«عیار ۱۵»| روابط تجاری ایران و عراق «یک‌طرفه» است/ امکان تحقق تجارت ۲۰۰میلیارد دلاری با ۱۵ کشور همسایه
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و عراق با انتقاد از روابط یک‌طرفه در تجارت با عراق گفت: عراق گرچه شاید نتواند خودش کالاهای مورد نیاز ما را تأمین کند ولی می‌تواند ۶میلیارد دلار کالای مورد نیازمان را از طریق ترانزیت تأمین کند.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، در سال‌های اخیر عراق به یکی از مهمترین شرکای تجاری ایران تبدیل شده ولی علی‌رغم افزایش چشمگیر صادرات ایران به عراق در این سال‌ها، بسیاری از کارشناسان معتقدند حجم تعاملات تجاری 2 کشور به‌اندازه پتانسیل موجود بین ایران و عراق نیست و اشتراکات مرزی، سیاسی، مذهبی و تاریخی میان این دو کشور، بستری را فراهم کرده که درخور تعاملات تجاری بیش از حجم تجارت فعلی است.
یحیی آل‌اسحاق، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق، توسعه کشور را در گروی توسعه تجارت بین‌المللی می‌داند و توسعه روابط تجاری با کشور عراق را در گروی عواملی می‌داند که شاید کمتر به آن‌ها توجه شده؛ او معتقد است حجم مبادلات اقتصادی ایران و 15 کشور همسایه می‌تواند در همین شرایط امروز، به بیش از 200 میلیارد دلار برسد و در این میان نقش دیپلماسی اقتصادی انکارناپذیر است.
متن گفت‌وگوی تسنیم با رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق و وزیر اسبق بازرگانی را در زیر بخوانید.
«تجارت» هندل اقتصاد و محور همه حرکت‌ها است
تسنیم: برخی‌ها معتقدند تجارت علاوه بر آورده‌های اقتصادی، می‌تواند در ابعاد مختلفی اثرگذار باشد؛ از تحکیم روابط سیاسی گرفته تا عمیق‌تر شدن امنیت کشور در بخش‌های مختلف...
آل‌اسحاق: توسعه در هر کشوری یک معنی بیشتر ندارد؛ آن هم توسعه تجارت که کار بسیار سختی است و نیاز به برنامه‌ریزی و دانش بسیاری دارد؛ سختی‌اش از آن جهت است که شما باید در بازار به‌شدت رقابتی، دارای مزیتی باشید که این مزیت بتواند مخاطب و خریدار را به‌سمت شما بکشاند؛ شما این موضوع را در نظر بگیرید که اگر مثلاً بخواهید یک رب گوجه‌فرنگی را به یک کشور مثلاً همین حاشیه خلیج فارس صادر کنید باید چه اتفاقی بیفتد؛ به‌هرحال در آن کشورها این‌طور نیست که رب گوجه‌فرنگی وجود نداشته باشد و شما به‌محض اینکه رب گوجه خودتان را بردید آنجا خواهد فروخت، بلکه باید یکی از رب گوجه‌هایی را که در قفسه‌های فروشگاه‌های آن کشور وجود دارد پایین بکشید تا رب خودتان را در جای آن بنشانید؛ پس باید یک زنجیره علل و عواملی را که باعث شده آن رب گوجه در آن قفسه بنشیند در اختیار داشته باشید؛ منافع تولیدکننده، منافع حمل‌کننده، منافع فروشنده و منافع خریدار را در نظر بگیرید و در این جنگ، طوری برنامه‌ریزی کنید که منافع بیشتری به آن‌ها برسد تا رب شما جایگزین آن رب قبلی در قفسه فروش و سبد خرید مردم آن کشور شود.
شما اگر یک روزی 700 میلیارد دلار تجارت با دنیا داشته باشید و از این رقم 400 میلیارد دلار صادرات داشته باشید و 300 میلیارد دلار واردات، جایگاه بهتری در دنیا، منطقه و در داخل دارید یا اینکه بگویید واردات ما به حداقل ممکن رسیده و صادرات ما به 40 میلیارد دلار رسیده و واردات ما به 30 میلیارد دلار؟ می‌دانید تفاوت این دو بیش از 600 میلیارد دلار حجم مبادلات است که یعنی 600 میلیارد دلار تکنولوژی، 600 میلیارد دلار اشتغال، 600 میلیارد دلار دانش، کیفیت تولید و...؛ حالا متأسفانه بعضی از آقایان می‌آیند و می‌گویند "افتخار ما این است که 40 یا 30 میلیارد دلار واردات داریم و حداقل واردات را داریم"، در مقابل کره جنوبی می‌آید و با افتخار می‌گوید که 400 میلیارد دلار واردات دارد و 600 میلیارد دلار صادرات؛ این یعنی ارزش افزوده به آن واردات داده و 200 میلیارد دلار درآمدزایی کرده است.
اگر چنین نگاهی شکل گیرد، آن وقت است که قوانین تجاری شما متناسب با این فرایند تغییر می‌کند، دانش دانشگاه‌های شما برای حرکت بر لبه تکنولوژی عوض می‌شود، نوع نگاه شما به بازار متفاوت می‌شود، ادبیات و سطح مدیریت شما در سطح مدیریت بین‌الملل می‌شود و خلاصه همه چیز تغییر می‌کند؛ به‌عبارت بهتر «تجارت» هندل اقتصاد است و محور همه حرکت‌ها است.
ضریب تأثیر ما در اقتصاد جهانی نشان‌دهنده اقتدار ما است/ 70درصد فعالیت وزارت خارجه کشورهای دنیا حول موضوعات اقتصادی است
تسنیم: یعنی در ابعادی به‌جز ابعاد اقتصادی می‌تواند اثرگذار باشد؟
آل‌اسحاق: امروز در روابط بین کشورها در مهندسی جهان، انتهای همه مذاکرات و اقدامات به یک موضوع تجاری و اقتصادی برمی‌گردد؛ یعنی ضریب تأثیر ما در اقتصاد جهانی نشان‌دهنده اقتدار ما است؛ برای همین هم هست که پیمان‌های منطقه‌ای تا این اندازه مهم است؛ اگر ما در همین منطقه خودمان یک پیمان تجاری منطقه‌ای محکم داشتیم و در آن پیمان تجاری هم مقتدر بودیم، می‌توانستیم با توانی که این منطقه دارد، اقتصاد جهان را کنترل کنیم. اما امروز ما در شرایطی قرار داریم که در مقابل ترکیه، هر زمان که این کشور اراده می‌کند، با چرخاندن پیچ تعرفه محصولات پتروشیمی، تولید ما را کم و زیاد می‌کند.
همین مسئله است که باعث شده امروز بیش از 70 درصد فعالیت‌های وزارت خارجه کشورهای مختلف دنیا، حول موضوعات اقتصادی قرار بگیرد، یعنی دیپلماسی اقتصادی؛ به‌عبارت دیگر امروز تعریف هنر وزارت خارجه این است که بتواند ابزارهای سیاسی را در جهت توسعه روابط اقتصادی تنظیم کند و از روابط اقتصادی در جهت منافع سیاسی بهره ببرد.
سهم ایران از تجارت جهانی تنها 0.3درصد است/ پتانسیل 200میلیارددلاری در تعاملات تجاری با همسایه‌ها/ سفرایی که سابقه اقتصادی داشتند در حوزه سیاسی هم موفق‌تر بودند
تسنیم: در ایران این وضعیت چطور است؟
آل‌اسحاق: قسمت عمده فعالیت سفارت‌خانه‌های کشورهای مختلف، فعالیت‌های بازرگانی است و حتی سفارتخانه‌ها، کارمندان زیادی در ارتباط با بخش بازرگانی دارند ولی متأسفانه رایزنان ما به‌دلیل مشکل بودجه به کشور برگردانده شدند و نگاه به این رایزنان به‌عنوان نگاه کارمندی است؛ من در زمان خودم به دولت پیشنهاد دادم و یک معاونت به‌عنوان معاونت اقتصادی در وزارت خارجه تشکیل شد و بعد از آن نهادی به‌نام روابط اقتصاد خارجی ایجاد شد. هر 15 روز یک‌بار در وزارتخانه جلسه‌ای برگزار می‌کردیم که مسائل اقتصادی ایران با تمام کشورها با حضور وزرا یا معاونان وزرا برگزار می‌شد و آن زمان، آقای واعظی رئیس این جلسه بود.
حتی آن زمان تغییراتی در ساختار سفارتخانه‌ها ایجاد شد و بعدتر تجربه نشان داد سفرایی که سابقه اقتصادی داشتند، به‌مراتب از سفرای دیگر حتی در حوزه سیاسی موفق‌تر بودند.
شما خودتان می‌بینید؛ بر اساس آمارها هم ما باید با توجه به جمعیت و جغرافیای کشورمان که 1 درصد جمعیت و جغرافیای جهان را در اختیار دارد، یک درصد تجارت جهانی را داشته باشیم ولی 3دهم درصد است؛ یعنی یک‌چهارم استاندارد جهانی را داریم؛ تازه این آمار تنها بر اساس شاخص جمعیت و وسعت است و اگر قرار باشد شاخص ژئوپولیتیکی و مجموعه توان اقتصادی کشورها را هم در نظر بگیریم سطح تجارت ما بسیار پایین‌تر است از آنچه باید باشیم.
ما تحقیقاتی انجام داده‌ایم که 15 کشور همسایه ما چه کالاهایی صادر و وارد می‌کنند و چه استانداردهایی را دارند؛ اگر ما همین شرایط امروز تولید خودمان را در نظر بگیریم، یعنی همین یخچالی را که امروز تولید می‌کنیم تولید کنیم، می‌توانیم 200 میلیارد دلار حجم تجارت با این کشورهای همسایه خودمان داشته باشیم و با احتساب کشورهای چین و هند، می‌توانیم بیش از 300 میلیارد دلار مراودات تجاری داشته باشیم، این یعنی اگر همین امروز و با همین شرایط تولید در کشور، استراتژی تجاری کشور را به‌درستی تعیین کنیم، 200 میلیارد دلار تعامل تجاری با کشورهای همسایه خواهیم داشت؛ این در شرایطی است که با 50 میلیارد دلار تمام نیازهای ارزی کشورمان رفع می‌شود.
حالا شما این رقم را با کل تجارت ما با 23 کشور اروپایی مقایسه کنید؛ ما امروز به عراق 13 میلیارد دلار صادرات داریم ولی کل صادرات ما به اروپا کمتر از 200 تا 300 میلیون دلار است؛ به‌عبارت ساده ما حتی برای محقق کردن این 200 میلیارد دلار تعامل تجاری با کشورهای همسایه، نیاز به برجام هم نداشتیم.
تسنیم: پس چرا آنقدر تمرکز بر اروپا و غرب داشتیم؟
آل‌اسحاق: این همان نگاهی است که بر فضای تجارت کشور حاکم شده؛ امام علی(ع) می‌فرمایند: به آبشخور فکری‌تان توجه کنید چراکه فکر شما تبدیل به رفتار شما می‌شود و این رفتار، عادات شما را می‌سازد و عادات شما، هویت شما را شکل می‌دهد؛ حالا شما می‌پرسید "چرا چنین نگاهی داریم؟"، خب، به‌دلیل اینکه نگاه ما همواره به غرب بوده. امروز چرا گفته می‌شود که چینی‌ها از ما گله‌مندند؟ چون می‌گویند "قبله شما غرب است؛ وقتی به ما محتاج هستید سمت ما می‌آیید ولی باز نگاهتان به غرب است". شما ببینید رئیس جمهور چین به ایران آمد ولی در سفر او به ایران، رفتار ما به‌گونه‌ای بود که باعث شد بعد از بازگشت وی به چین، بانک کونلون چین رابطه‌اش را با ما قطع کرد، چراکه آن‌ها از رفتار ما چنین برداشتی کردند که ما قصد داشتیم به آن‌ها بی‌احترامی کنیم.
روابط تجاری ایران و عراق «یک‌طرفه» است/ لزوم حرکت به‌سمت توازن در تجارت با عراق
تسنیم: در بحث تجارت سال‌های اخیر ایران و عراق یک سؤال جدی مطرح می‌شود، اینکه؛ آیا می‌توان تعاملات تجاری ایران و عراق را با توجه به سبد صادراتی ایران به این کشور و آینده رو به رشد عراق، پایدار دانست؟
آل‌اسحاق: روابط ما با عراق یک رابطه یک‌طرفه است و واردات ما از عراق در برابر صادرات ما به این کشور اصلاً قابل ذکر نیست؛ لذا اولین مسئله این است که؛ آیا می‌توان این شرایط را پایدار دانست؟ یعنی می‌توانیم همچنان میلیاردی صادر کنیم و میلیونی وارد کنیم؟ به‌نظر می‌رسد نفس این اتفاق برای آینده امکان‌پذیر نیست و باید به‌سمت توازن حرکت کنیم.
امکان واردات 6میلیارد دلار کالا از طریق ترانزیت از عراق/ مجلس عراق به‌دنبال تصویب قانون ترانزیت
ــ یعنی چه؟
ما در شرایط تحریمی، هم واردات کالاهای مورد نیازمان هدف قرار گرفت و هم صادرات کالا؛ لذا باید ببینیم از طریق عراق می‌توانیم بخشی از نیازهایمان را تأمین کنیم یا نه؛ بر اساس مطالعاتی که ما انجام دادیم، کشور عراق گرچه نمی‌تواند خودش کالاهای مورد نیاز ما را تأمین کند ولی می‌تواند 6 میلیارد دلار از کالاهای مورد نیازمان را از طریق ترانزیت تأمین کند. ما هم مایلیم که این ترانزیت از طریق عراق انجام شود؛ هم به این دلیل که ترانزیت 6 میلیارد دلار کالا از طریق عراق، می‌تواند تا اندازه‌ای توازن و تعادل مراودات تجاری ما با عراق را برقرار کند و از سوی دیگر نیازهای ما تأمین می‌شود ولی مشکل اصلی در این میان، قوانین کشور عراق است. در عراق متأسفانه قانون ترانزیت کالا وجود ندارد و جمیع قوانین تعرفه‌ای، مجوزها و... برای کالاهای ترانزیتی مثل کالاهای عراقی اعمال می‌شود. البته مذاکراتی با عراقی‌ها انجام شده تا ترانزیت کالا از عراق به ایران، آزاد شود و این موضوع در حال حاضر در مجلس عراق قرار دارد.
از طرف دیگر، نظام حمل‌ونقل این حجم کالا در عراق است؛ در حال حاضر خط آهنی که یک سوی آن در شلمچه قرار دارد و سوی دیگر آن در بصره قرار گرفته و تا سوریه و اردن امتداد دارد، هنوز 17 کیلومتر اتصالی آن میان شلمچه و بصره تکمیل نشده؛ البته چندین بار تلاش‌هایی شده ولی دشمنان به‌شدت از تکمیل این خط آهن و اتصال خط آهن دو کشور ایران و عراق هراس دارند؛ اما خوشبختانه مذاکرات نهایی آن انجام شده و بنیاد مستضعفان به‌عنوان مجری این پروژه انتخاب شده است.
لذا با تصویب قانون ترانزیت در عراق و اتصال خطوط آهن دو کشور، می‌توانیم 6 میلیارد دلار تجارت با عراق را توسعه دهیم.
انتهای پیام/+
