یادداشت| ضرورت شناخت و مقابله با آپارتاید علمی

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، محسن پاک آیین عضو شورای راهبری مجمع جهانی صلح اسلامی و سفیر سابق ایران در آذربایجان یادداشت اختصاصی در اختیار خبرگزاری تسنیم قرار داد؛ او در این یادداشت نوشت:

"امروز کشورهای مستقل و غیرمتعهد با مشکلات و معضلات متعددی در مسیر پیشرفت مواجه هستند و یکی از این چـالش‌ها، تبعیض‌های علمی است که از سوی قدرت های بزرگ و توسعه یافته، نسبت به کشورهای در حال پیشرفت اعمال می گردد. واژه " آپارتاید علمی" یکی از مناسب‌ترین واژه‌ها برای مفهوم تبعیض علمی است و در مسیر تحقق عدالت و صلح که مقدمه تأمین امنیت جهانی است، اخلال ایجاد می‌کند.

در خبرها بود که قرار است همایش «آپارتاید علمی؛ صلح، عدالت و امنیت جهانی» در تاریخ 19 آبان از سوی مجمع جهانی صلح اسلامی در تهران برگزار شود؛ این قبیل اقدامات می تواند به تدریج مردم ایران بخصوص نخبگان و صاحب‌نظران را با ابعاد مختلف این موضوع و ارتباط آن با امنیت و صلح آشنا سازد.

آپارتاید یکی از صور وحشیانه تبعیض نژادی است که توسط رژیم نژادپرست آفریقای جنوبی علیه سیاه‌پوستان و به نفع اقلیت سفید پوست، اعمال می‌شد؛ آپارتاید یعنی محروم ساختن بخشی از جامعه جهانی از کلیه حقوق اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و علمی، برای اینکه نظام سلطه بتواند مطامع نامشروع خود را تأمین کند.

امروز در حالی که یکی از کلیدی‌ترین ابعاد سند توسعه پایدار سازمان ملل متحد، مبتنی بر ضرورت بکارگیری علم ، فناوری و نوآوری برای رشد و پیشرفت اقتصادی است، کشورهای استکباری با اعمال تبعیض در اشاعه علم و فناوری، حرکت کشورهای مستقل را برای ارتقای توانمندی‌های علمی و فناورانه، با چالش مواجه ساخته‌اند.

تحریم علمی کشورهای مخالف استکبار از جمله جمهوری اسلامی ایران، یکی از مصادیق اعمال آپارتاید علمی توسط نظام سلطه است.

تحریم‌های علمی جزو تحریم‌های نسبتاً جامعی است که علیه کشورهای مستقل از جمله ایران وضع و حوزه‌های مختلف علمی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ بخشی از این تحریم‌ها برای جلوگیری از کسب دانش است. محدودیت‌هایی که برای دانشجویان ایرانی برای تحصیل در برخی رشته‌ها اعمال شده، نوعی آپارتاید علمی است.

بلوکه کردن حساب های بانکی دانشجویان نظیر آنچه اخیرا در مالزی و با اعمال نفوذ بان های آمریکائی رخ داد، نیز از همین مقوله است؛ ایجاد محدودیت برای اساتید و دانشجویان نخبه ایرانی برای دریافت گواهینامه‌های علمی بین‌المللی یا جلوگیری از انتشار مقالات علمی این افراد در مجلات مهم علمی جهان نیز از اقدامات تبعیض‌آمیز در حوزه علم و فناوری تلقی می‌شود.

تحریم‌های آمریکا علیه ایران برای ممانعت از دستیابی دانشگاه ها و نخبگان ایرانی به کمک‌های فنی- آموزشی، موجب شده تا دانشگاه‌هایی مانند صنعتی شریف، شهید بهشتی، مالک اشتر و امام حسین (ع) با مشکلات تحقیقاتی و عدم دسترسی نخبگان ایرانی به منابع علمی روز جهان، مواجه شوند.

در زمینه علم‌ و فناوری، اعمال نفوذ آمریکا برای جلوگیری از واردات فناوری مانند تجهیزات الکترونیک و مخابراتی، تجهیزات نفت و گاز، تجهیزات صنعت هواپیمایی، تجهیرات صنعت کشتی‌سازی و مواد شیمیایی ، مظاهر نوینی از "آپارتاید علمی و فناوری" هستند.

آپارتاید علمی توسط قدرت هایی که خود را طرفدار آزادی علم و اطلاعات معرفی می کنند، درست در زمانی اعمال می شود که برخوردهای نژادپرستانه در عرصه ارتباطات علمی، مغایر با موازین و مقررات پذیرفته شده بین‌المللی است.

البته علیرغم تلاش‌های کشورهای پیشرفته، علم و فناوری در مرزهای ملی محصور نشده و دانشمندان و محققان برجسته کشورهای در حال توسعه، محدودیت های اعمال شده برای علم و فناوری را کنار زده و مسیر رشد و تعالی را طی می‌کند.

در سالیان اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی، پیشرفت علمی کشور را یکی از اصلی‌ترین اهداف کشور دانسته و در این مسیر حمایت‌های خود از توسعه علم و فناوری و اندیشمندان و نخبگان ایران را اعلام و عملیاتی کرده‌اند.

بر این اساس ایران نمونه‌ای از تلاش همگانی برای بومی سازی علم، فناوری و مقابله با آپارتاید علمی است؛ امروز با تلاش نخبگان ایرانی، فناوری‌های نانو، بیو، پزشکی، مهندسی پزشکی، ژنتیک، هوا- فضا و هسته ای ایران، از تحریم‌های ظالمانه عبور کرده و در مسیر پیشرفت قرار گرفته است.

در واقع، نظام علم ‌و فناوری یا همان نخبگان علمی کشور، افسران مقابله با آپارتاید علمی هستند؛ برای دستیابی به دانش روز، راهکار ارائه کرده و پاسخ‌هایی دقیق به پرسش‌ها و شبهات ارائه می‌کنند.

اعمال دیپلماسی علمی به معنای تقویت ارتباطات دوجانبه و چندجانبه با نهادهای علمی بین‌المللی برای مدیریت تحریم‌ها و غلبه بر آپارتاید علمی، نیز اگرچه آغاز شده ولی باید تقویت شده و استمرار یابد.

خوشبختانه امروز پیشرفت‌های علمی کشور مورد تأیید سازمان‌های علمی بین‌المللی است به عنوان پیشرفت‌های واقعی تلقی می‌شود.

برگزاری همایش‌های علمی و نخبگی، همانند همایش " آپارتاید علمی؛ صلح، عدالت و امنیت جهانی" اقدام مثبتی است که ضمن تببین علمی چالش‌ها پیش روی اشاعه عادلانه علم و فناوری در جهان، می‌تواند راهکارهای مقابله ملی و فراملی با تبعیضات علمی را نیز بررسی کرده و با ارائه آن به سازمان‌ها و نهادی جهانی، زمینه همکاری بیشتر نخبگان ایرانی با این نهادها را نیز فراهم آورد.

انتهای پیام/