یادداشت| بررسی تنش ۴۰ ساله در روابط آمریکا و ایران

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، دکتر توموکو شیمویاما (پرستو شادپیام) تاریخ‌نگار و ایران‌شناس ژاپنی مقیم ایران است. او عضو هیئت علمی دانشگاه دانشگاه تویو در ژاپن است. وی دومین دکترای تخصصی خویش را در دانشگاه تربیت مدرس گرفته‌ است. او در یادداشتی با عنوان "بررسی تنش 40 ساله در روابط آمریکا و ایران" برای تسنیم نوشت:

 با یک بررسی کوتاه سعی می‌کنیم که دلایل 40 سال تنش بین این دو کشور را دریابیم. ارتباط بین ایران و آمریکا به اواسط قرن 19 میلادی برمی‌گردد. زمانی که امیرکبیر با سنت دیپلوماسی متعادل ایرانی برای مقابله با استعمار انگلستان و روسیه تزاری بطرف آمریکا رفت و حتی با ترور امیر کبیر این دیپلوماسی متعادل ادامه یافت و مبلغان مسیحی آمریکائی وارد ایران شدند و مدرسه و بیمارستان ساختند که در تبلیغات خویش موفق نبودند چون مسیحیان ایرانی (ارامنه و آشوریها) سابقه طولانی در ایران داشتند چنانچه قدیمی‌ترین کلیساهای جهان در ایران وجود دارد و از طرف دیگر اکثریت مردم ایران شیعه دوازده امامی بودند و هستند اما پس از آن آمریکایی‌ها برای مدرن‌سازی دستگاه اداری (بوروکراسی) و بانک‌داری در ایران نیز اقدامات بسیاری انجام دادند، از این رو در اوایل ارتباط ایران و آمریکا، ایرانیان احساس مثبتی نسبت به آمریکایی‌ها داشتند و آنها را حامی دموکراسی در مقابله با استعمارگرایی روسیه تزاری و انگلستان می‌دانستند که در اوایل قرن بیستم شمال و جنوب ایران را اشغال نظامی کرده بودند ولی پس از کودتای 28 مرداد علیه دولت ملی مصدق نخست وزیر قانونی ایران که معلوم شد سفارت و دستگاه جاسوسی آمریکا درین کودتا مستقیماً دخالت داشته اند، فروپاشی اعتماد و احساس مثبت ایرانیان نسبت به آمریکائیها شروع شد و پایه‌های دوستی دیپلوماتیک ایران و آمریکا متزلزل شد.

متقابلاً در قرن 19 ادبیات رمانتیسیسم اروپا در آمریکا نیز ادامه یافت و ترجمه فیتز جرالد از خیام، شاعر و ریاضی دان و منجم بزرگ ایرانی در آمریکا شیفتگان و طرفداران بسیار زیادی پیدا کرد و علاقه به فرهنگ و تمدن و تاریخ هزاران ساله ایران با تصورات شاعرانه و رمانتیک نسبت به ایرانیان آمیخته شد و در قرن بیستم تلاش فراوان ایرانیان برای مدرن سازی اقتصاد و جامعه ایرانی را مثبت ارزیابی می‌کردند. آمریکا در زمان حکومت محمد رضا شاه پهلوی بزرگترین حامی و دوست ایران بود و مشاوران نظامی و غیره آمریکائی در ایران حدود 50000 نفر بودند چون ایران برای آمریکا به مثابه دژ مستحکمی در مقابله با شوروی سوسیالیست و چین کمونیستی در جنگ سرد، ارزش ممتازی داشت ولی با انقلاب ایران در سال 1978 و تصرف سفارت آمریکا و گروگان گیری توسط دانشجویان، این احساس مثبت نسبت به ایران به یکباره از بین رفت.

پس از جنگ تحمیلی 8 ساله صدام حسین برعلیه ایران که با حمایتهای مستقیم آمریکا و انگلیس منجر به موشک باران شهرها و نابودی منابع انسانی و اقتصادی زیادی شد و همینطور سرنگونی هواپیمایی مسافربری ایرانی توسط ناو جنگی آمریکائی در خلیج فارس، مجدداً احساسات مثبت ایرانیان را نسبت به آمریکایی‌ها از بین برد و ایرانیان کم کم متوجه شدند که آمریکا وارث حقیقی انگلیس استعمارگر است که سرزمینهای زیادی از جمله افغانستان و بحرین و ... را از ایران جدا کرده است و در زمان جنگ جهانی اول و اشغال ایران توسط روسیه تزاری و انگلستان و خرید تمامی غله ایران توسط قوای انگلیس باعث بوجود آمدن قحطی بزرگ در ایران شد که حدود نیمی از مردم ایران از گرسنگی و مالاریا و وبا مردند.

در حال حاضر جمیعت ایران بیشتر از عربستان و اسرائیل و امارات است و پتانسیل زیادی برای قدرت اقتصادی شدن در جهان دارد چون حدود 10 درصد منابع طبیعی جهان در ایران است و فقط یک درصد جمعیت جهان در ایران زندگی می‌کنند. کشور ایران موقعیت ژئوپولیتیکی دارد و علیرغم تضعیف و تکه تکه شدن امپراتوری بزرگش توسط مهاجمان مهاجر ترک و عرب و مغول و بربر و اوغوز و ازبک و ... و جنگهای متعدد بین ایران و روم و یونان و جدا شدن سرزمین‌های وسیعی از ایران در قرون میانه و معاصر از جمله عراق و سوریه و ترکیه و کشورهای قفقاز و آسیای مرکزی و افغانستان و بحرین و بلوچستان  و ... هنوز کشور پهناوری است که در خاورمیانه و جهان موقعیت ممتاز و استراتژیک دارد و میراث دار اولین و بزرگترین امپراتوری تاریخ بشر است که از جنوب روسیه تا قلب چین و از دل اروپا تا میانه آفریقا گسترش داشته است و تاثیرات مهم فرهنگی و تمدنی و تاریخی برای بشریت داشته است و بسیاری از کشورهای جهان بویژه در خاورمیانه و آسیا مشترکات فرهنگی و اجتماعی و تاریخی و زبانی و دینی و قومی و ... با ایرانیان دارند مثلاً شهر بغداد پایتخت عراق در زبانهای باستانی ایرانی بمعنی شهری است که خدا هدیه داده است و قرنها پایتخت ساسانیان بوده است و پس از حمله اعراب به ایران، کشورهای عراق و سوریه و ... زبانشان عربی شده است گرچه گرامر زبان عربی برای اولین بار توسط دانشمند ایرانی بنام سیبویه گرد آوری و تدوین شده است و کردها نیز از تبار ایرانی هستند و حتی زبانشان ادامه زبانهای ایرانی اوستائی و پهلوی (پارسی میانه) است بنابرین با توجه به تداوم عمیق و گسست ناپذیر فرهنگ و تمدن و تاریخ ایران، ابداً نمیتوان ایران را منزوی و یا نابود کرد.

خروج ترامپ از معاهده ١+٥ و برجام و اعمال تحریمهای اقتصادی و مالی شدید برعلیه ایرانیان، تعادل و نظم جهانی را بهم ریخته است چون تنگه هرمز شاهرگ مهم انرژی نفت و گاز جهان در اختیار ایران است و آمریکا که خودش نفت دارد و از نفت خاورمیانه بی نیاز است ولی برای هژمونی بر جهان نیاز به سلطه بر ایران و تنگه هرمز دارد و از طرف دیگر جنگ اقتصادی شدیدی با چین و روسیه دارد و هنوز تفکرات جنگ سرد را دنبال می‌کند و در مقابل بندر گوادر پاکستان در پروژه عظیم اقتصادی راه ابریشم چین، می‌خواهد تنگه هرمز را در اختیار خود بگیرد تا روسیه و چین را کنترل کند بنابرین ژاپن را وارد بازی کرده است البته تنگه هرمز رگ حیاتی انرژی برای ژاپن و چین و ... است و از طرف دیگر ایرانیان علاقه زیادی به ملت ژاپن دارند و روابط فرهنگی ایران و ژاپن به بیش از هزار و چهار صد سال می‌رسد و رهبر ایران در دیدار با آبه نخست وزیر ژاپن  می‌گوید: ما ژاپنی‌ها را  دوست داریم  ولی انتقاداتی هم به شما داریم و در ادامه،  پیام  ترامپ را بی‌ارزش می‌خواند چون او امضا و تعهدات بین‌المللی‌اش را زیر پا گذاشته است و غیر قابل اعتماد است و پیام ترامپ را از آبه نمی پذیرد تا پیام محکمی به ترامپ که از برجام خارج شده است، بدهد.

 در واقع آمریکا در ادامه سیاستهای انگلیس، همواره با سیاست تفرقه بیانداز و حکومت کن، در جهان منافع خویش را دنبال می‌کند و پس از یازده سپتامبر همیشه با بی ثبات کردن منطقه خاورمیانه به بهانه ایجاد صلح و دمکراسی و مبارزه با تروریسم و ... دخالت نظامی با اتحاد کشورهای داوطلب (coalition of willing) را رهبری کرده است در صورتیکه بنظر اکثر کارشناسان بین المللی، خودش جنگهای نیابتی و جنگهای داخلی و تجزیه طلبی براه می اندازد و به اقرار صریح خودشان (هیلاری کلینتون) با مهندسی تروریسم در هر کشوری که برای آمریکا ضرورت داشته باشد اغتشاش و بی نظمی و تجزیه طلبی و جنگ داخلی و جنگ نیابتی راه میاندازد تا منافع بیشتری بدست آورد و هژمونی خود را به جهانیان اثبات و اعمال کند.

ایرانیان در طول تاریخ طولانی خود هیچگاه روحیه تهاجمی و استعماری نداشته اند و همیشه سیاست متعادل و دفاعی را دنبال کرده اند بنابرین شروع حمله نظامی از طرف ایران به آمریکا و اسرائیل و عربستان و ... منتفی است و به همین ترتیب نیز حمله نظامی گسترده آمریکا به ایران شبیه حمله به عراق غیر ممکن است چون جنگ عراق برای آمریکا کسری بودجه هنگفتی همراه داشت و ایران ابداً مانند عراق نیست زیرا کشور ایران جمعیت بیشتر و قدرت نظامی بالاتری دارد و از طرف دیگر بسته شدن تنگه هرمز، ساختار اقتصاد جهانی را کاملاً بهم می‌ریزد و قیمت نفت را به بشکه ای حدود 300 دلار می‌رساند و منطقه خاورمیانه را کاملاً دگرگون و از سلطه آمریکا و انگلیس خارج می‌کند و حکومتهای دست نشانده آمریکا و گاوهای شیرده ترامپ از بین خواهند رفت و اسرائیل در خطر جدی نابودی قرار میگیرد و از همه مهمتر حمله به ایران بمنزله حمله به منافع اقتصادی و استراتژیک چین و روسیه و شروع جنگ جهانی است بنابرین آمریکا بدنبال صدام حسین دیگری است تا جنگ نیابتی دیگری را برعلیه ایرانیان براه بیاندازد و در حال حاضر از فشار حد اکثری مالی و اقتصادی و پایین آوردن ارزش پول ملی ایران و ایجاد تورم و گرانی طاقت فرسا و مدیریت بحران تا در هم شکستن مقاومت و در نهایت رژیم چنج و انتصاب دولت مطیع و دست نشانده خویش در ایران که رفتارش در خاورمیانه مطابق میل و منافع آمریکا باشد، اصرار می ورزد و عمل می کند تا بدون هیچ هزینه سنگینی به اهداف خویش در منطقه خاورمیانه و جهان برسد.

   البته ایرانیان در طول جنگ ٨ ساله صدام حسین برعلیه ایران که با حمایت اکثر کشورهای قدرتمند جهان و حمایت‌های ویژه آمریکا براه افتاده بود، بخوبی مقاومت کردند و بدون دادن حتی یک وجب از خاک سرزمینشان، اجازه ندادند آمریکا و انگلیس و اسرائیل و عربستان سعودی به اهدافشان برسند و همین نکته مهم، دلیل پیروزی ایرانیان است و پس از آن هژمونی تاریخی فرهنگی خویش را با کمک کردن به دولتهای سوریه و عراق و ... در دفع حملات تروریستهای داعش و سلفی‌های وهابی و سرکوب آنها در همین کشورها، عملاً به اثبات رساندند و اجازه ورود تروریستهای داعش و سلفی به داخل کشور ایران ندادند ولی در جنگ اقتصادی و مالی ترامپ علیه ایران که مهمتر از حمله نظامی محسوب می‌شود، رئیس جمهور آمریکا سرمست از وخیم تر شدن اوضاع اقتصادی ایرانیان، خواستار مذاکره و دیدار اجباری روحانی رئیس جمهور ایران شده است در صورتیکه برخلاف عرف بین المللی وزیر امور خارجه ایران را تحریم کرده است و انتظار دارد پس از رفتار زورگویانه و خارج از عرف بین المللی و متناقض خویش جواب مثبتی بگیرد تا آلبوم عکسهای انتخاباتی خویش را با رئیس جمهور معمم ایرانی پس از رئیس جمهور کره شمالی تکمیل کند چون کاملاً واضح است پس از خروج ترامپ از برجام و اجرا نکردن تعهداتش در سطح بین الملل، مذاکره بین آمریکا و ایران هیچ تحول مثبتی دربر نخواهد داشت و صرفاً عکسهای نمایشی و تبلیغاتی و بازی در زمین آمریکا آنهم بدون دروازه بان است.

 در دکترین‌های قبلی آمریکائی، تسلط بر خاورمیانه بمعنای تسلط بر جهان تعبیر می‌شود و کشور اسرائیل که در ابتدا بخاطر سیاستهای استعمارگرانه انگلیس در آسیا و با حمایت مستقیم انگلستان در خاورمیانه تاسیس شد و اکنون تحت حمایت مستقیم آمریکا و پایگاه اصلی این کشور در آسیا و منطقه خاورمیانه محسوب می‌شود. آمریکا و انگلیس و اسرائیل تا کنون با ایجاد جنگ‌های متعدد و مهندسی تروریسم و ایجاد جنگهای داخلی و نیابتی و جنگهای کثیف در سوریه و عراق و یمن و لیبی و افغانستان  و ... باعث نابودی و تضعیف بسیاری از کشورهای منطقه خاورمیانه شده اند و کشور ایران تنها سد محکم و قدرتمند در مقابل آمریکا و انگلیس و اسرائیل در منطقه باقی مانده است و به همین دلیل این کشورها، ایران را بزرگ‌ترین خطر برای صلح جهانی و دمکراسی معرفی می‌کنند در صورتیکه ایران از دوران باستان کشور قدرتمند و با ثبات جهان و منطقه بوده است و قدمت زیادی در تمدن و کشورداری و شهرنشینی و تدوین اولین قوانین مدون بشری داشته است و تاثیرات عمیق فرهنگی برای بشریت داشته است و پس از ورود اسلام به ایران، دانشمندان ایرانی مانند ابن سینا و زکریای رازی و خوارزمی و خیام و ده‌ها نفر دیگر نقش اساسی و بنیادی در توسعه علم و دانش و رنسانس علمی در جهان و اروپا داشته اند و مردم ایران به تاریخ و فرهنگ و ادبیات خویش افتخار می کنند و کورش کبیر را بخاطر آزادگی و جوانمردی و خردمندی، دوست دارند و خود را فرزندان وی می‌دانند و اعتقاد دارند همانطوریکه کورش کبیر قوم یهود را از یوغ اسارت و بردگی و ظلم بابل رهایی بخشید و آزاد کرد اکنون وظیفه اخلاقی و انسانی خویش میدانند که قوم فلسطین را از آوارگی و بردگی و ظلم اسرائیلیها رهایی بخشند و هیچگونه تبعیضی بین اقوام مختلف قائل نشوند چون آزادگی و زیر بار ظلم و زور نرفتن یکی از ویژگیهای اصلی هویت و فرهنگ ایرانیان است که در فرهنگ تشیع نیز متبلور شده است و برای ایرانیان همواره بشریت و اخلاق انسانی مهمترین موضوع بوده است و به همین دلیل شعر و ادبیات گسترده و حجیم و تاثیرگذاری از گذشته تا کنون دارند چنانچه در منشور کورش کبیر مکتوب شده است برده داری در سرزمین پهناور امپراتوری هخامنشی ممنوع بوده و آزادی مذاهب وجود داشته و هیچ دینی و قومی بر دیگری برتری نداشته است و فدرالیسم ایرانی کورش در مقابل هابز و ماکیاولی، مورد توجه عمیق و اقتباس توماس جفرسون یکی از بنیان گذاران اصلی آمریکا بوده و در قانون اساسی آمریکا استفاده شده است.

در حال حاضر اسرائیل و آمریکا و انگلیس از ایرانیها می‌خواهند که درمورد قضیه فلسطینی‌ها چشم پوشی کنند و مخالفتی با اسرائیل نداشته باشند ولی ایران علیرغم منافع مادی و سیاسی فراوان، تا کنون بخاطر هویت ملی و تاریخی و فرهنگی خویش حاضر به پذیرش این پیشنهاد نشده است بنابرین مورد حمله وسیع رسانه ای و سیاسی و اقتصادی و مالی مخرب بویژه آمریکا و اسرائیل و انگلیس شده است و در لیست سیاه ایشان یعنی کشورهای محور شر قرار گرفته است و پس از اعمال شدید ترین تحریمهای مالی و اقتصادی ترامپ برعلیه ایرانیان، اکنون گرانی و تورم و احتکار و گسترش بیعدالتی و رانت خواری و ... تاثیرات مخرب خود را روی دوش مردم ایران تحمیل کرده است و دولت روحانی طرح حذف چهار صفر از پول ملی را مطرح می‌کند که بنظر می‌رسد با این اقتصاد ضعیف و غیر تولیدی و فاسد، حتی اگر چهل صفر هم برداشته شود بازهم مشکلات اساسی اقتصادی ایران حل نخواهد شد چون سال‌هاست که اقتصاد سنتی ایرانی مبتنی بر تولید و فرهنگ کشاورزی، تحت تاثیر لیبرالیسم بین المللی، تخریب و نابود شده است و فعالیتهای غیر تولیدی و متورم شدن شهرها و تخلیه روستاها و فرهنگ دلالی و سودجویی و فرصت طلبی و اقتصاد دلار محور و رانتی و خصولتی و بورکراسی مفرط ضد تولیدی در کشور حاکم شده است و دلالان و رانت خواران و قاچاقچیان ارز و طلا و محتکران و مفسدین اقتصادی و مالی و بوروکراتها و آقازاده‌ها و زمین خوارها و ... به مثابه سربازانمزدور ترامپ و نتانیاهو، فقر و گرانی و شکاف طبقاتی عمیق و تورم شدیدی برای مردم ایران و لبخند پیروزی ترامپ در جنگ اقتصادی و مالی برعلیه مردم ایران به همراه داشته ولی هنوز بسیار زود است که پیروزی در جنگ اقتصادی و مالی و رسانه ای ترامپ برعلیه ایران را اعلام کنیم چون ایرانیان بسیار صبور و مقاوم هستند و در طول تاریخ پر فراز و نشیب خود از دوره های بسیار سخت تر از اینها به راحتی عبور کرده‌اند.

طبق نظر اکثر کارشناسان بین المللی، امپراتوری غرب و لیبرالیسم آمریکائی در بحران شدید و رو به افول و فروپاشی است و به همین دلیل ترامپ می‌خواهد دنیا از آمریکا بترسد ولی یکجانبه‌گرایی و زورگویی آمریکا دیگر برایش سودی ندارد چون قدرت‌های اقتصادی جدیدی مانند چین، روسیه، هند و ... به میدان آمده‌اند و نظم نوین و چندجانبه گرایانه  طلب می‌کنند و همانطوریکه امپراتوریهای تاریخی قدرتمند جهان یکی پس از دیگری از بین رفتند به قول برژینسکی اکنون آمریکا نیز در حال فروپاشی است و داستان من درآوردی پایان تاریخ، پروپاگاند خودشان است که تاریخ مصرف کوتاه مدتی دارد و ایشان جاهلانه متوجه نیستند که خودشان درون تاریخ حضور دارند و بازیگر هستند نه بازیگردان. بنابرین با بررسی اجمالی درباره ارتباط بین آمریکا و ایران، مشاهده می‌شود که بقول چامسکی: ایران نه تنها تهدید برای صلح جهانی نیست بلکه این خود آمریکاست که برای صلح جهانی تهدید جدی محسوب می‌شود. 

انتهای پیام/