گزارش| آیا تجربه ناموفق عربستان سعودی برای کارگران تاجیک در قطر تکرار می‌شود؟
پس از تجربه ناموفق موافقتنامه ارسال مهاجرین کاری به عربستان سعودی، دولت تاجیکستان در پی بهره‌مندی از فرصت جام جهانی ۲۰۲۲ برای ارسال مهاجرین کاری به دوحه است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، یکی از موضوعات مهم در اقتصاد پس از استقلال تاجیکستان، مساله کارگران مهاجر بوده است. شهروندان تاجیک که در پایان دهه 1990 با اقتصاد ورشکسته‌ای پس از چند سال جنگ داخلی و ویرانی‌های بر جای مانده از آن مواجه بودند، راهی جز مهاجرت برای کار را پیش روی خود نمی‌دیدند. مسکو مقصد سنتی سفر کارگران مهاجر تاجیک بود. ساختار اقتصادی اتحاد جماهیر شوروی نیز پیش از آن طوری چیده شده بود که تمام جمهوری‌ها تولیدکننده مواد اولیه بوده و مسکو چرخه اصلی صنعتی آن‌ها. لذا، حجم نیروی کار ارزان قیمت از آسیای مرکزی به مسکو سرازیر می‌شد و جمهوری‌ها نیز در عوض از سوبسیدهای مرکز بهره‌مند می‌شدند. پس از فروپاشی شوروی نیز تا حدودی این روند باقی ماند تا این که سوبسیدهای اعطایی از سوی مسکو به مرور کاهش یافت.
با این حال طی سال‌های پس از صلح بیم و امیدهایی در خصوص این مساله در تاجیکستان به وجود آمد. از یک سو، بخش مهمی از تولید ناخالص داخلی تاجیکستان به وجوه ارسالی کارگران مهاجر در فصول مختلف سال بستگی داشت که درواقع می‌توان گفت مهم‌ترین محرکه اقتصادی کشور است. لذا، بهبود شرایط کاری کارگران و افزایش دستمزدها و مسائل مربوطه می‌تواند منجر به تقویت اقتصاد این کشور شود. از سوی دیگر اما، روسیه با آگاهی از این موضوع، مساله کارگران را به یک اهرم فشار سیاسی و حتی امنیتی تبدیل کرده است. مقامات کرملین به خوبی می‌دانند به رغم وابستگی‌های مختلف تاجیکستان، مساله کارگران یکی از نبض‌های حیاتی به شمار رفته و لذا، به مطلوب‌ترین وجه ممکن از آن استفاده کرده‌اند. همین موضوع سبب شده تا ضرورت یافتن آلترناتیوهای مسکو برای کارگران تاجیک طی این سال‌ها مد نظر قرار بگیرد. قطر یکی از مهم‌ترین گزینه‌های مطرح شده است.
اقتصاد بزرگ قطر در جغرافیایی کوچک و جمعیتی بسیار کوچک‌تر، نیاز مبرمی به نیروی کار مهاجر دارد. تاجیکستان نیز که به این نیاز آگاه بود، طی چند سال اخیر مذاکرات متعددی را با طرف قطری آغاز کرد. قطر چندین دور مذاکرات دوجانبه میان مقامات مختلف دو کشور صورت گرفت تا این که در فوریه سال 2019 موافقتنامه‌ای در این زمینه میان دو کشور صورن گرفت. این موافقتنامه توسط یوسف بن محمد العثمان وزیر توسعه اجرایی، کار و امور اجتماعی قطر و سومنگل تقی‌زاده، وزیر کار، مهاجرت و اشتغال جمهوری تاجیکستان به امضا رسید. بر این اساس، طرف قطری درخواست‌های خود را برای پذیرش مهاجران و نیروی کار مورد نیاز به طرف تاجیکی پیشنهاد کرده و تاجیکستان نیز بر همین اساس شهروندان و کارگران آموزش‌دیده را به قطر می‌فرستد. در این توافق همچنین پیش‌بینی شده بود که قبل از سفر به قطر، کارگران تاجیک تحت نظر کارفرمای قطری، زبان عربی می‌آموزند.
پس از آن نیز در هفته جاری شاهد آن بودیم که پیگیری اجرای این توافقنامه در دیدار خسرو صاحب‌زاده، سفیر تاجیکستان در دوحه با یوسف بن محمد العثمان وزیر توسعه اجرایی، کار و امور اجتماعی قطر مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس به گزارش رسانه‌های تاجیک، طرفین پیرامون ایجاد یک کمیسیون بین دپارتمانی مشترک در زمینه جذب کارگران تاجیک، و سازمان‌دهی آموزش مهاجرین کاری برای درخواست‌های تخصصی بازار قطر، توافق کردند.
همچنین در اواسط فوریه 2019 بود که رئیس آژانس هوانوردی تاجیکستان از بازگشایی مسیر هوایی مستقیم میان دوحه و دوشنبه بر اساس توافقنامه امضا شده میان دو کشور، خبر داده بود. البته موضوع راه‌اندازی پرواز مستقیم میان دوشنبه و دوحه، از سال 2017 و با پیگیری سفیر تاجیکستان در دوحه، پس از تقدیم استوارنامه‌اش به امیر قطر، این موضوع را مطرح شده بود.
قانون سرپرستی در قطر یکی از نگرانی‌های دیگر در این زمینه است. بر این اساس، کارفرما که سرپرست کارگران خارجی محسوب می‌شود، می‌تواند در هر زمانی کارگر را از حق تردد، اقامات در قطر و حتی تغییر شغل محروم کند. علاوه بر این، گزارش‌های دیگری نیز در زمینه نگرانی پیرامون وضعیت کارگران خارجی در قطر طی سال‌های اخیر مطرح شده است. با این حال، به نظر می‌رسد با تمام این شرایط، وضعیت کاری کارگران تاجیک در مقایسه با مسکو از شرایط اقتصادی بهتری در قطر برخوردار باشند. به ویژه اکنون که قطر میزبان جام جهانی فوتبال در سال 2022 است، نیازمند ساخت و سازها و فراهم آوردن زیرساخت‌های بسیاری است و این امر نیازمند نیروی کار مضاعفی می‌باشد. همین موضوع سبب شده تا بازه فعلی به یک فرصت طلایی برای تاجیکستان برای شیفت کارگران از روسیه به قطر، تبدیل شود.
الهامجان یعقوب‌اف، رئیس انجمن مهاجران آسیای مرکزی
تجربه ناموفق عربستان سعودی
الهامجان یعقوب‌اف، کارشناس تاجیک و رئیس انجمن مهاجران آسیای مرکزی، در همین راستا ضمن اشاره به آن که امروز بین 40 تا 50 درصد افراد واجد شرایط کار در تاجیکستان در مهاجرت کاری به سر می‌برند، نسبت به اقدامات دولت اظهار می‌دارد: دولت هم البته کارهایی کرده، ولی بدون نتیجه بوده است. البته ما ازیک جهت خوشحال خواهیم شد اگر دولت تاجیکستان با نمایندگان کشورهای دیگر توافقنامه امضا کند و بخشی از کارگران آنجا کار کند. اما بحث سر این است که توافقنامه‌ها معمولا منافع دو طرف را در نظر نمی‌گیرند. در توافق‌های پیشین هم دیدیم که این موضوع به نفع کشورهای دوم تمام شد. یکی از این تجربیات سازشنامه‌ای بود که چند سال پیش با عربستان سعودی به امضا رسیده بود که در نهایت به نفع آل سعود تمام شد. در آنجا بیش از هزار نفر از مهاجرین کاری تاجیک که در آنجا کار و فعالیت می‌کردند، حقوقشان پایمال شد. حتی در خبرهایی ما می‌شنیدیم که سعودی‌ها کارگران تاجیک را همچون غلام استفاده می کردند و معاش درست و حتی غذای درست هم به آن‌ها نمی‌دادند. در آن زمان بعضی مواردی وجود داشت که خود آن مهاجران کاری با ویدئوهای منتشر شده به مردم مراجعه می‌کردند تا آن‌ها را از غلامی و بردگی سعودی‌ها نجات دهند. در بعضی موارد نیز مردم پول‌هایی جمع کرده و برای بازگرداندن آن‌ها از عربستان سعودی اقدام می‌کردند.
رئیس انجمن مهاجرین آسیای مرکزی همچنین می‌افزاید: دولت هم متاسفانه کاری در این زمینه انجام نداد، چرا که موافقتنامه به نفع سعودی امضا شده بود. از این جهت من خیلی خوشبین نیستم که مهاجران ما در قطر یا عربستان سعودی کار و زندگی مناسبی داشته باشند. من طرفدار آن هستم که مهاجرین کاری ما به کشورهای اروپایی و سواحل بالتیک همچون لیتوانی، لتونی و استونی مهاجرت کنند. چرا که مردم این کشورها عمدتا زبان روسی بلدند و برای مهاجرین کاری ما که در روسیه کار کرده‌اند، مناسب‌تر است. چرا که هم معاش بهتری می‌گیرند و حقوق آن‌ها نیز کمتر پایمال می‌شود. از جهت دیگر هم کار کردن مهاجران تاجیک در کشورهای عربی خیلی مشکل است. یکی از عوامل آن زبان است. مهاجرین کاری تاجیک زبان عربی بلد نیستند و در اصل یکی از شرط‌های کار خوب و پیگیری حقوق و معاش از طریق قانون در کشورهای خارجی همین زبان است. این افراد از این جهت بعضا به دلیل ندانستن جریمه می‌شوند و ضرر می‌بینند. از این جهت من خیلی نسبت به این موضوع خوشبین نیستم و فکر نمی‌کنم به نفع مهاجران کاری ما باشد.
انتهای پیام/