مشهد| باید از پرداخت کلیشه‌ای هنری به دفاع مقدس پرهیز کرد

به گزارش خبرگزاری تسنیم از مشهدمقدس، کارگاه عملی و تئوری نقاشی «اوج» با هدف شناسایی و حمایت از هنرمندان نخبه استانی، معرفی و نمایش آثار هنرمندان و رویکردی معاصر به خلق آثار هنری با محوریت دفاع مقدس، در حوزه هنری خراسان رضوی در حال برگزاری است و جلسات پایانی خودش را پشت سر می‌گذارد. به همین بهانه گفت‌وگویی با بابک توانایی مدرس این کارگاه ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید: 

تسنیم: هنر متعهد از دیدگاه شما به چه معناست و چطور تعریف می‌شود؟

توانایی: هنری که در ارتباط با متنی قرار بگیرد که نشان دهنده یک ساختار باشد؛ در واقع برخی می‌گویند «هنر برای هنر» بدین معنی است که هنر به غیر از خودش نباید به امر دیگری تعهد داشته باشد در حالی که آنچه هنر برای هنر را محقق می‌سازد مقوله و ساختار متعهد به ارزش‌های انسانی است که در همه جای دنیا پذیرفته شده و وجود دارد اما حد و مرز و مختصات آن نسبت به ارزش‌های فرهنگی هر جامعه متفاوت است.

در این راستا در عرصه هنرهای تجسمی تلاشی که در قرن بیستم و در غرب برای رسیدن به زبان بصری واحد شکل گرفته بود مورد نقد قرار گرفت زیرا همان طور که نژادها، باورها و ارزش‌های مختلفی وجود دارد درمورد زبان‌های بصری هم نمی‌توان تنها از یک زبان تصویر سخن گفت. این موضوع امروزه با عنوان «زبان‌های بصری» یا «فرهنگ دیداری» در دانشگاه‌های مختلف دنیا تدریس می‌شود در ایران هم در دانشگاه هنر و در سطح تحصیلات تکمیلی، توجه ویژه‌ای به این قضیه شده و من نیز تحت تاثیر این عوامل مسیر خود را پیش می‌برم. 

تسنیم: این دیدگاه را چطور در کارگاه علمی و تئوری نقاشی اوج پیاده کردید و چه اهدافی را در نظر قرار دادید؟

توانایی: در فراخوان کارگاه تئوری و نقاشی اوج گفته شده که است که این کارگاه با هدف شناسایی و حمایت از هنرمندان توانمند استان و رویکردی معاصر به خلق آثار هنری با محوریت دفاع مقدس برگزار می‌شود و به موضوعاتی نظیر بررسی زبان تصویر در هنر متعهد، کشف دلالت‌های معنایی تازه از هنر متعهد، رئالیسم جنگ و زبان تصویر، رویکردهای انتزاعی و مفاهیم بصری در هنر دفاع مقدس و غیره می‌پردازد.

امروز که جلسات پایانی را پشت سر می‌گذاریم می‌توان گفت آنچه در این کارگاه اتفاقا افتاد در برخی قسمت‌‌ها حتی فراتر از موضوعات فراخوان بود. این کارگاه وجوهی را به من نشان داد که تمام و کمال از کنش و همت هنرجویان حاصل شد؛ نخستین و مهمترین نمونه آن همدلی بود که میان هنرجویان نسبت به هنر و ارزش‌های تعریف شده ذیل این کارگاه و تلاش برای جدایی هنر از شبه هنر ایجاد شد.

در واقع ما در کارگاه اوج تلاش کردیم به سمت کنش نقاشانه‌ای حرکت کنیم که در غرب نیز با عنوان ضد فاشیسم و پس از جنگ جهانی دوم مورد توجه قرار گرفت اما در این کارگاه، این کنش‌ها براساس اهداف حوزه هنری انقلاب اسلامی و فراخوان کارگاه، ترجمه فرهنگی شد. 

تسنیم: درباره دفاع مقدس تاکنون آثار هنری بسیاری تولید شده، در این کارگاه چه رویکردی را در پیش گرفتید که گرفتار کلیشه و تکرار نشوید؟ 

توانایی: نسل جوان علاقه بسیاری دارد که فردیت خود را بشناسد و ما باید راه‌های رشد و پرورش این فردیت را به آنان نشان دهیم تا بتوانند استعداد خود را در عرصه هنر متعهد و مبتنی بر ارزش‌ها به ظهور و بروز برسانند. در این راستا در این کارگاه با تکیه بر هنر انتزاعی تلاش شد که کنش نقاشانه هنرجویان همسو با ارزش های دفاع مقدس قرار بگیرد تا بچه‌ها  بتوانند در این عرصه طبع آزمایی کنند بنابراین کارهای هنرجویان از کلیشه‌های رایج کاملا به دور است و اصولا آثاری غیرقابل کپی و تکرار بوده که مفهوم تقلید، گسست کرده و وارد عرصه انتزاع شده‌اند. 

در واقع انتزاع خط مقدم هنرهای تجسمی است چرا که هر آنچه در این عرصه اتفاق می‌افتد پیام‌آور و شکل‌گیری فرم است و وقتی نگاه در راستای اراده معطوف به فرم شکل بگیرد می‌توانیم بر سطح دو بعدی بوم نقاشی، تجربه‌های تازه‌ای را رقم بزنیم تا مسیر جدیدی را در به تصویر کشیدن ارزش‌های دفاع مقدس برای هنرجویان باز کند و پس از پایان کارگاه این مسیر را به شکل مستقل و گسترده ادامه دهند.

تسنیم: هنرجویان کارگاه اوج، مقوله نگاه انتزاعی به ارزش‌های دفاع مقدس را به چه شکل در اجرا پیاده کردند و آثار آنان چه ویژگی متمایزی دارد؟ 

توانایی: در این کارگاه به تجزیه و تحلیل آثار هنری انقلاب اسلامی و همچنین هنرمندان شاخص غربی پرداختیم تا بچه‌ها با تکیه بر نتایج آن، مسائل کلیدی فرم را استخراج  و در آثارشان نشان دهند. جالبی کلاس ما در این بود که بچه‌ها ناهمگن بوده و همه در یک سطح نیستند  بنابراین هرکس با توانمندی خود و شناختی که از فرم به دست آورده توانسته ایده خود را ذیل موضوع کارگاه صورت‌بندی کند.

اکثر هنرجویان کارگاه، نگاه کلی‌گرایانه به موضوعات مشخص داشتند. مثلا زندگی شهید آوینی به عنوان یک موضوع خاص از کلیت تاریخ دفاع مقدس را به شکل یک کل، در نظر گرفته، ارزش‌های آن را نشان داده و در این راستا از بیانگری فرم و رنگ استفاده بسیاری کرده و تلاش داشتند که آگاهی تاریخی خود را از جنگ تحمیلی بالا ببرند. 

تسنیم: با توجه به اینکه به جلسات پایانی کارگاه نزدیک می‌شویم روند برگزاری را چطور ارزیابی می‌کنید؟

توانایی: روند برگزاری بهتر از آن چیزی بود که من انتظارش را داشتم و حوزه هنری خراسان رضوی نسبت به دیگر جاهایی که من در آن تدریس داشتم از مدیریت قوی و مطلوبی برخوردار است بطوری که در این دوره شاهد ناهماهنگی‌ها و کمبودهای رایج نبودیم.  بار اصلی این کارگاه بر دوش شهبازی مسئول دفتر هنرهای تجسمی حوزه هنری خراسان رضوی بود که با همت بالایی که دارند از هیچ کمکی برای پیشرفت کار دریغ نکرد.

به‌زودی نمایشگاهی از آثار هنرجویان کارگاه عملی و تئوری نقاشی «اوج» در نکارخانه اشراق حوزه هنری انقلاب اسلامی خراسان رضوی برپا می‌شود.

انتهای پیام/ح