله علیه وآله) فَلا تُعْجِبْکَ أَمْوالُهُمْ وَلا أَوْلادُهُمْ (توبه55) وَقَالَ وَ لا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلى ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیاةِ الدُّنْیا (طه131) فَإِنْ دَخَلَکَ مِنْ ذَلِکَ شَیْءٌ فَاذْکُرْ عَیْشَ رَسُولِ اللَّهِ(صلى الله علیه وآله) فَإِنَّمَا کَانَ قُوتُهُ الشَّعِیرَ وَحَلْوَاهُ التَّمْرَ وَوَقُودُهُ السَّعَفَ إِذَا وَجَدَه». (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص137)

انتهای‌پیام/