گزارش| گرجستان در کشاکش روسیه و غرب

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، دیوید زالکالیانی و سرگئی لاوروف وزاری امور خارجه گرجستان و روسیه در تاریخ 26 سپتامبر در حاشیه هفتاد و چهارمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک دیدار کردند. این دیدار، نخستین ملاقات در سطح وزرای میان دو کشور از زمان وقوع جنگ پنج روزه سال 2008 بود که در جریان آن ارتش روسیه دو منطقه آبخازیا و اوستیای جنوبی را اشغال کرده و از گرجستان جدا کرد. سرزمین آبخازیا در جنگی که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوری در سال‌های 1992 و 1993 میلادی رخ داد از گرجستان جدا شد، و در سال 1999 رسماً اعلام خودمختاری کرد. این حرکت، آبخازیا را با تحریم‌های بین‌المللی مواجه کرد. نیروهای نظامی روسیه و گرجستان در سال 2008 بر سر دو منطقه جدایی ‌طلب آبخازیا و اوستیای جنوبی درگیری نظامی داشتند. بعد از جنگ پنج روزه در ماه آگوست سال 2008 بین گرجستان و روسیه، مسکو رسماً دو جمهوری آبخازیا و اوستیای جنوبی را به رسمیت شناخت و این مسئله یکی از دلایل افزایش تیرگی روابط بین مسکو و تفلیس شده است. در حالی که گرجستان کنترل خود بر آبخازیا و اوستیای جنوبی را بطور کامل از دست داده، مقامات تفلیس و اکثر کشورهای عضو سازمان ملل، این دو جمهوری را قانوناً بخشی از خاک گرجستان می‌دانند.

پس از دیدار وزرای امور خارجه گرجستان و روسیه، وزارت امور خارجه روسیه طی بیانیه ‌ای اعلام کرد در دیدار مذکور که به میانجی‌گری سوئیس در حاشیه هفتاد و چهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک صورت گرفت، روابط دوجانبه و مشکلات امنیتی منطقه‌ای مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. وزیر امور خارجه گرجستان نیز به رسانه‌ های کشورش اعلام کرد که طی 11 سال گذشته چنین دیداری صورت نگرفته بود.  زالکالیانی با بیان اینکه در این دیدار مساله اوستیای جنوبی را مورد بحث قرار داده‌اند، گفت که اوستایی جنوبی - تحت حمایت روسیه - به گسترش مرزهای خود با گرجستان ادامه می دهد. دبیر کل سازمان ملل نیز با ابراز خرسندی از فراهم شدن شرایط برای دیدار وزرای خارجه روسیه و گرجستان، ابراز امیدواری کرد که این مذاکرات به تقویت امنیت در منطقه قفقاز جنوبی کمک کند. (1).

این دیدار به نتیجه خاص و جدیدی منجر نشد. اما لاوروف وزیر امور خارجه روسیه دو روز پیش از دیدار با همتای گرجستانی اش در مصاحبه با روزنامه کومرسانت چاپ مسکو تاکید کرد که کرملین می تواند در مدت زمان اندکی تحریم پروازهای مستقیم از روسیه به گرجستان را لغو کند. در تاریخ 20 ژوئن از سوی نیروهای مخالف دولت گرجستان و در اعتراض به سفر هیات پارلمانی روسیه به این کشور برای شرکت در مجمع بین پارلمانی کشورهای ارتدکس در تفلیس تظاهراتی برگزار شد. مخالفان در اعتراض به این اقدام، به پارلمان گرجستان حمله کرده و وارد ساختمان شدند. در نتیجه نشست این مجمع تعطیل شد و هیئت روسی مجبور به ترک گرجستان شد. در تایخ 21 ژوئن نیز پوتین رییس‌جمهوری روسیه در واکنش به این اتفاقات دستور توقف پرواز هواپیماهای مسافربری این کشور از 8 ژوئیه به گرجستان را صادر کرد. لاوروف به روزنامه کومرسانت گفت: شخصا معتقد هستم که شروع به کار مجدد پروازها کار درستی است چرا که اکثریت مردم گرجستان به ماهیت تحریک آمیز و مخرب آن چه در پارلمان گرجستان اتفاق افتاد پی برده اند (2).

از سال 2013 و با روی کار آمدن حزب رویای گرجستان، روسیه کلیه تحریم های اقتصادی اش علیه این کشور را که در زمان ریاست جمهوری میخائیل ساکاشویلی اعمال کرده بود را برداشت. در 6 سال گذشته، محصولات کشاورزی گرجستان از جمله آب معدنی، میوه و سبزیجات به صورت آزادانه به روسیه صادر شده اند. تعداد گردشگران روسی نیز که به گرجستان سفر می کردند نیز سال به سال افزایش می یافت. به گونه ای که بسیاری از هتل داران گرجستانی وام های کلانی را برای ساخت و ساز و گسترش فعالیت های خود گرفتند و سرمایه گذاری هایی زیادی در صنعت گردشگری گرجستان انجام شد. درآمد بخش گردشگری گرجستان در سال حدود 2.5 الی 3 میلیارد دلار است که در کشوری که با مشکل بزرگ بیکاری مواجه است ده هزار شغل ایجاد کرده است.

تحریم های اعمالی روسیه علیه سفرهای هوایی به گرجستان آسیب شدیدی به صنعت گردشگری گرجستان زد. شرکت هواپیمایی گرجستان ایرویز اعلام کرده که حدود 25 میلیون دلار به دلیل تحریم‌های پروازی روسیه علیه این کشور متحمل ضرر شده است (3). تهداد گردشگران روسی به میزان قابل توجهی کاهش یافته است با این وجود، تعداد کل بازدیدکنندگان خارجی به گرجستان هر چند با سرعتی کندتر هم چنان روند رو به رشد خود را حفظ کرده است. با توجه به حمایت های دولت گرجستان، آژانس های مسافرتی توانسته اند که گردشگران آسیایی و اروپایی را به گرجستان جذب کنند.

البته اظهارات اخیر لاوروف مبنی بر تمایل مسکو به برداشتن تحریم های هوایی چندان تعجب برانگیز نیست. چرا که این تحریم ها باعث نشد تا مسکو به اهداف اصلی خود رسیده و گرجستان را تحت فشار سنگین قرار دهد. تفلیس هم چنان از یکی از مهم ترین اهداف سیاست خارجی اش مبنی بر پیوستن به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) دست نکشیده است. از سویی نیز درخواست ها و فشارهای داخلی برای برقراری مجدد روابط دیپلماتیک با روسیه نیز در داخل گرجستان ایجاد نشده است.

از سال 2013، روسیه روابط اقتصادی اش با گرجستان را ترمیم کرد تا این کشور را از نظر اقتصادی به خودش وابسته کند. گرجستان در حال حاضر به بازارهای روسیه وابسته است اما نه به حدی که روسیه بتواند از این امر به عنوان یک اهرم فشار جدی علیه تفلیس استفاده کند. رهبران احزاب غرب گرای گرجستانی معتقدند که رویکردهای حزب حاکم رویای گرجستان فقط باعث تقویت سیاست های سلطه گرانه روسیه شده است. از نظر آن ها روسیه از یک سو دنبال وابسته کردن اقتصاد گرجستان به خود است و از سوی دیگر نیز حضور نظامی اش در آبخازیا و اوستیای جنوبی را تقویت می کند. به عنوان مثال، خبرگزاری تاس روز 23 سپتامبر گزارش داد که ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه دستور داده است تا توافق نامه اختصاص بودجه برای نوسازی نیروهای مسلح آبخازیا اجرایی شود (4).

البته می توان نتیجه گرفت که فشارهای مسکو بر تفلیس به نتیجه رسیده است. پس از بحران ایجاد شده در روابط روسیه و گرجستان به دلیل اعتراضات به حضور هیئت پارلمانی روسیه در تفلیس و تظاهرات ها و اعتراضات صورت گرفته پس از آن، معترضین خواهان برکناری و محاکنه گئورگی گاخاریا وزیر کشور بودند. چند ماه بعد، نه تنها گاخاریا از کار برکنار نشد بلکه به عنوان نخست وزیر گرجستان نیز انتخاب شد. از نظر سیاسیون غرب گرا، این انتصاب در واقع ارسال سیگنال وفاداری از سوی حزب حاکم به پوتین بود. گاخاریا از سیاستمدارن روس گرای گرجستان است (نگاه کنید: نخست وزیر آینده گرجستان چه کسی است؟) .

با نزدیک شدن به انتخابات سال 2020، پیش بینی می شود که مسکو بتواند با استفاده از آسیب پذیری اقتصادی گرجستان و مشکلات بی شماری که خود کشورهای غربی با آن ها روبرو هستند، فشارهایش بر تفلیس را گسترش دهد. کشورهای غربی مرتبا از گرجستان حمایت سیاسی می کنند و در برخی موارد نیز دست به حمایت های نظامی می زنند. به عنوان مثال ناتو به طور مرتب تمرینات مشترک نظامی در گرجستان برگزار می کند. قرار است که گرجستان در بزرگ ترین مانور ناتو طی 25 سال اخیر که در سال آینده میلادی برگزار خواهد شد، شرکت کند. بخش هایی از این مانور بزرگ، در خاک گرجستان برگزار خواهد شد (5).

در تاریخ 3 و 4 اکتبر یک هیئت از شورای آتلانتیک شمالی به سرپرستی رز گوتملر معاون دبیر کل ناتو از گرجستان دیدار کرد. در تفلیس، کمیسیون مشترک گرجستان و ناتو به ریاست گوتملر تشکیل جلسه داد. وی در سخنان خود، سفر هیئت شورای آتلانتیک شمالی را نمایشی آشکار از تعهد مداوم ناتو به گرجستان دانست. گوتملر هم چنین تاکید کرد که ناتو به دنبال ارائه حمایت های سیاسی و عملی در زمینه اصلاحات مداوم بخش داخلی و دفاعی گرجستان است. شورای آتلانتیک شمالی (NAC) مهمترین نهاد تصمیم گیری در ناتو بوده و دارای بالاترین اقتدار سیاسی در این سازمان می باشد. این شورا دارای نمایندگانی از تمامی کشورهای عضو است که حداقل هفته ای یک بار تشکیل جلسه می دهند. شورای آتلانتیک همچنین ممکن است در سطوح بالاتری مانند وزرای امورخارجه، وزرای دفاع و سران کشورهای عضو تشکیل جلسه دهد اما به هر حال تصمیم های اتخاذ شده در تمامی سطوح به یک میزان قدرت و اعتبار دارند. این شورا در انظار عمومی نقش بسیار مهمی دارد چرا که با انتشار بیانیه و اعلامیه، سیاست ها و تصمیمات اصلی ناتو را اعلام می نماید. شورای آتلانتیک شمالی تنها رکن ناتو است که جایگاه خود را مستقیما از  پیمان آتلانتیک شمالی به دست آورده است (6).

سوالی که مطرح می باشد این است که آیا این حمایت های سیاسی اروپا از گرجستان کافی است و می تواند عاملی باشد که گرجستان به واسطه آن تصمیم به دور شدن از روسیه بگیرد یا نه. حمایت های سیاسی غرب و ناتو از گرجستان تا به حال به این کشور کمک نکرده است تا مساله اشغال آبخاریا و اوستیای جنوبی از سوی ارتش روسیه حل و فصل شود. البته این حمایت ها باعث حفظ توازن قوا در مرزهای گرجستان شده و جلوی اقدامات و تجاوزگری های بیش تز از سوی نیروهای نظامی روسیه گرفته شده است. در عین حال، با توجه به وضعیت اقتصادی گرجستان، غرب کمک های بزرگی را به این کشور ارائه داده است. در فوریه سال جاری کمیسیون اروپا با امضای توافق نامه ای برای ایجاد یک منطقه آزاد تجاری جامع، بازارهای خود را به روی کالاهای گرجستان باز کرد (7). مذاکرات برای ایجاد تجارت آزاد میان گرجستان و ایالات متحده آمریکا نیز در جریان است. با این حال، مسئولیت بهره برداری از این فرصت ها و کاهش وابستگی اقتصادی گرجستان به روسیه به رویکردهای حزب حاکم این کشور بستگی دارد.

1. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/rusya-ve-gurcistan-11-yil-sonra-ilk-kez-gorustu/1595363
2. https://reut.rs/2mG7D3G
3. https://tn.ai/2069773
4. https://tass.com/politics/1079316
5. https://www.wsws.org/en/articles/2019/10/08/nato-o08.html
6. https://civil.ge/archives/322550
7. https://agenda.ge/en/news/2019/311

انتهای پیام/