گزارش| اصلاحات سیاسی و اقتصادی در قزاقستان؛ انتظارات و چالش‌ها

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، قاسم ژومارت توکایف رئیس جمهور قزاقستان در تاریخ 2 سپتامبر نخستین سخنرانی سالانه خود در پارلمان این کشور را ایراد کرد. توکایف در این سخنرانی خود را متعهد کرد که از رقابت سیاسی و کثرت گرایی در این کشور حمایت کند. توکایف 66 ساله اعلام کرد که انتخابات آینده در این کشور بر اساس سیستم چند حزبی برگزار خواهد شد. وی تاکید کرد که مقامات دولتی باید به شهروندان اجازه دهند تا اعتراضات مسالمت آمیز برگزار کنند و عقاید خود را آزادانه ابراز کنند. توکایف گفت اگر اعتراضات صلح آمیز باشد و هدف از آن نیز نقض قانون و برهم زدن آرامش سایر شهروندان نباشد، باید به این فعالیت ها اجازه داد و مکان هایی ویژه نیز برای چنین رویدادهایی مشخص شود. وی با این حال خاطر نشان کرد که از فعالیت های ضد قانونی و آشوب گری بر اساس قانون مقابله خواهد شد (1). لازم به ذکر است که توکایف در انتخاباتی بحت برانگیز در ماه ژوئیه به ریاست جمهوری قزاقستان رسید و معترضین به نتیجه انتخابات نیز با دستگیری های گسترده روبرو شدند.

سخنرانی سالانه توکایف در پارلمان امیدهایی را در جامعه قزاقستان و در میان نخبگان آن ایجاد کرد. برنامه های اعلامی از سوی توکایف، از سوی جامعه سیاسی این کشور مورد انتظار بود. اما باید دید که این برنامه ها تا چه میزان انتظارات جامعه و فعالان سیاسی اپوزیسیون را برآورده کرده و هم چنین تا چه حد امکان اجرای برنامه های اعلامی وجود خواهد داشت.

توکایف عنوان سخنرانی سالانه خود را «گفتگوی عمومی سازنده؛ پایه ثبات و شکوفایی قزاقستان» انتخاب کرده بود. بر خلاف سال های قبل، این سخنرانی به ضورت زنده از تلویزیون دولتی قزاقستان پخش نشد. کلیت سیاست های اعلامی توکایف در ادامه سیاست های نورسلطان نظربایف رئیس جمهور سابق این کشور بود اما تفاوت هایی نیز داشت. توکایف در این سخنرانی انتظارات زیادی را دامن زد و بر تحولات اقتصادی تاکید کرد. این سخنرانی هم چنین بر حل پیچیده ترین و حادترین مشکلات جامعه قزاقستان تاکید داشت. حتی از عنوانی که وی برای این سخنرانی انتخاب کرده بود مشخص بود که وی دارای یک جهت گیری اجتماعی است و آمادگی دولت برای گفتگوی آزاد با جامعه را اعلام کرده است.

بخش سیاسی این سند مبهم است. توکایف بر ضرورت نوسازی سیاسی تاکید داشت با این حال اظهار کرد که این نوسازی نباید به روشی آشفته و عجولانه اتفاق بیفتد. بر ضرورت ارتقای رقابت های سیاسی و سیستم چند حزبی تاکید شد اما درباره راهکارهای آن صحبتی به میان نیامده است. درباره آزادی اعتراضات مسالمت آمیز نیز راهکارهای متناقضی ارائه شده چرا که اقدامات پیشنهادی قرار است بر اساس ضولبط و قوانین فعلی که با آن ها اعتراضات سرکوب می شود باشد. درباره مکانیسم اجرایی گفتگو میان دولت و جامعه تیز هیچ گونه روشنگری نشده است.

توکایف در سخنرانی سالانه خود اظهار داشت که انجام اصلاحات موفق در حوزه های اقتصادی و اجتماعی بدون نوسازی اجتماعی و سیاسی غیرممکن است. با این حال، تحولات سیاسی در این کشور با سرعت کندی صورت می گیرد. به عنوان مثال نورسلطان نظربایف رئیس جمهور سابق قزاقستان که هنوز قدرت اصلی را در این کشور بر عهده دارد، در کنگره سالانه حزب حاکم نوراوتان که اخیرا برگزار گردید، به جای نوسازی بر حفظ بخش های مختلف نظام سیاسی فعلی تاکید کرد (2). از این رو می توان این گونه نتیجه گرفت که توکایف در حوزه های اقتصادی و اجتماعی از ابتکار عمل برخوردار است اما در حوزه سیاست داخلی اجازه دخالت چندانی ندارد.

توکایف در سخنرانی خود همان قدر که در حوزه سیاسی به صورت مبهم صحبت کرد در حوزه های اقتصادی و اجتماعی اما به صورت تفصیلی و با ارائه جزئیات اظهار نظر کرد. اولویت های توکایف شامل اقداماتی برای تامین مسکن، ایجاد مشاغل جدید با دستمزدهای مناسب و سیاست های اجتماعی عادلانه می‌شود.  تمرکز اصلی بر ارائه مسکن مقرون به صرفه است. این عمل از طریق توسعه سیاست ‌های واحد خانه‌ سازی و مسکن صورت می‌گیرد. اولویت دیگر وی ایجاد مشاغل جدید برای جمعیت رو به رشد قزاقستان با دستمزدهایی مناسب است. دیگر اولویت، سیاست اجتماعی عادلانه است. این امر شامل حمایت از آموزش همگانی و برابری در آن می‌شود. توکایف تاکید کرد که قوانین جدیدی می‌بایست به منظور ارتقاء وضعیت معلمین و پزشکان تصویب شوند. با هدف توسعه اقتصادی فراگیر، برنامه هایی از جمله کاهش شرکت های دولتی و محدود کردن ایجاد شرکت های شبه دولتی، تغییر در قیمت گذاری و تعرفه های انحصاری (به عنوان مثال در زمینه بلیط های هواپیما و قطار)، حمایت از مجموعه های کشاورزی و صنایع کوچک و متوسط از طریق تخصیص بودجه از صندوق ملی، معافیت مالیاتی و ممنوعیت بازرسی به مدت 3 سال نیز به اجرا گذاشته خواهد شد.

علی رغم رشد تولید ناخالص داخلی و حداقل درآمد در قزاقستان، اختلافات طبقاتی در این کشور تشدید شده است. تورم و کاهش ارزش پول ملی قزاقستان نیز در سال های اخیر نیز زیاد بوده است. مساله حمایت های اجتماعی نیز وضعیت خوبی ندارد. در پنج سال اخیر، تعداد افرادی که از سوی دولت کمک های اجتماعی دریافت می کنند از 77 هزار نفر به 1 میلیون و 400 هزار نفر افزایش یافته است. اوضاع بازنشستگان نیز به دلیل سیاست های بد پیگیری شده از سوی صندوق بازنشستگی کشوری و سرمایه گذاری در پروژه های مشکوک مطابق نتظار قزاقستانی ها نیست.

بهبود کیفیت نظام آموزشی نیز از برنامه های توکایف است. سیستم آموزشی این کشور نتوانست ویژگی های مثبت دوران شوروی را حفظ کند و اصلاحات جدید اعمالی نیز با چالش های روبرو است. وزرای آموزش به صورت مرتب تعویض می شوند و هر وزیر نیز ایده ها و برنامه های جدیدی در پیش می گیرد و اصلاحات و روش های قبلی را کنار می گذارد. اختلاف میان سطح کیفی مدارس روستایی و شهری بسیار بالاست. دولت برای جبران این مساله به دنبال استفاده از معلمان با مدرک تحصیلی دیپلم در مدارس روستایی است اما درباره کارایی آن حرف و حدیث هایی وجود دارد.

توکایف در سخنرانی اش بر نقش علم در تضمین پیشرفت ملی تاکید داشت. در حال حاضر تنها 0.13 درصد از تولید ناخالص داخلی قزاقستان صرف آموزش می شود. کیفیت دانشگاه های این کشور نیز پایین است. فازغ التحصیلان دانشگاهی نیز از مشکل بیکاری رنج می برند. بنا بر بعضی از گزارش ها، حدود 60 درصد از فارغ التحصیلان دانشگاه ها بیکار هستند.  

یکی دیگر از مسائلی که قزاقستان با آن روبرو است، مهاجرت از روستاها و شهرنشینی است. بر اساس برنامه 7 ساله توسعه استراتژیک قزاقستان که در سال 2018 به تصویب رسید، فقط روستاهایی که در آینده امید می رود تا به مراکز اقتصادی تبدیل شوند، مورد حمایت قرار خواهند گرفت. از این رو پیش بینی می شود که از 7500 روستایی که در حال حاضر در این کشور وجود دارد، تنها 1500 روستا باقی بماند. از این رو این شهرنشینی کنترل شده در آینده می تواند از کنترل خارج شده و بحران های اجتماعی و امنیتی سهمگینی را دامن بزند. در حال حاضر، حومه نورسلطان و آلماتی مملو از مهاجران زاغه نشین است. اکثریت ماجران امکان مالی خرید ملک در شهرها را ندارند. با کاهش حمایت از روستاها، به تدریج وضعیت مدارس روستایی نیز به وخامت خواهد رفت و این کشور در آینده با خیلی از جوانانی روبرو می شود که تحصیلات متوسطه ندارند. افرادی که از سطح تحصیلات پایین تری برخوردارند، به احتمال بیش تر با مشکل بیکاری روبرو خواهند بود و مستعد جذب شدن از سوی گروه های مجرمانه و یا افراط گرایان خواهند بود.

قاسم ژومارت توکایف رئیس جمهور جدید قزاقستان تلاش می کند تا اقدامات بهبود شرایط تجارت و چارچوب سیاست گذاری نهادی، حمایت از کشاورزی و اقتصاد دیجیتال را ادامه دهد و خصوصی سازی را نیز تسریع کند. با این حال، تنوع بخشی اقتصادی آهسته خواهد بود، چرا که رشد بخش غیر نفتی به علت بهره وری پایین و رشد تقاضای کار محدود شده است.

سخنرانی سالانه توکایف و برنامه «گفتگوی عمومی سازنده؛ پایه ثبات و شکوفایی قزاقستان» یک پیش بینی برای حل مشکلات در آینده است. این برنامه در جریان اجرا با چالش ها و تهدیدات واقعی روبرو خواهد شد. برنامه های توکایف منجر به تغییرات اساسی در قزاقستان نخواهد شد اما مبتنی بر اقداماتی مشخص با گام هایی ککوچک خواهد بود.

1. http://www.akorda.kz/en/addresses/addresses_of_president/president-of-kazakhstan-kassym-jomart-tokayevs-state-of-the-nation-address-september-2-2019
2. https://astanatimes.com/2019/08/nazarbayev-urges-new-ideas-for-nur-otan-party-to-meet-needs-of-people/

انتهای پیام/