میزگرد نقش سدها در مدیریت سیلاب‌ــ۵|امسال فقط سایه‌ سیل را در خوزستان دیدیم/ ایران به سمت سیل‌خیزتر شدن+فیلم

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، سیلاب‌های سال 98، سیلاب‌هایی کم‌نظیر در تاریخ ایران بودند که خسارات بسیاری از خود به‌جای گذاشتند. نخستین میزگرد به‌منظور بررسی ابعاد گوناگون این سیلاب‌ها با عنوان "میزگرد سیلاب" در خبرگزاری تسنیم برگزار شد که مطالب مطرح‌شده در این میزگرد، در بخش‌های مختلف در قالب متن و فیلم تقدیم مخاطبان شد.

اکنون دومین میزگرد با عنوان "نقش سدها در مدیریت سیلاب‌" که با حضور "علیرضا سعیدی" معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران و "نیما حامد انسانیت" کارشناس مدیریت منابع آب در خبرگزاری تسنیم برگزار شده، در بخش‌های مختلف در قالب متن و فیلم تقدیم مخاطبان خواهد شد.

* * * * * * * * * * * * * *

بخش نخست میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب‌" با عنوان "سیلاب‌هایی که به‌خاطر سدها حتی حس نشدند/ واقعه فروردین 98 نشان داد سد کم داریم+فیلم" منتشر شد. در این بخش، مطالبی چون "سد در بدترین حالت، تأخیر در جریان سیلاب ایجاد می‌کند"، "تعدیل 70درصدی سیلاب فروردین 98 توسط سد گتوند"، "باید منطقی و بر اساس اصول در خصوص سدها بحث کنیم"، "به‌خاطر وجود سدها سیلاب‌های بزرگ را حتی حس نکردیم"، "اراضی آبی خوزستان بسیار وابسته به سدها هستند"، "بدترین نوع بهره‌برداری از سد هم نقش تخریبی ندارد"، "نمی‌توان نقش مؤثر سدهای زنجیره‌ای روی کارون را نادیده گرفت"، "40درصد کشاورزی دنیا وابسته به سدها است"، "برق‌آبی‌ها ارزان‌ترین برق را در‌اختیار ما قرار می‌دهند" و "در حوضه‌های کارون، دز و کرخه داریم آب را تقدیم دریا می‌کنیم" عنوان شد.

* * * * * * * * * * * * * *

بخش دوم میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب‌" با عنوان "وجود سد می‌تواند آثار تغییرپذیری طبیعت را به صفر برساند/ مقصر دانستن سدها یک مغالطه است+فیلم" منتشر شد. در این بخش مطالبی چون "مهار سیلاب می‌تواند جزو اهداف اصلی یا فرعی ساخت یک سد باشد"، "مهار سیلاب می‌تواند جزو اهداف اصلی یا فرعی ساخت یک سد باشد"، "ارزش وجود ظرفیت خالی 600میلیون مترمکعبی در مخزن سیمره برای کمک به شرایط بحرانی کرخه را با چه معیاری می‌توان سنجید؟"، "کسانی که می‌گویند در ساخت سد افراط کرده‌ایم ابتدا با تعاریف آشنا شوند"، "سد و مخزن بزرگ می‌تواند آثار تغییرپذیری طبیعت را کاهش دهد و حتی به صفر مطلق برساند"، "این بحث که سدها محیط زیست را رو به نابودی می‌برند اصلاً بحث درستی نیست"، "این یک مغالطه است که لزوم وجود سد را به‌عنوان یک ابزار، به‌خاطر تقابل برنامه‌ریزی اشتباه، نادیده بگیریم" و "در خوزستان به‌هیچ‌وجه رقابت بین کشاورزی و محیط زیست نداریم" عنوان شد.

* * * * * * * * * * * * * *

بخش سوم میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب‌" با عنوان " سدسازی‌ گسترده ترکیه روی دجله و فرات/ مدیریت سازه‌ای و غیرسازه‌ای مکمل هم هستند نه در مقابل هم + فیلم" منتشر شد. در این بخش مطالبی چون "باید بدانیم خودمان را با کجا مقایسه می‌کنیم که می‌گوییم در سدسازی افراط یا تفریط کرده‌ایم"، "آمریکا تا سال 2000 بیش از 70 هزار سد ساخت"، "دولت سوئد ابتدا سدهای مورد نیازش را ساخت و سپس به اعتراضات توجه نشان داد"، "مقایسه وضعیت سدسازی ایران با کشورهای توسعه‌یافته که ساخت سدهایشان به اتمام رسیده درست نیست"، "مدیریت سازه‌ای و غیرسازه‌ای مکمل هم هستند نه در مقابل هم" و "اگر تمام سدهایمان را ساخته بودیم الآن می‌توانستیم تنها سراغ راهکار مکمل برویم " عنوان شد.

* * * * * * * * * * * * * *

بخش چهارم میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب‌" با عنوان ""سد" زیرساخت لازم برای توسعه است/ نباید نسخه‌های غرب را اجرا کنیم + فیلم" منتشر شد. در این بخش مطالبی چون "زیر آب رفتن 20درصد از خاک پاکستان به‌دلیل کم‌توجهی به سدسازی"، "وقوع سیلاب شدید تنها 4 سال بعد از مخالفت‌های اجتماعی علیه سدسازی"، "تأمین نزدیک به 100درصد برق کشور نروژ با استفاده از سدها"، "آمریکا 50 سال پیش سدهای خود را تکمیل کرده، الآن برای کشورهای دیگر نسخه‌های دیگری می‌پیچد"، "در آمریکا "سدسازی" وعده انتخابات ریاست‌جمهوری بود"، "اغلب سدهایی با ارتفاع زیر 7 متر در آمریکا تخریب شده‌اند"، "منطقی نیست که از تخریب سدهای 100ساله و با ارتفاع زیر 7 متر آمریکا نتیجه بگیریم که سدهای 150متری و 200متری کارون را تخریب کنیم" و "این‌که بگوییم دیگر هیچ جا سد نمی‌سازد و ما هم نسازیم، این درست نیست" عنوان شد.

* * * * * * * * * * * * * *

بخش پنجم میزگرد "نقش سدها در مدیریت سیلاب‌" در ادامه در قالب متن و فیلم آمده است.

* ایران به سمت سیل‌خیزتر شدن پیش رفته

علیرضا سعیدی، معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با بیان اینکه "پژوهش‌های بین‌المللی نشان داده که تغییر اقلیم باعث سیل‌خیزتر شدن کشورها نسبت به گذشته می‌شود"، گفت: تحقیقاتی که دانشگاه تهران روی حوضه‌های دز و کارون انجام داده نشان می‌دهد که کشور ایران نیز به سمت سیل‌خیزتر شدن و کوتاه شدن دوره‌های بازگشت سیل پیش رفته است.

وی افزود: تغییر اقلیم اتفاق می‌افتد و ما نمی‌توانیم جلوی آن‌را بگیریم، فقط ما باید خودمان را با این شرایط وفق دهیم.

معاون فنی و پژوهشی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران تصریح کرد: کاری که همه دنیا می کنند نیز همین است که خودشان را با تغییرات اقلیم و آثار آن وفق می‌دهند.

* آبخیزداری یک کار موازی با سدسازی بوده و این دو مکمل هم هستند

در ادامه، نیما حامد انسانیت، کارشناس مدیریت منابع آب با بیان اینکه "در برخی مواقع شاهد هستیم 80 درصد آورد سالانه یک حوضه آبریز در زمانی مثلا 72 ساعته می‌آید"، گفت: مسلما نمی‌توان این حجم عظیم آب که در یک مقطع زمانی کوتاه با دبی بزرگ می‌آید را با آبخیزداری تنها مهار و مدیریت کرد، بلکه وجود یک سازه مهار کننده مثل سد لازم است.

وی افزود: آبخیزداری یک کار موازی با سدسازی بوده و این دو مکمل هم هستند، مقایسه این دو در مقابل هم مثل این است که بگوییم برای انجام بهینه کشاورزی، تقویت زمین را انجام دهیم یا انجام ندهیم، آبخیزداری نیز کمک‌کننده است و در کنار سدسازی، به سازه سد نیز برای مهار و مدیریت بهینه آب کمک می کند.

این کارشناس مدیریت منابع آب تصریح کرد: مهمترین کارکرد آبخیزداری کنترل رسوب است و این کنترل رسوب به سدها کمک می کند.

وی ادامه داد: آبخیزداری نه تنها رقیب سدسازی نیست، بلکه این دو مکمل هم هستند و آبخیزداری و سدسازی با هم و در یک راستا کار می کنند.

* آبخیزداری در حالت اعلا هم نمی‌تواند جایگزین سد شود

انسانیت اذعان داشت: اگر با این دید نگاه کنیم که آبخیزداری را در یک حوضه آبریز در حد اعلای خودش داشته باشیم هم نمی تواند آبخیزداری جایگزین سد شود، چون وقتی مثلا چند میلیارد مترمکعب آوردی که در یک بازه زمانی کوتاه روان می شود را می‌خواهیم مهار و مدیریت کنیم، نمی توان با اعلاترین و کامل‌ترین پروژه‌های آبخیزداری نیز مهار و مدیریت این حجم عظیم آب را انجام داد.

وی افزود: برخی می گویند باید پخش سیلاب انجام دهیم، خب می‌بینیم که امسال در سیلاب‌های فروردین 98 این پخش سیلاب انجام شد، اساسا طبیعت خودش پخش سیلاب می‌کند؛ طبیعت در خوزستان به صورت کنترل نشده پخش سیلاب کرد و عکس‌ها و تصاویر ماهواره‌ای نشان می دهد در برخی نقاط هنوز آب در دشت خوزستان روی زمین هست.

این کارشناس مدیریت منابع آب با بیان اینکه "باید توجه داشت که پخش سیلاب را نمی‌توانیم در بخش کوهستانی انجام دهیم"، گفت: برای پخش سیلاب باید ببینیم در مورد چه جایی داریم صحبت می‌کنیم، اگر در مورد رودخانه کرج صحبت می‌کنیم که سیل توسط سد گرفته شده و آورد اضافه‌ای مانده که می‌آییم این آورد اضافه را به صورت کنترل شده، در جایی که از قبل مشخص شده به صورت تغذیه مصنوعی انجام می‌دهیم.

* سیل یک واقعه کنترل نشده است، ابتدا باید کنترل شود و بعد به فکر پخش سیلاب باشیم

وی ادامه داد: سیل یک واقعه کنترل نشده است و داریم در مورد یک واقعه کنترل نشده صحبت می کنیم که ابتدا باید توسط سازه‌ای چون سد کنترل شود و بعد به فکر پخش سیلاب باشیم.

انسانیت با بیان اینکه "دیده‌ام برخی کارشناسان مثال زده‌اند که در قزوین با آبخیزداری و پخش سیلاب توانسته‌اند شرایط را مدیریت کنند"، گفت: قزوین، یک دشت صاف بدون توپوگرافی مثل خوزستان نیست، در خوزستان وقتی دشت سیلابی می‌شود، به‌هیچ وجه نمی‌توان با آبخیزداری و پخش سیلاب شرایط را کنترل کرد.

وی افزود: امسال در فروردین 98 فقط یک سایه‌ای از سیل را در خوزستان دیدیم، یعنی اگر پیک لحظه‌ای 8000 مترمکعب می‌خواست وارد دشت سیلابی شود و پیک دز و پیک کارون اگر می‌خواست به‌هم ملحق شود، کل دشت خوزستان، دشت سیلابی می‌شد؛ این واقعه، یک واقعه دور از تصور نیست و درواقع امسال فقط یک سایه‌ای از سیلی که می‌تواند در خوزستان اتفاق بیفتد را تجربه کردیم.

این کارشناس مدیریت منابع آب با بیان اینکه "اگر سدها نبودند سیلاب فروردین 98 برای خوزستان متفاوت از آنچه دیدیم می‌شد"، گفت: مورد به مورد شرایط فرق می کند، اما برای یک دشت سیلابی با توپوگرافی صفر، اگر سدهایی در بالادست برای مهار سیلاب‌ها نباشد، سیل فاجعه آفرین خواهد بود.

وی ادامه داد: در حوضه‌های آبریز مرکزی ایران شیب داریم و وجود شیب باعث می شود اگر جریان سیلابی باشد نیز این جریان، دشت سیلابی وسیعی ندارد؛ مثلا در فیلم‌هایی که در سیلاب سال جاری از داغ‌آب در کوه‌های ایلام گرفته شده بود، دیدیم که نهایتا داغ‌آب چند متر این طرف‌تر و آن‌طرف‌تر از بستر رودخانه گسترده شده بود، ولی وقتی سیلاب وارد یک دشت بزرگ سیلابی مثل حوضه بزرگ می‌سی‌سی‌پی می شود، در این حوضه که از مرز کانادا تا خلیج مکزیک ادامه دارد، اختلاف ارتفاعی که نهایتا در این مساحت گسترده داریم، مثبت 70 متر است، مطمئنا دشت وسیع سیلابی به این وسعت، نیاز به کنترل سیل دارد و در آنجا هم سامانه کنترل سیل را دارند؛ اما اعتراض هست که این سیستم مهار و مدیریت سیل در این حوضه آبریز هنوز تکمیل نشده است و در برخی از نقاط این حوضه آبریز امسال سیل رخ داد و این بحث به وجود آمد که زیرساخت‌ها در حوضه آبریز می‌سی‌سی‌پی هنوز کامل و کافی نیست.

* تشابه دجله و فرات با حوضه آبریز کلرادو در داشتن حجم ذخایر بالاتر از آورد سالانه

انسانیت اذعان داشت: در دشت بین‌النهرین نیز سد الفرات قرار دارد که در کشور سوریه است، این سد 200 تا 300 کیلومتر با جایی که اروندرود به دریا می‌پیوندد فاصله دارد، اختلاف ارتفاع از محل سد الفرات تا نقطه‌ای که اروندرود به دریا می‌ریزد حدود 200 متر است و اختلاف ارتفاع ناچیزی در این فاصله است، حال اگر در حوضه آبریز بین‌النهرین حجم ذخیره زیاد وجود نداشت که الان وجود دارد، سیلاب‌ها بسیار برای پایین‌دست مخرب بود.

وی افزود: در حوضه آبریز کلرادو نیز 4 برابر حجم آورد سالانه، حجم ذخیره ایجاد شده است، در حوضه فرات نیز حدود 2 برابر حجم آورد سالانه ، حجم ذخیره ایجاد شده است؛ در چنین حوضه‌های آبریزی نه‌تنها در صورت خشکسالی، آثار خشکسالی احساس نمی‌شود و همیشه یک جریان متوسط تضمین شده برای پایین دست وجود دارد، بلکه در زمان ترسالی و وقوع سیلاب نیزهیچ‌گاه وقوع سیلاب‌ در پایین دست احساس نمی‌شود.

این کارشناس مدیریت منابع آب با بیان اینکه "کشور سوریه اکنون از سد الفرات جریان متوسط تضمین شده‌ای را هر سال می‌گیرد که این به معنای امنیت تأمین آب است"، گفت: کشور عراق نیز به همین صورت عمل کرده، و در واقع ترکیه، سوریه و عراق، با اقداماتی که در راستای ایجاد حجم ذخایر و دریاچه‌هایی که احداث شده، انجام داده‌اند، جریان دجله و فرات، همیشه جریانی کنترل شده است.

وی ادامه داد: ما امسال در رودخانه دجله سیل داشتیم، اما این سیل از رودخانه‌های ما نشأت گرفته بود و مطلقا از بالادست رودخانه دجله شاهد جریان یافتن هیچ سیلی نبودیم، چرا که با وجود حجم ذخایر بالا روی این رودخانه، تمامی روان آب‌ها به صورت کنترل شده، به پایین دست رها می شود.

* وجود حجم زیاد مخازن موجب می‌شود نه سایه خشکسالی دیده شود و نه سایه سیلاب

انسانیت با بیان اینکه "دویرج، نام رودخانه‌ای است که از سمت ایران به دجله می‌ریزد"، گفت: عکس‌های ماهواره‌ای به خوبی نشان می‌دهد که فروردین امسال، رودخانه دوریج، دجله را سیلابی کرد و نه‌تنها ایران سیل را تجربه کرد، بلکه مرز ایران و عراق هم از طریق ما سیلابی شد؛ ولی در طول دجله شرایط متفاوت بود، جریان‌های سیلابی به راحتی در سدهایی که در طول این رودخانه ایجاد شده بود، مهار شده و سدها سرریز کردند و سرریز این سدها نیز در دریاچه‌هایی که ایجاد شده بود، ریخته و کنترل شد؛ در واقع مطلقا در فروردین سیلابی امسال، هیچ سیلی نه در دجله و نه در فرات ندیدیم و هرگز نخواهیم دید.

وی افزود: در واقع در چنین حوضه‌هایی، همچون حوضه کلرادو به علت وجود مخازن زیاد ذخیره، نه سایه خشکسالی را می‌بینند و نه سایه سیلاب حس می شود.

این کارشناس مدیریت منابع آب با بیان اینکه "به خشکسالی و ترسالی، تغییرپذیری طبیعت می‌گویند"، گفت: اگر آمار دهه 30 شمسی را مرور کنیم می‌بینیم که در رودخانه کارون به مدت چند سال، آورد متوسط 200 مترمکعب بر ثانیه را داشتیم و در اوایل دهه 70 شمسی، جریان متوسط نزدیک به 1000 مترمکعب بر ثانیه را هم در کارون داشتیم و این نشان می‌دهد که آورد رودخانه می تواند سال به سال و دوره به دوره حتی تا بیش از 4 برابر هم تغییر کند.

انتهای پیام/