جان میرزایی: هند، عبرت کاملی برای شرایط امروز ما در مواجهه با زبان فارسی است

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، مراسم رونمایی از مستند «این رمز بی‌نهایت» با حضور جمعی از علاقه‌مندان در حوزه هنری برگزار شد. 

در ابتدای این برنامه، محسن مومنی شریف صحبت کرد و گفت: بنده از سال‌ها پیش شاهد تلاش‌های ایشان برای ساخت این مستند بودم. موضوع توجه به زبان فارسی، موضوع ارجمند و ارزشمندی است. روز 27شهریور، روز ادب و شعر فارسی است و باید به شاعرانی که پاسبانان هویت و زبان فارسی هستند، تبریک گفت. این روز فرصتی برای ما است که نسبت به زبان فارسی، نگاه ویژه‌ای داشته باشیم.

وی ادامه داد: پیشینه فرهنگی دو ملت ایران و هند بسیار گسترده، غنی و طولانی است. این دو کشور از یک ریشه هستند و سابقه فرهنگی‌شان به سال‌ها پیش بازمی‌گردد. هر دو کشور چیزهای زیادی از همدیگر یاد گرفته‌اند. این موضوع به ویژه در آداب اسلامی  نیز بسیار بیش‌تر بوده است. بیش از 27 اثر ابوریحان بیرونی راجع به هند است. به نظر می‌رسد که کشور هند در بازه‌ای از زمان نمایشگاهی برای هنرهای مختلف بوده است و هر کس می‌خواسته هنرش دیده شود، به هند می‌رفته است. این موضوع در مورد شاعران نیز وجود داشته است و شاید هزاران شاعر به هند رفته‌اند. بنابراین هند چنین جایگاهی داشته و فرصتی برای دیده شدن شاعران ایرانی بوده است. بر همین اساس، زبان فارسی در هند جا افتاد و مورد استقبال مردم هند قرار گرفت. این زبان چیزی بود که هم در محتوا و هم در شکل با ذوق هندی‌ها سنخیت داشت و مورد توجهشان قرار گرفت. این زبان این قدر جایگاه پیدا کرد که به نوعی تبدیل به زبان رسمی هند و به عبارت بهتر زبان قشر فرهیخته این کشور شد. یعنی زبان فارسی بیش از 800 سال در بین مردم هند وجود داشته است. البته بخش تلخ ماجرا این جا است که استعمارگران به هند آمدند و این پیشینه را گرفتند و به جای زبان فارسی، انگلیسی را وارد هند کردند

وی به تاثیرات شاعران هندی از زبان فارسی اشاره کرد و گفت: بعضی از شاعران هندی به زبان فارسی نیز شعر گفته‌اند که یکی از آنان اقبال لاهوری است. بیش از 100 هزار بیت شعر به زبان فارسی از بیدل وجود دارد که 4 برابر شاهنامه است. این مقدار شعر بسیار اعجاب‌انگیز است. حتی باعث شد که یک سبک شعری به نام سبک هندی در بین شاعران ایرانی به وجود بیاید. حضور زبان فارسی در هند به گونه‌ای بوده است که درهم‌آمیختگی فارسی با زبان هندی، زبان جدیدی به نام اردو را ایجاد کرد. گفته می‌شود که زبان اردو در دامن زبان فارسی پرورش یافته است.

مومنی‌شریف در پایان گفت: اگر زبان فارسی را امروز درنیابیم ممکن است که همین مقدار موجود هم از بین برود. پاسداشت زبان فارسی وظیفه دانشگاه‌هایمان است. امروز دغدغه نسبت به آینده زبان فارسی فقط مربوط به شبه قاره نمی‌شود و در داخل نیز نگرانی‌هایی وجود دارد. زبان فارسی در همه چیز ما نقش بی‌بدیلی دارد؛ در هویت ما، ارزش‌ها ما و ... باید حواسمان باشد که در حق آن کم لطفی نشود. آقای قزوه در هند بسیار موثر بودند. بسیاری از شاعرانی که در از هندوستان، زبان فارسی خوانده‌اند حاصل زحمات ایشان است.

سخنران پایانی این مراسم، احمد جان میرزایی، کارگردان مستند «این رمز بی‌نهایت» بود. او گفت: از آن‌جایی که قرار بود براساس فرمایشات رهبری، کاری برای پاسداشت زبان فارسی انجام بدهم، در مسیر ساخت فیلم در 3 مورد با این سخن روبه‌رو شدم که ایشان به صراحت گفتند: «من نگران زبان فارسی هستم». این 3 مورد در مقاطع تاریخی متفاوتی است که آخرین آن در ماه رمضان سال جاری است. با کمی دقت و بررسی متوجه می‌شویم که ایشان حتی در بحران جنگ، اظهار نگرانی نکردند و با قدرت کارها را پیش بردند اما چه اتفاقی رخ داده است که ایشان با این صراحت حرف از نگرانی در مورد زبان فارسی می‌زنند؟

وی ادامه داد: نکته دیگر این است که ما باید در برابر لغات بیگانه، لغات فارسی جایگزینی داشته باشیم که همگی متفق‌القول از همان استفاده کنیم. در این 3 قسمت از مستند، یک استاد هندی این موضوع را مطرح می‌کرد که زبانی که خود را محصور کند و زایش نداشته باشد و از طرف دیگر واژه‌آفرینی نکند، محکوم به نابودی و فنا است. حال بیاییم و به عملکرد فرهنگستان زبان فارسی در ایران و سیر هجمه‌های رسمی و غیر رسمی وارد بر آن را نگاه کنیم. در مستند این‌جا میان امواج نشان دادم که دانشمندان مختلف چگونه در فرهنگستان زبان فارسی کنار هم می‌نشینند و با چه وسواسی یک واژه را انتخاب می‌کنند. پس از این هم با چه فرآیندی یک لغت را تثبیت می‌کنند تا بیاید و در سطح جامعه گسترش پیدا کند. حال در طرف مقابل چه می‌بینیم؟ سیر زیادی از لطیفه‌ها و شوخی‌ها بر علیه آن که شاید عده‌ای فکر کنند از روی سادگی و بی‌اطلاعی است اما بد نیست به این هم فکر کنیم که ممکن است در پشت آن یک طراحی خوابیده است که مردم را نسبت به زبان فارسی دلسرد کند. مثلا اکنون به وضعیت زبان فارسی در افغانستان نگاه کنید یا تاجیکستان را ببینید. امروز پافشاری‌هایی وجود دارد برای این که می‌خواهند زبان فارسی را ریشه‌کن کنند. برخوردهای قومی صورت می‌گیرد، شوخی می‌شود و حتی دلایل متعدد می‌آورند و می‌گویند که اگر می‌خواهیم پیشرفت کنیم باید زبان انگلیسی به عنوان زبان جاری کشور انتخاب شود. حال این سوال را دارم که چرا چنین هجمه‌هایی صورت می‌گیرد که باعث می‌شود رهبر انقلاب اظهار نگرانی کند و دستورالعمل بدهند؟

وی تاکید کرد: چرا ما هند را انتخاب کردیم؟ دلیلش این است که هند یک عبرت کامل در ارتباط با زبان فارسی است؛ این 3 برنامه قرار است یادآوری کند هیچ تضمینی وجود ندارد زبانی که بیش از 7 هزار سال به عنوان زبان رسمی و جاری هند بوده است، باقی بماند. آن روزی که استعمارگرها آمدند اصلا نگفتند که می‌خواهیم زبان فارسی را برداریم. آنان حتی افسران خود را مجبور کردند که زبان فارسی را یاد بگیرند چرا که اصلا نمی‌توانستند ارتباط برقرار کنند. آنان 50 سال خود را شبیه به مردم هند کردند تا در نهایت ضربه کاری را بزنند. آنان بعد از این 50 سال باز هم نگفتند که زبان فارسی باید برداشته شود، بلکه گفتند ما می‌خواهیم زبانی مثل اردو را جایگزین کنیم. با این حال، بعد از گذشت مدتی، زبان انگلیسی را کاملا مسلط کردند و دیگر خبری از زبان فارسی نشد. البته رهبری هر گاه از نگرانی خود درباره زبان فارسی حرف زدند، با امیدواری تاکید کردند که زبان فارسی باید تبدیل به زبان علم شود تا هر کس بخواهد علم را فرا بگیرد، داوطلبانه بیاید و فارسی بیاموزد. ایشان برای این کار، دو مولفه را مطرح کردند؛ اولی کار و دیگری ابتکار است. از این دو موضوع کاملا غافل شده‌ایم. در دبیرستان‌های ما 62 درصد دانش‌آموزان رشته علوم انسانی از ادبیات فارسی بیزار هستند و نمره‌های بدی می‌گیرند.

جان میرزایی در پایان گفت: به نظرم ما نیاز به یک کار عمومی در سطح مردم داریم. برای مثال، به سراغ یک تولیدکننده رفتم و می‌پرسم که چرا اسم فارسی را با حروف انگلیسی زده‌اید؟ او در پاسخ می‌گوید که اگر این کار را نکنم، مردم کالایم را نمی‌خرند و ورشکست می‌شوم. در این‌جا چه می‌توانم بگویم؟ آیا نباید به مصرف‌کننده توجه کنیم و یاد بدهیم که عموم مردم با رضایت کالایی را بخرند که فارسی رویش نوشته است.

انتهای پیام/