گزارش| دلایل و زمینه‌های سفر رئیس ستاد کل ارتش پاکستان به ترکمنستان
نگرانی‌های جدی ترکمنستان از تنش‌ها میان پاکستان و هند پیرامون کشمیر و تاثیرات احتمالی آن بر تاپی، و مساله طالبان و مذاکرات اخیر صورت گرفته در اسلام‌آباد، از جمله مهم‌ترین محورهای سفر رئیس ستاد کل ارتش پاکستان به عشق‌آباد ارزیابی می‌شود.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، هفته گذشته رسانه‌های ترکمنستان خبر از سفر یک هیات عالی‌رتبه نظامی پاکستان به عشق‌آباد با رهبری ژنرال زبیر محمود حیات، فرمانده ستاد کل نیروهای مسلح پاکستان، و برگزاری دیدارهایی با مقامات وزارت امور خارجه ترکمنستان دادند.
در این دیدار، مشخصا پیرامون دو محور کلیدی مذاکرات و رایزنی‌ها میان مقامات دو طرف برگزار شد. نخست، پیشرفت پروژه ترانزیت انرژی مشترک میان دو کشور در قالب ساخت و ساز خط لوله انتقال گاز ترکمنستان- افغانستان- پاکستان- هند (معروف به تاپی) و نیز پروژه دیگر خطوط ارتباطی فیبر نوری میان ترکمنستان، افغانستان و پاکستان که آن نیز هم‌اکنون در دست ساخت می‌باشد. طرفین در این نشست بر ضرورت تداوم همکاری‌ها در این پروژه‌ها که موجب توسعه کشورهای مشارکت‌کننده و نیز منطقه می‌شود، تاکید کردند.
محور دوم رایزنی‌های مقامات پاکستانی و ترکمنستانی، توسعه همکاری‌های نظامی و امنیتی بود. در این جلسه دو طرف بر توسعه همکاری‌ها در زمینه آموزش‌های تخصصی، سازماندهی دیدارهای متخصصین نظامی و تبادل تجربیات میان وزارتخانه‌ها و دپارتمان‌های مربوطه در دو کشور، بحث و تبادل نظر کردند.
با این حال سفر ژنرال زبیر محمود حیات به ترکمنستان ابعادی فراتر از این موضوع داشته و در چند محور قابل تحلیل و ارزیابی است:
1. تنش‌ها در کشمیر و تاثیر احتمالی آن بر تاپی
یکی از نگرانی‌های جدی ترکمنستان پس از شدت گرفتن تنش‌ها و درگیری‌ها میان پاکستان و هند در زمینه مسائل اخیر کشمیر، تحت الشعاع قرار گرفتن پروژه تاپی از این مساله بود. پیش از این برخی تحلیل‌گران پاکستانی تردیدهایی در خصوص تداوم پروژه تاپی که بخشی از گاز طبیعی مورد نیاز هند را از مسیر پاکستان ترانزیت می‌کند، مطرح کرده بودند. با این حال یکی از مقامات پاکستانی در اواسط سپتامبر به یکی از رسانه‌ها گفته بود که «پاکستان به ترکمنستان تضمین داده که تنش‌ها با هند تاثیری بر این پروژه نخواهد داشت».
علاوه بر این، مبین سالات، مدیر سیستم‌های گاز بین کشوری (ISGS) که در پروژه‌های بزرگ خط لوله پاکستان نیز کار می‌کند گفته بود: شرکت تاپی مسئول اجرای این پروژه است. شرکت‌های پاکستانی نیز در همین حال تضمین کرده‌اند که در بخش مربوط به این کشور، بیشترین مشارکت را داشته باشند. یک هیات از شرکت تاپی ماه اکتبر به پاکستان می‌آید و پیشرفت پروژه و برنامه تکمیل آن را بررسی می‌کند. این خط لوله به هر کدام از دو کشور پاکستان و هند، روزانه 1.3 میلیارد فوت مکعب گاز منتقل خواهد کرد.
در همین حال، می‌توان یکی از علل و زمینه‌های اصلی سفر ژنرال زبیر محمود حیات به عشق‌آباد را ارائه تضمین‌های جدی‌تر به مقامات ترکمنستانی در خصوص تاپی در نظر گرفت. پس از حل مسائل امنیتی در افغانستان، ترکمنستان نگرانی جدی از اقدامات خرابکارانه احتمالی گروه‌های شبه‌نظامی در پاکستان علیه این خط لوله دارد. بروز چنین تحولاتی علاوه بر آن که می‌تواند هزینه‌های سنگین امنیتی بر دوش شرکت تاپی بگذارد، آینده این پروژه 10 میلیارد دلاری را نیز با تردید مواجه خواهد کرد.
گفتنی است تنش‌های پاکستان و هند در کشمیر زمانی آغاز شد که دولت هند تصمیم به ابطال بند 370 قانون این کشور در مورد جامو و کشمیر، که موجب لغو خودمختاری آن می‌شد را اعلام کرد. پس از آن سرکوب‌های شدید، درگیری‌های گسترده و کشتار شدیدی از سوی نظامیان هند در کشمیر روی داد که موجب اعتراض شدید پاکستان و افزایش تنش‌ها میان دو کشور گردید.
2. مذاکرات طالبان و نگرانی‌های جدی عشق‌آباد
طی ماه‌های اخیر نگرانی‌های امنیتی ترکمنستان از سوی تحرکات طالبان افزایش چشمگیری یافته است. تصرف ولسوالی خُماب در ولایت شمالی جوزجان افغانستان که در مجاورت مرزهای ترکمنستان است، یکی از نگرانی‌های ماه‌های اخیر عشق‌آباد بوده است. در پی این حمله حدود 1500 نفر از نیروهای شبه‌نظامی وارد این منطقه شدند که این امر آماده‌باش نیروهای مرزی ترکمنستان را در پی داشت.
این در حالی است که مقامات آسیای مرکزی امیدواری زیادی به حل مساله افغانستان و طالبان از طریق مکانیزم ازبکستان و با مشارکت بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی داشتند. از سال 2018 به بعد ازبکستان میانجی‌گری فعالانه‌ای را برای حل و فصل اختلافات میان طالبان و دولت مرکزی افغانستان و دست‌یابی طرفین به یک توافق صلح صورت داده است. حضور مقامات طالبان در تاشکند و مذاکرات متعدد دو و چندجانبه با طرفین درگیری و بازیگران منطقه‌ای، از جمله اقداماتی بود که ازبکستان طی این مدت صورت داد. با این حال، پس از مواضع اخیر ایالات متحده در این مذاکرات، دوباره نگرانی‌ها در خصوص آینده افغانستان افزایش یافته است.
در همین راستا رسانه‌ها خبر از دیدار مقامات پاکستانی با یک هیات از طالبان در اسلام‌آباد را منتشر کرده‌اند. محتوای این مذاکرات با توجه به روند تحولات افغانستان می‌تواند برای ترکمنستان نیز بسیار حائز اهمیت باشد. از این منظر، برخی تحلیل‌گران، همان طور که سفر عمران‌خان به ایران را اطلاع‌رسانی احتمالی در خصوص مذاکرات صورت گرفته می‌دانند، سفر ژنرال زبیر محمود حیات به ترکمنستان را نیز در این زمینه تحلیل می‌کنند.
در همین حال باید توجه داشت که در مساله تامین امنیت خط لوله تاپی، خبرهایی مبنی بر کمک گرفتن ترکمنستان از طالبان منتشر شده بود. برخی منابع وابسته به طالبان در سال‌های 2016 و 2017 اخباری مبنی بر درخواست دولت ترکمنستان برای همکاری امنیتی با این کشور و تامین امنیت مراسمات، برنامه‌ها و پروژه‌های این کشور خبر داده بودند.
در کنار این موضوع شاید بتوان درخواست کمک از قوای نظامی پاکستان را برای مقابله با تهدیدات امنیتی در مرزهای جنوب شرقی ترکمنستان، در مقابل گروه‌های تروریستی دیگر در افغانستان همچون داعش نیز در نظر گرفت. ترکمنستان از سال 2018 به بعد در قبال این تحرکات و حملات خود را آسیب‌پذیر نشان داده است. اسلام‌آباد می‌تواند یکی از گزینه‌های دریافت کمک برای عشق‌آباد باشد.
انتهای پیام/
