یادداشت| نکاتی درباره راکتور آب سنگین اراک

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم،مسعود عبداله زاده، مدرس دانشگاه استاد دانشگاه در یادداشتی که با عنوان "درباره راکتور آب سنگین اراک" به خبرگزاری تسنیم ارسال کرده است نکاتی را درباره این راکتو طرح کرد.

متن این یادداشت به شرح زیر است:

بسم‌الله الرحمن الرحیم
نکاتی در باره راکتور آب سنگین اراک

پس از گذشت 4 سال از امضای معاهده برجام، و پایبندی جمهوری اسلامی به تمام تعهدات خود، به گفته مکرر مسئولین دنبال کننده در کشور این معاهده هیچ دستاوردی برای کشور نداشته است. طرف های غربی این معاهده علاوه بر آنکه به تعهدات خود پایبند نبوده اند، اقداماتی را که هم ناقض روح برجام بوده است و هم ناقض بندهای تصریح شده در آن، انجام داده اند. مسئولین دولتی برخلاف انتظارشان، هرچند برای اندیشمندان دلسوز دور از انتظار نبود، با خروج آمریکا از برجام مواجه شدند. یک سال بدنبال آن بودند که شاید اروپاییان بتوانند علاوه بر اجرای تعهدات خود جای خالی آمریکا در برجام را نیز پر کنند.

این در حالی بود که اروپاییان نه توان این کار را داشتند و نه اراده ای برای انجام آن. چراکه آنها نیز امید داشتند با فشار آمریکایی ها، جمهوری اسلامی را یک بار دیگر پای میز مذاکره بکشانند، شاید بتوانند امتیازات بیشتری بگیرند و فشار بیشتری بر جمهوری اسلامی وارد سازند. مسئولین دولتی و برخی دیگر از نهادهای تصمیم گیر که متاسفانه وظایف خود را در قبال مذاکرات به درستی انجام نداده بودند و فکر می کردند شاید با دیپلماسی بتوان از مقابله با آمریکا و ایادی آن، به سادگی راحت شوند، حال که با شکست نظریاتشان مواجه شدند و برای بار چندم معلوم شد که آمریکا قابل اعتماد نیست، تصمیم به کاهش تعهدات برجامی خود گرفتند.

کاهشی که در سه نوبت اجرایی شد و به نوبت چهرم آن نزدیک می شویم. از آنجا که اینگونه اقدامات همواره مورد تایید تحلیلگران هوشمند در کشور بوده است، می بایست به تصمیم گیران دولتی کمک کرد تا با اتخاذ تصمیم صحیح گام های محکم تری بردارند، تا آنجا که به این اعتماد برسند که می توان با مقاومت به حقوق و منافع ملی کشور رسید و با هر لبخند دیپلماتیک غربیان دو باره به سوی آنان و مذاکرات بیهوده با آنها کشانده نشوند. از این رو در یادداشت قبلی از مرکز فردو بعنوان گزینه ای برای کاهش تعهدات نام برده شد و توضیحات مختصری در باره آن داده شد و در این یادداشت نکاتی در باره راکتور آب سنگین اراک ارایه می گردد.

نکته اول: راکتور آب سنگین اراک با توان 40 مگاواتی، بخشی از صنعت هسته ای کشور بود که قبل از برجام توسط دانشمندان هسته ای کشور طراحی و در حال راه اندازی بود. این راکتور مانند دیگر راکتورهای هسته ای که با آب سنگین کار می کنند، با اورانیوم طبیعی و بدون نیاز به غنی سازی اورانیوم طراحی شده بود. در این نوع راکتورها که در آنها نیازی به اورانیوم غنی شده نمی باشد، هزینه اصلی در تولید و مصرف آب سنگین می باشد، که در تاسیساتی جداگانه بدست می آید. این تاسیسات در نزدیکی راکتور آب سنگین در منطقه خنداب راه اندازی شده است تا آب سنگین مورد نیاز راکتور را تامین نماید.

نکته دوم: گرچه در طراحی و ساخت راکتورهای آب سنگین، از اورانیوم غنی شده استفاده نمی شود و هزینه ای در این رابطه بر کشور سازنده تحمیل نمی گردد، اما راکتورهای هایی که با آب سبک کار می کنند برای ساخت و راه اندازی آنها نیاز به اورانیوم غنی سازی شده می باشد. در عوض در ساخت راکتورهای آب سبک هزینه ای برای تولید و استفاده از آب سنگین داده نمی شود. آنچه در برجام برای طراحی جدید راکتور اراک در نظر گرفته شده است، راکتوری است که با آب سنگین کار می کند، ولی سوخت آن اورانیوم غنی شده خواهد بود.

یعنی در این راکتور که برای اولین بار در دنیا اینگونه طراحی می شود، هم هزینه تولید آب سنگین داده می شود، و هم هزینه غنی سازی اورانیوم به کشور تحمیل میگردد. به همین علت است که طراحی این نوع راکتور در هیچ یک از کشورهای دارنده یا سازنده راکتور اتفاق نیفتاده است و غربیها این نوع راکتور را یرای ما در برجام تجویز نموده اند. افزایش شار نوترونی تولید شده در طراحی جدید نسبت به طرح قبلی هم قابل قبول نمی باشد و هزینه رسیدن به این هدف در طرح قبلی، برای کشور قطعا" کمتر از طرح جدید می باشد. اضافه بر آنکه در صورتیکه چشمه نوترونی مورد نظر باشد، یکی از راههای تولید این چشمه ها پلوتونیوم می باشد که متاسفانه در برجام به دلیل تولید آن در راکتور طرح ایرانی، همه این داستانها را با راکتور اراک پیش آورده اند و عملا" کشور را از داشتن چشمه های نوترون از این طریق محروم ساخته اند.

نکته سوم: در اثر برخورد نوترون به هسته های اورانیوم در قلب راکتور، درصدی از آنها به پلوتونیوم تبدیل می شوند. این پلوتونیوم می تواند از سوخت مصرف شده راکتور استخراج شود. پلوتونیونیم تولید شده کاربردهای متعددی در تحقیقات و صنعت هسته ای دارد و تنها یکی از این کاربردها استفاد در تولید سلاح های هسته ای بعنوان سوخت می باشد که آنهم نیاز به فرایند فراوری پیچیده ای دارد که کار ساده ای نمی باشد و بسادگی در دسترس قرار نمی گیرد. مقدار پلوتونیوم تولید شده در هر راکتور هسته ای با آب سنگین بستگی به نوع طراحی و توان آن دارد که با توجه به توان پایین راکتور آب سنگین اراک بهره استخراج پلوتونیوم از آن بسیار کم و ناچیز می بود. لذا بهانه غربی ها برای تعطیلی راکتور اراک و جلوگیری از تولید پلوتونیوم گرید سلاح، ادعایی کذب و غیر قابل توجیه است.

نکته چهارم: با توجه به آنکه در برجام توافق شده است که کلیه سوخت مصرف شده راکتور های هسته ای بویژه سوخت راکتور اراک به خارج از کشور منتقل شود، تعطیلی پروژه ساخت راکتور با طرح قبلی  و طراحی راکتور جدید، با تحمیل هزینه های اضافی برای جلوگیری از دسترسی کشور به پلوتونیوم، بی معناست.

نکته پنجم: قابل انکار نیست که راکتورهای هسته ای مانند دیگر فناوری های ساخت بشر، ممکن است دچار حادثه شوند و خسارات جانی و مالی به بار آورند. همانگونه که اینگونه حوادث در نیروگاههای تری مایل آیلند، چرنوبیل و فوکوشیمای ژاپن رخ داد. اما آنچه میزان خسارات را در این حوادث تعیین می کند قدرت راکتور و مقدار مواد پرتوزای موجود در آن و شرایط محیطی اطراف راکتور می باشد. در این میان راکتور 40 مگاواتی (حرارتی) اراک از جمله راکتور های کوچک و تقریبا" غیر قابل مقایسه با راکتور چرنوبیل می باشد که توان آن 3… مگاوات حرارتی بوده است. یعنی ده ها برابر آنچه برای راکتور اراک پیش بینی شده بود. معلوم است که در صورتی که راکتور اراک راه اندازی می شد و حادثه ای در آن بروز میکرد، پیامدهای آن بسیار کمتر از حادثه چرنوبیل می بود. این در حالیستکه استانداردهایی که امروزه در طراحی و ساخت راکتور های هسته ای بکاربرده می شود بسیار بالاتر و مطمئن تر از استانداردهای بکار رفته در راکتور چرنوبیل بوده و امکان حادثه نیز بسیار کمتر می بود. این نکته که رییس سازمان انرژی اتمی خطر راکتور طراحی شده توسط دانشمندان ایرانی را با حادثه چرنوبیل مقایسه کردند، نمی تواند درست باشد و جز ایجاد بی اعتمادی و تلاش برای پذیرش توافق نامه ناموفق برجام و پیامدهای آن توجیه دیگری نداشت.

نکته ششم:راکتور آب سنگین اراک با طرح ایرانی آن(طرح قبلی)، از نقاط اوج دست یابی به فناوری هسته ای و باعث افتخار ملی است. تعطیلی آن، آنهم با ریختن بتن در تمام یا بخشی از آن، باعث تحقیر ملی ایرانیان گردید. در حالیکه بتن ریزی تنها روش برای تعطیلی راکتور نبود. قفل زدن و نظارت پیوسته و لحظه ای بر تاسیسات، روشی است که در جاهای مختلف صنعت هسته ای کشور، توسط آژانس بین المللی انجام می گیرد، در صورت وجود ضرورتی بر عدم استفاده از راکتور اراک، این روشها می توانستند در راکتور اراک هم مورد استفاده قرارگیرند. مسئولین دولتی بویژه سازمان انرژی اتمی نمی بایست خود را در این پدیده حقارت آمیز وارد می کردند، تا بعد از آن مسئولین این سازمان مجبور نباشند هر روز شکلی از بتن ریزی را مطرح کنند، یک روز بگویند در قلب راکتور، روز دیگر در کالاندریا و روز دیگر بتن ریزی در لوله های کالاندریا را مطرح سازند. گرچه این راکتور طراحی شده و ساخته شده توسط دانشمندان ایرانی و قابل بازگشت است، ولی هزینه و زمانی را که باید صرف این بازگشت نمود، مسئولین دولتی باید پاسخگو باشند. اضافه بر آنکه راکتور برجامی که قرار است توسط کشورهای دیگر طراحی و ساخته شود، تنها نصف توان راکتور طراحی شده توسط دانشمندان ایرانی را داراست و کلیه فرایند ساخت سوخت و تست های مربوط به آن در خارج از کشور انجام خواهد شد. یعنی عملا" هیچ ارزش افزوده دانشی برای کشور نخواهد داشت.

نکته هفتم: راه اندازی راکتور اراک با طرح ایرانی آن، عدم انتقال سوخت مصرف شده به خارج از کشور، و اقدام به بازفراوری سوخت مصرف شده این راکتور برای مقاصد تحقیقاتی و صنعتی، از جمله مواردی است که می توان از آن در گام بعدی کاهش تعهدات هسته ای بهره جست. اهمیت این مسئله علاوه بر آنکه در نکات ذکر شده در بالا قابل مشاهده است، از معاف نمودن از تحریم چین برای همکاری در طراحی و بازسازی این راکتور، توسط آمریکا نیز بدست می آید. آمریکاییان حاضر شده اند که حتی با رخنه در دیوار تحریم هایی که وضع کرده اند، پروژه توقف روند قبلی طراحی و ساخت راکتور اراک و اجرای ساخت راکتور جدید برجامی توسط چینی ها، ادامه یابد. قابل ذکر است که موضع آمریکاییها در مورد فردو نیز مشابه راکتور اراک و اجرای طرح برجامی آن می باشد ولو آنکه منجر به معافیت در تحریم ها گردد.

انتهای پیام/