بررسی ابعاد فرهنگی و اجتماعی زیارت اربعین/ شباهت‌های راهپیمایی اربعین حسینی با جامعه مهدوی
راهپیمایی اربعین به‌عنوان نمادی از تجلی اتحاد اجتماعی مؤمنین است که در کنار تمام اهداف فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و بین‌المللی، شرکت‌کنندگان از این شیوه برای آماده شدن در آستانه ظهور امام زمان علیه‌السلام بهره می‌برند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، راهپیمایی اربعین همان رویداد بی‌مانندی است که هر سال در آستانه اربعین حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام، میلیون‌ها نفر از مردم حق‌طلب و با بصیرت را از سرتاسر دنیا دور هم جمع می‌کند تا پیام وحدت مردم آزادی‌خواه و حق‌جو را به جهان مخابره کند. این نوع راهپیمایی هرچند که به صورت خودجوش و بدون هیچ نوع برنامه‌ریزی دولتی و سیاسی انجام می‌شود، نماد بزرگ‌ترین همبستگی و اتحاد مؤمنین بوده و مهم‌ترین پیام سیاسی و فرهنگی را با خود دارد؛ پیام اتحاد جبهه حق در برابر باطل در زیر سایه سرور و امام آزادگان جهان.
اگر هر یک از قاعده‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و بین‌المللی این رویداد عظیم را مورد بررسی قرار دهیم به نکات و دستاوردهای بسیار ارزشمندی می‌رسیم. هرچند که بسیاری از دانشمندان علوم فرهنگی و اجتماعی به این موضوع پرداخته‌اند، اما هنوز هم تمام زوایای راهپیمایی پرشور و سرنوشت‌ساز اربعین حسینی بیان نشده است.
خبرگزاری تسنیم در گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام و المسلمین مهدی نیلی، نویسنده و کارشناس دینی انجام داده به بررسی بخشی از آثار و ابعاد این راهپیمایی بزرگ و شباهت‌های آن با جامعه مهدوی در دوران ظهور پرداخته است. آن طور که این کارشناس دینی شرح می‌دهد، کسی که عزم زیارت اربعین را می‌کند، وارد سبک زندگی جدیدی می‌شود و تحت تربیت حسینی قرار می‌گیرد. به این صورت که وقتی انسان تصمیم می‌گیرد به زیارت اربعین مشرف شود، تمام اعمال، رفتارها و گفتارهای او تحت تأثیر این عمل مهم قرار می‌گیرد. همه کارهای انسان بر محور حضرت سیدالشهدا علیه السلام تنظیم می‌شود تا زیارت اربعین به درستی شکل بگیرد. در حقیقت در این مدت تمام انگیزه‌های انسان حسینی می‌شود و خوب است که این انگیزه را بعد از زیارت هم حفظ کنیم.
نمادی از همبستگی اجتماعی
راهپیمایی اربعین به عنوان نمادی از همبستگی اجتماعی در میان شیعیان مطرح است. اما چگونه است که مراسم بزرگ راهپیمایی اربعین از اهداف صرف عبادی و دینی گسترده‌تر شده و درون‌مایه‌های اجتماعی پیدا کرده است؟
راهپیمایی در روز اربعین امام حسین علیه السلام باید به عنوان بعد اجتماعی از یک مراسم اسلامی بررسی شود. از این منظر مشاهده می‌کنیم که این مراسم تبدیل به بزرگ‌ترین راهپیمایی و تجلی اتحاد در بین همه کشورهای جهان شده است. به طوری که حتی اتحادیه اروپا نیز با همه تلاش‌هایی که برای انسجام مردم خود کرده‌اند نتوانسته‌اند به چنین موفقیتی دست پیدا کنند. در حالی که شیعیان و حتی برادران اهل سنت، مسیحی و یهودی و سایر ادیان و فرقه‌ها که دوستدار حضرت سیدالشهدا علیه السلام هستند، هر سال در مسیر مرقد مطهر آن حضرت، اتحاد خود را به رخ دنیا می‌کشند.
به این ترتیب است که راهپیمایی اربعین به عنوان نمادی از تجلی اتحاد اجتماعی شده که در کنار تمام اهداف سیاسی و بین‌المللی، شرکت‌کنندگان از این شیوه برای حل مشکلات خود بهره می‌برند. این‌ها نشان‌دهنده ابعاد گوناگون و کارایی گسترده این مراسم مهم است.
بیشتر بخوانید: استاد فرشچیان در گفتگو با تسنیم: طراحی ضریح امام حسین(ع) عنایتی ویژه از سوی خدا بود/ استقبال گسترده غیرمسلمان‌ها از تابلوی "عصر عاشورا"
زیارت اربعین، زیارتی اجتماعی است
این نوع مراسم نوعی زیارت اجتماعی هم تلقی می‌شود. چون به محض آنکه انسان اراده می‌کند به زیارت اربعین مشرف شود و امام حسین علیه السلام را در اربعین آن حضرت زیارت کند، در عالم معنوی اسم او به عنوان زائر اربعین ثبت می‌شود. به این ترتیب هر قدمی که او به سمت کربلا برمی‌دارد برایش در حکم زیارت است، آن هم زیارتی که او با جمعیت گسترده‌ای شیعیان و محبان امام حسین علیه السلام همراه و هم‌صدا شده و جمع دوستداران و شیعیان را تشکیل داده‌اند.
هرچند که زائران ایرانی معمولاً مسیر هشتاد کیلومتری نجف اشرف تا کربلا را به صورت پیاده طی می‌کنند، در حالی که برخی از مردم عراق و مردم کشورهای دیگر مسیرهای طولانی‌تری را پیاده طی می‌کنند. به عنوان مثال تعدادی از هیئت‌ها مسیر بغداد به سمت کربلا را پیاده‌روی می‌کنند. در هر صورت مسیرهای ورودی شهر کربلا در اربعین حسینی شاهد شور و شعور مردم شیعه و محب امام حسین علیه السلام است که با وجود اینکه نژاد و رنگ و نسب متفاوت دارند اما همگی در نقطه ثقل حسینی جمع می‌شوند.
تربیت حسینی در یک حرکت دینی- اجتماعی
در کنار بعد اجتماعی این مراسم باشکوه، تأثیرگذاری تربیتی در راهپیمایی اربعین تا چه اندازه است؟
بعد تربیتی راهپیمایی اربعین یکی از مهم‌ترین آثار و نتایج این مراسم دینی است. درواقع کسی که عزم زیارت اربعین را می‌کند، وارد سبک زندگی جدیدی می‌شود و تحت تربیت حسینی قرار می‌گیرد. به این صورت که وقتی انسان تصمیم می‌گیرد به زیارت اربعین مشرف شود، تمام اعمال، رفتارها و گفتارهای او تحت تأثیر این عمل مهم قرار می‌گیرد. همه کارهای انسان بر محور حضرت سیدالشهدا علیه السلام تنظیم می‌شود تا زیارت اربعین به درستی شکل بگیرد. در حقیقت در این مدت تمام انگیزه‌های انسان حسینی می‌شود و خوب است که این انگیزه را بعد از زیارت هم حفظ کنیم.
به این ترتیب باید یکی از مهم‌ترین اثرگذاری‌های اجتماعی مراسم باشکوه زیارت اربعین حضرت سیدالشهدا علیه السلام را در بعد تربیتی آن دانست چراکه آثار فراوان و عمیقی بر روح انسان دارد. این روزها را نگاه کنید. همه انگیزه‌های مردم حسینی شده و هر شیعه و محب امام حسین علیه السلام سعی می‌کند خودش را جزء زائران آن حضرت قرار دهد. حتی اگر کسی موفق به انجام راهپیمایی نشود رد راه‌پیمایی‌های مختلفی که در روز اربعین برگزار می‌شود شرکت می‌کند و یا دلش را راهی کربلا می‌کند.
در این میان مردمی که موفق به حضور در راهپیمایی اربعین می‌شوند، وقتی از شهر خود به سمت عراق و نجف اشرف حرکت می‌کنند، طبیعتاً سختی‌ها و مشکلات راه را درک می‌کنند اما این سختی‌ها برای زائر و عاشق اما حسین علیه السلام آن‌قدر شیرین است که سعی می‌کنند هرچه زودتر به نجف برسند و راهپیمای حسینی به سمت کربلا را آغاز کنند. در حقیقت تحمل سختی بر انسان مؤمن عاشق آن‌قدر آسان است که سرزنش‌ها گر کند خار مغیلان، غمی ندارند.
نمایشی از جامعه مهدوی
همبستگی و اتحادی که در طی راهپیمایی اربعین میان مردم از فرهنگ‌ها و کشورهای مختلف به وجود می‌آید، تا چه اندازه می‌تواند تجلی‌گر آن جامعه آرمانی باشد که در زمان ظهور انتظار آن را داریم؟
می‌دانیم که بر طبق آموزه‌های دینی ما، پس از ظهور حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف میان مؤمنان برادری و انس برقرار می‌شود به طوری که مهمان‌نوازی، نوع‌دوستی، همراهی و اتحادی وصف‌نشدنی شکل می‌گیرد. این ره‌آورد و ارمغان جامعه مهدوی است. اما نمونه‌ای از این آرمان‌شهر را در طی راهپیمایی اربعین حسینی می‌توان دید. به طوری که یکی شدن انسان‌ها، همراهی و شعار و هدف یکسان آن‌ها را از قالب‌های مادی و دنیایی درآورده و وارد فضایی معنوی می‌کند. به طوری که روح افراد در جایی فراتر از زمان و مکان با هم پیوند خورده و هدف مشترکی را در راه کربلا پیگیری می‌کنند.
این اتفاق یکی از نتایج بسیار مهم و بین‌المللی و فرازمانی و فرامکانی اربعین حسینی است که شباهت بسیاری به جامعه امام زمانی دارد. در طی این مسیر، اخلاق حسینی و منش مهدوی میان مردم فراگیر می‌شود. چون زمانی که گروهی از مردم مؤمن و آزادی‌خواه به امام حسین علیه السلام که سرور آزادگان جهان است، رو می‌کنند به طور طبیعی به مقام والای ایثار، فداکاری، ایمان و انسانیت نزدیک‌تر می‌شوند. به این صورت ایمان و بصیرت در میان آن‌ها افزایش پیدا می‌کند و این همان نیازی است که جامعه منتظر امام زمان علیه السلام به آن احتیاج زیادی دارد تا در سایه اخلاق حسینی بتواند زمینه‌های ظهور را فراهم کند.
تکامل اجتماعی اربعین حسینی در مسیر مهدویت
با این وجود درست است که نتیجه بگیریم سفر اربعین مصداق سیر اجتماعی و اخلاقی است که انجام آن برای رشد و تکامل جامعه ضرورت دارد؟
بله. درست است که این سفر که به صورت پیاده انجام می‌شود و با توجه به امکانات کشور عراق، با سختی‌ها و مشکلاتی همراه است اما همه این سختی‌ها به شکلی برای مردم مفید هستند. راه رسیدن به حق همیشه با سختی همراه بوده و این سختی‌های دنیایی برای کسی که مشتاق امام حسین علیه السلام است چیز زیادی نیست. با چنین رویکردی عجیب نیست که سفر اربعین به سوی کربلا را به نوعی سیر تکاملی برای مردم بدانیم، آن هم مردمی که ولایت‌پذیر هستند و در آستانه ظهور، سعی دارند هر قدر می‌توانند در راه حق کوشا باشند و هر کدام سهمی در ظهور داشته باشند.
از طرف دیگر همین سفر چند روزه، برای مدتی زائران را از دنیا و تعلقات آن جدا می‌کند و در فضایی معنوی قرار می‌دهد. سفری معنوی که با سختی‌های دنیایی همراه است اما شیرینی و لذت آن برای افراد مشتاق و عاشق وصف‌نشدنی است. این نوع تمرین استقامت و پایداری در مسیر کربلا در ایان نزدیک به اربعین حسینی، لازمه آمادگی برای دوران ظهور است. همین افراد زائر هستند که می‌توانند سربازان شجاع، مقاوم و پایداری برای امام زمان خود باشند.
اتحاد عاطفی و دستگیری‌های انسان دوستانه
نوع مهمان‌نوازی و همبستگی عاطفی زائران کربلا در ایام اربعین چقدر شبیه جامعه دوران بعد از ظهور است؟
در جامعه مهدوی هیچ انسانی گرسنه و بی‌پناه نخواهد ماند، هیچ کسی نیازمند نمی‌شود و همه مردم سعی می‌کنند به هر نحوی که ممکن است به دیگران کمک برسانند. این روندی است که شاخصه عصر ظهور است. درباره دوران پس از ظهور روایت شده است که انسان نیازمندی باقی نخواهد ماند، چون همه مردم از مال و دارایی و توان خود برای رفاه دیگران بی‌دریغ می‌گذرند. به این ترتیب از نظر توان مالی و اقتصادی و علمی همه به یاری یکدیگر می‌روند و فرهنگی در جامعه مهدوی رواج پیدا می‌کند که نمونه بارز جامعه اسلامی است.
این نوع برخورد انسانی در دولت امام زمانی دیده می‌شود و این همه از خود گذشتگی، ایثار، انسان‌دوستی و امنیت رویدادی است که در راهپیمایی اربعین حسینی شاهد آن هستیم. به طوری که هر کسی برای اینکه خدمت بهتری به زائران اربعین ارائه دهد، با دیگران رقابت می‌کند. در میان خانواده‌های عراقی دیده می‌شود که در مدت راهپیمایی اربعین در خانه‌های خود را باز می‌گذارند و با هر نوعی و هر خدمتی که می‌کنند به یاری زائران می‌روند تا در پاداش زیارت آن‌ها سهیم شوند. موکب‌ها و کاروان‌ها هم نمونه دیگری از همبستگی و اتحاد عاطفی است تا از بقیه زائران عقب نمانند. بر اساس همین اتفاق‌های مبارک است که راهپیمایی اربعین حسینی را می‌توان نمونه و مشابهی از حکومت اجتماعی در دوران ظهور امام زمان علیه السلام بدانیم.
انتهای پیام/
