گزارش تسنیم از دستاورد جدید ارتش/ قدیمی‌ترین راکت‌های ایرانی«نقطه‌زن» شدند

گروه دفاعی خبرگزاری تسنیم- روز پنجشنبه در مراسمی به مناسبت گرامیداشت ایام دفاع مقدس، 5 دستاورد جدید نیروی زمینی ارتش شامل خودروی زره پوش با نام روئین تن، ربات رزمی هوشمند، پهپاد سبک و دست پرتاب، اخلالگر هواپیماهای بدون سرنشین و طرح تبدیل راکت های نازعات به موشک با قابلیت نقطه زنی با نام «لبیک-1» رونمایی شد.

این دستاوردها حاصل کار سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نزاجا بود.

در این گزارش به یکی از این دستاوردهای مهم یعنی طرح «لبیک1» خواهیم پرداخت که با اجرای آن، راکت های نازعات با استفاده از یک بخش اضافه شونده، دارای بالک های کنترلی، به قابلیت هدایت تا انتهای مسیر دست پیدا می کنند و از یک سلاح با دقت معمولی به یک سلاح با دقت بسیار بالا تبدیل می شوند.

** راکت چیست و چه تفاوتی با موشک دارد؟

به طور کلی راکت ها پرتابه هایی با پیشران راکتی و بدون هدایت هستند یعنی پس از تنظیم اولیه به سمت مختصات هدف، شلیک شده و بعد از آن دیگر قابل هدایت و کنترل نبوده و در نتیجه دقت آنها عمدتاً بستگی به مراحل قبل از شلیک دارد. اما موشک ها با برخورداری از سامانه های هدایت و کنترل به طور معمول تا آخرین مراحل قبل از اصابت به هدف قابلیت تصحیح مسیر برای افزایش دقت دارند.

البته برای کاهش خطای ناشی از ورودی‌های اغتشاشی در طی پرواز -نظیر شرایط جوی- و برای پایدارسازی راکت، از روش های فعال و غیرفعالی استفاده می شود که تعبیه بالک در انتها و یا ایجاد دوران حول محور طولی از جمله این دو روش هستند.

راکت نازعات-6 روی پرتابگر تک فروندی

در نتیجه حذف سامانه های پردازشگر، حسگرها و سامانه های هدایت و کنترل و عملگرها جدا از بحث کاهش وزن برای یک طراحی مشخص، مزیت بزرگی به نام ارزان قیمت بودن راکت و سرعت و سادگی تولید ایجاد می شود که برای انهدام و آسیب زدن به اهداف غیر نقطه ای آن را به سلاح مناسب و شاید ایده آلی تبدیل می‌کند که از هزینه های کلی درگیری با دشمن می کاهد ضمن اینکه طول مدت انبارداری راکت را افزایش و هزینه های این دوره را نیز کاهش می دهد چراکه دیگر نیازی به بررسی سامانه های فوق ندارد.

در پرتابه‎های بالستیک، با افزایش برد به طور معمول، خطا نیز افزایش می‎یابد که برای جبران خطای ایجاد شده از سامانه‎های هدایت، کنترل و ناوبری استفاده می‎شود.

راکت های نازعات-10

وجود خطا در اصابت به هدف، موجب می شود برای اجرای یک ماموریت خاص، بجای یک راکت از چند فروند راکت استفاده شود تا تعداد بالای راکت ها، خطای ناشی از کم دقتی‌شان را جبران کند (برعکس زمانی که از تسلیحات هدایت‌شونده استفاده می‌شود). از این رو اگرچه استفاده از مهمات هدایت شونده قیمت تمام شده آن را بالاتر می‌برد اما در تراز کلی مأموریت، بدلیل استفاده از تعداد پرتابه‌هایکمتر، ارزش اقتصادی نیز دارد.

یک مثال روشن در این زمینه گلوله های هدایت شونده توپخانه است. این گلوله ها مانند کراسنوپل روسی و اکسکالیبر آمریکایی قیمتی 20 تا 30 برابر گلوله معمولی 155 میلیمتری توپخانه دارند اما ارزش عملیاتی آنها بین 40 تا 50 برابر بیشتر است. یعنی مثلاً برای انهدام یک هدف مشخص اگر به 40 تا 50 گلوله معمولی نیاز بود، با شلیک گلوله هدایت شونده تنها به یک گلوله نیاز است و این یعنی صرفه جویی قیمت 20 تا 30 گلوله معمولی برای انهدام آن هدف.

یکی از انواع مهم و پرکاربرد سامانه‎های هدایتی موشک به نام سامانه ناوبری اینرسی (INS) است که بخش عمده‎ای از کار هدایت، کنترل و ناوبری را آن هم به صورت داخلی و بدون اتکا به منابع داده‎ای خارج از موشک با استفاده از اجزایی همچون حسگرها و شتاب‎سنج‎ها (برای اندازه‎گیری نیروهای اغتشاشی وارد شده به موشک)، ژیروسکوپ‎ها (ایجاد مختصات مرجع برای سنجش تغییرات در محورهای فیزیکی مختلف موشک) و رایانه‎های پردازش کننده داده‎ها به صورت مجموعه‎ای هماهنگ به انجام رسانده و به کمک عملگرهای نصب شده در موشک خطاهای ایجاد شده را کاهش می‎دهد.

در مجموع، این سامانه‎ها تلاش می‎کنند از بروز خطا در مسیر موشک (در راستاهای مختلف) جلوگیری کنند تا موشک مسیر از پیش تعیین شده را طی کرده و به هدف خود برسد.

راکت نازعات-6 (تصویر بالا) و نمونه هدایت شونده آن (تصویر پائین)

این سامانه ها دست به دست هم داده تا خطای ناشی از منابع متعدد داخل و خارج موشک را جبران نمایند زیرا هر یک از منابع خطا می‎تواند سبب شود که موشک به نقطه عقب‎تر، جلوتر، یا سمت راست و چپ هدف برخورد کند.

برخی از این منابع، خطاهای حاصل از ساخت شامل نوسانات وزنی موشک، نوسانات قطر و طول موشک، خطاهای پدید آمده در ترکیب سوخت و میزان سوخت قرار داده شده در موشک، مدت زمان سوزش پیشران و متوسط نیروی تولیدی آن، عدم تقارن بال‎ها و بالک‎ها، عدم تقارن جرمی حول محور پرواز، همراستا نبود جهت نیروی رانش با محور پرواز، عدم انطباق کامل محورهای طولی اجزای داخلی موشک پس از مونتاژ (ممان اینرسی طولی)، خطاهای ناشی از تغییرات جهت و سرعت باد نسبت به پیش‎بینی، تغییرات خواص هوا نسبت به مقادیر متعارف در ارتفاعات مختلف و ... است.

با این مقدار خطای کم نسبت به نسل‎های قبلی این موشک‎ها تنوع اهداف قابل انهدام به طور دقیق، بسیار بیشتر شده و جاده‎ها و پل‎های مواصلاتی مهم دشمن که از پدافند مستحکمی برخوردارند، آشیانه‎های جنگنده‎ها و حتی اهدافی مانند بالگردهای نیمه سنگین و سنگین و ساختمان‎های کوچک نیز در تیررس خواهد بود.

در واقع این میزان خطای اندک موشک‎های نقطه زن به معنای دادن قدرت انتخاب به فرماندهان برای انهدام یک هواپیما یا آشیانه خاص و باند پرواز فرودگاه یا ساختمانی خاص در محدوده برد این سلاح‎ها است که به معنی از بین رفتن یک هدف ارزشمند دشمن با اصابت هر فروند موشک ایرانی از این نوع خواهد بود.

استفاده از مهمات نقطه زن، مزیت های روشنی دارد از جمله امکان مصرف کردن تنها یک بمب یا موشک برای انهدام یک هدف که حتی شعار مشهور طرفداران این نوع تسلیحات هم بوده و در جنگ های مختلف در عمل نیز به اثبات رسیده است.

این در حالی است که قدرت تخریب سرجنگی چند صد کیلوگرمی این موشک‎ها در ترکیب با انرژی جنبشی قابل توجه آنها چیزی از هدف مورد اصابت باقی نخواهد گذاشت و در صورت اصابت در اطراف هدف (حتی در محدوده بسیار بیشتر از 10 متر) شعاع تخریبی این میزان محموله جنگی باز هم کار را تمام خواهد کرد.

دقت اصابت چشمگیر راکت لبیک-1

علاوه بر طراحی و تولید موشک های نقطه زن که از مراحل تعریف پروژه با هدف وجود قابلیت هدایت تا نقطه آخر مسیر تعریف می شوند، در سال های گذشته تلاش های موفقی در ایران و سایر کشورهای پیشرو در عرصه موشکی برای تبدیل راکت ها به عنوان پرتابه غیر هدایت شونده به موشک یعنی پرتابه هدایت شونده صورت پذیرفته است.

این امر مزیت های خاص خود را دارد که مهمترین آنها امکان تبدیل راکت های تولید شده و موجود در انبار به سلاحی دقیق و نقطه زن است. در نتیجه نیاز به راه اندازی یک خط تولید جدید و کامل وجود نداشته و تنها زیرسامانه های مورد نیاز برای هدایت و کنترل و ناوبری ساخته شده و به راکت های موجود اضافه می شوند. به این ترتیب با هزینه کمتر و در زمان کوتاه تر، از راکت های معمولی موجود، سلاحی نقطه زن با تأثیرگذاری بسیار بالاتر به دست می آید.

اجزاء جانبی مربوط به راکت های هدایت شونده نازعات در طرح بهسازی لبیک-1

با نگاهی به برنامه های اجرا شده در دنیا در زمینه تبدیل راکت های تولید شده به موشک درمی‌یابیم به طور کلی با قرار دادن یک سامانه  هدفگیری  و هدایت مانند سامانه مکانیابی جهانی(GPS) یا جستجوگر تصویری یا لیزری در بخش جلویی و تعبیه بالک های آیرودینامیکی کار هدایت و کنترل راکت و در نتیجه تبدیل آن به موشک انجام می شود.

این شیوه در کشورمان برای راکت های 122 میلیمتری آرش و نیز راکت های فجر-3 و 4 و 5 و نیز راکت های زلزال با موفقیت به انجام رسیده است.

در جدیدترین اقدام که در مراسم رونمایی اخیر دستاوردهای نزاجا به نمایش درآمد، راکت های کوتاه برد نازعات نیروی زمینی ارتش، در قالب طرح «لبیک-1» به سلاحی هدایت شونده و نقطه زن تبدیل شده اند.

راکت های نازعات که سابقه آنها به اواخر دوران جنگ تحمیلی باز می‌گردد، با بکارگیری سوخت های جامد مرکب پیشرفته در دهه 1370 به طور انبوه تولید شده و در اختیار ارتش و سپاه قرار گرفتند. این راکت‌ها با بردهای مختلف از 90 کیلومتر برای «نازعات 6» تا 125 کیلومتر برای «نازعات 10» ساخته شده اند.

«نازعات 6» دارای طول 6.29 متر و قطر 356 میلیمتر، جرم کل 900 و سرجنگی 130 کیلوگرم است. «نازعات 10» نیز با طول 8.03 متر و قطر 450 میلیمتر 1830 کیلوگرم جرم داشته که 240 کیلوگرم آن مربوط به سرجنگی است.

سامانه هدایت و ناوبری در بلوک اضافه شونده به راکت های نازعات برای تبدیل شدن به موشک

در طرح «لبیک-1» که پیشتر در رزمایش های سال های گذشته نزاجا، محصولاتی از آن در معرض آزمایش قرار گرفته بود، برای راکت های نازعات یک بلوک هدایت، کنترل و ناوبری دارای 4 بالک آیرودینامیکی به شکل مثلثی با نوک بریده به بخش جلویی راکت اضافه شده بود.

در رونمایی اخیر نیروی زمینی ارتش، این بالک ها بر خلاف طرح های قبلی مشاهده شده در موشک های خانواده فاتح و سایر انواع راکت های هدایت شونده ساخت داخل که عموماً به شکل مثلثی ساده یا مثلثی با نوک بریده شده بودند، از طرح ظاهری متفاوتی بهره می برند. بالک های کنترلی در نمونه جدید رونمایی شده توسط نیروی زمینی ارتش طراحی مشابه با بالک های کنترلی موشک روسی آر-27 را به یاد می آورد.

بالک های آیرودینامیکی و عملگردهای حرکت دهنده آنها در داخل بلوک اضافه شونده به راکت های نازعات

به همراه نزدیک به 10 مجموعه فوق که در این مراسم رونمایی به نمایش درآمد، دستگاه های آزمایش سامانه های مکانیابی جهانی و دستگاه آزمایش و شارژ باتری های بلوک هدایت و کنترل و ناوبری نیز به نمایش گذاشته شد.

وجود دستگاه آزمایش سامانه مکانیابی جهانی نشان می دهد که از این سامانه در داخل راکت هدایت شونده یا به بیان بهتر موشک نازعات برای رسیدن به قابلیت هدایت تا لحظه اصابت استفاده شده است.

با توجه به افزایش دقت، امکان کاهش جرم سرجنگی نیز برای افزایش برد وجود دارد زیرا با اصابت موشک به فاصله بسیار نزدیک هدف، دیگر نیازی به قدرت تخریب بالا برای جبران فاصله خطا و حفظ اثرگذاری روی هدف وجود ندارد.

تحویل تعدادی از بلوک های افزایش دقت برای راکت های نازعات

آنچه مهم است رسیدن به سطح قابل اتکایی در دقت نقطه زنی است که راکت های نازعات را از سلاحی صرفاً قابل استفاده برای ضربه زدن به یک محوطه وسیع، به سلاحی با قابلیت انهدام اهداف کوچک با مساحت کم تبدیل می کند که اثرگذاری بسیاری در توان رزمی نیروی زمینی ارتش در انهدام سریع و دقیق اهداف مهم دشمن در بردهای بیش از 100 کیلومتر دارد.

انتهای پیام/