‌رها شدن عصاره معماری اصیل ایرانی در کویر سبزوار

به گزارش خبرگزاری تسنیم از سبزوار، «مناره خسروگرد» در فاصله 10 کیلومتری غرب شهر سبزوار در حاشیه محور پرتردد تهران ـ مشهد واقع شده است.

این مناره مربوط به قرن ششم است که در سال 505 هجری قمری به دستور "تاج الدوله ابوالقاسم بن سعید" در زمان سلجوقیان ساخته شده است. این اثر در سال 1310 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این مناره به ارتفاع حدود 32 متر مرتفع ترین بنای خشتی در ایران محسوب و به گفته کارشناسان این اثر به لحاظ نوع معماری و ارتفاع جزو یکی از 3 مناره در دنیا محسوب می‌شود.

قدمت مناره خسروگرد که یکی از قدیمی‌ترین و مرتفع‌ترین مناره‌های تاریخی ایران است به حدود 900 سال قبل بازمی‌گردد. بالای آن دو رشته کتیبه کوفی و تزئینات لوزی شکل دیده می‌شود که کتیبه آن بازخوانی شده است. به گفته کارشناسان میراث فرهنگی با توجه به محل قرارگیری این اثر تاریخی و ویژگی‌های خاص و برجسته آن، می‌توان از آن در جهت توسعه گرشگری و حتی معرف دیار بیهق و استان خراسان رضوی استفاده برد که متاسفانه تاکنون از این ظرفیت آن طور که باید استفاده نشده است.

متاسفانه به دلیل نداشتن طرح مشخص این بنا فعلا به حال خود رها شده که در یکی دو سال گذشته منجر به هجوم سودجویان، برای تخیلات واهی رسیدن به گنج، به این اثر شد و بخش‌هایی از مناره تخریب و البته در نهایت مرمت شد. انتظار می‌رود مسئولان شهری، استانی و حتی کشوری فکری اساسی برای این اثر که با ظرفیت‌های فراوان و ویژگی‌های منحصر به فرد خوابیده است، بردارند و با واگذاری آن به بخش خصوصی شاهد اتفاقات خوبی باشیم.

مناره خسروگرد عصاره معماری اصیل ایرانی

مناره خسروگرد از جنبه‌های فرهنگی، اجتماعی، مردمی، معماری، مرمت، اصلاح، نگهداری قابل بررسی و بحث است که این موارد توأمان خود را به گردشگری می‌رساند.

کارشناس میراث فرهنگی سبزوار در این زمینه می‌گوید: یک پدیده باید حائز اهمیت‌ها و ارزش‌هایی باشد که مجموعه آن‌ها پدیده را به مثابه یک پدیده قابل مصرف در عرصه گردشگری اثبات کند.

محمودرضا سلیمانی با بیان اینکه قرن سوم تا پنجم به «عصر خرد» شهرت یافته است، می‌گوید: معماری در این چند قرن به اوج خود می‌رسد و در این دوره مصالح به مثابه آرایه و آرایه به مثابه مصالح بوده است. در این دوره تزیین روی کار در معماری ایرانی وجود نداشته زیرا عناصر به گونه‌ای در کنار هم قرار می‌گرفتند که خود زیباترین تزیین را رقم می‌زدند و به چیز دیگری نیاز نبود.

وی با بیان اینکه در این سبک و سیاق بین حقیقت و واقعیت فاصله از بین می‌رود، می‌افزاید: مناره خسروگرد در قرن ششم و در دوره سلجوقیان ساخته و تمام تجربیات سه قرن مطالعات معماری ایران در این بنا خلاصه می‌شود.

سلیمانی با بیان اینکه این بنا عصاره خرد و معماری ایرانی اصیل است، ادامه می‌دهد: مناره خسروگرد در منطقه بیهق و ورودی شهر ساخته می‌شود. برخی معتقدند که این مناره برای راه یابی کاروانیان ساخته شده که راه را گم نکند اما این نظر اشتباه است زیرا تا قبل از آن کاروانیان به درستی راه خود را پیدا می‌کردند؛ ضمن اینکه ساختن یک مناره با چنین ویژگی‌ها و زیبایی تنها برای راه گم نکردن غیرمنطقی به نظر می‌رسد.

سلیمانی تصریح می کند: تمام این ها یک مسئله را گوشزد می‌کند و آن اینکه مناره خسروگرد یک المان شهری و یک نماد و شناسه سبزواری برای کسانی که با کاروان به این سرزمین می آمدند، بوده است.

وی معتقد است مناره خسروگرد به لحاظ تحریک بصری و رقص آجر هایی که در آن است خستگی را از تن آدم پاک میکند و زمانی که روح انسان به پرواز درآید مناسبات جسمی او نیز رعایت می شود. همانطور که موسیقی به ما آرامش می‌دهد چشم نیز به ما توانش جسمی می‌دهد.

این باستان شناس سبزواری با بیان اینکه این مناره با ارتفاع حدود 32 متر، بلندترین بنای خشتی ایران است، می‌گوید: مناره خسروگرد در میان 3 بنای آجری مرتفع با این ترکیب زیبا و آرایه های خاص در دنیا است.

سلیمانی با بیان اینکه کتیبه این مناره به خط کوفی نوشته و بازخوانی شده است، می افزاید: متاسفانه در سالهای اخیر به این اثر بی اعتنایی شده است. مناره خسروگرد به عنوان یک نماد و شاخصه شهری است که همانند آن در هیچ کجای دنیا نیست و متاسفانه به فراموشی سپرده شده است.

بی‌توجهی به ظرفیت‌ها

وی با اشاره به قرارگیری این اثر تاریخی در مسیر جاده تهران-مشهد اظهار می‌کند: با توجه به اینکه سالانه زائران زیادی از این محور تردد می‌کنند، مناره می‌تواند به عنوان یک ظرفیت در جذب گردشگر بسیار به شهرستان کمک کند.

به گفته وی یکی از مسائلی که وجود دارد و می‌تواند به ارتقاء گردشگری این اثر کمک کند این است که ورودی شهر سبزوار باید از مناره شکل پیدا کند. سلیمانی ادامه می دهد: این اثر می‌تواند یک معرف خوب برای بیهق و خراسان باشد. در حال حاضر قابلیت اجرای بازارچه در اطراف مناره وجود دارد که می‌تواند جاذبه گردشگری مناسبی برای مسافران باشد. در نهایت زمانی می‌توان این اثر را نجات داد که مناره خسروگرد به ورودی سبزوار متصل شود در غیر این صورت هر اقدامی بدون فایده می‌ماند.

وی اضافه می کند: مناره خسروگرد در حال حاضر مسکوت مانده و رسیدگی به این اثر نیازمند یک عزم شهری و تشکیل یک کارگروه تخصصی است. متاسفانه در شهرستان برای این اثر طرحی نداریم که باید طرحی برای آن تهیه و در شورای فنی استان تایید و درنهایت اجرایی شود.

سلیمانی با بیان اینکه این اثر تاکنون چندین بار مرمت شده می‌گوید: متاسفانه ورودی و پله‌های آن چندین بار توسط سودجویان تخریب و درنهایت مرمت شده است. درحالی که این مناره درونش چیزی ندارد که  سودجویان به آن هجوم ببرند و آن را تخریب کنند.

حساسیت در واگذاری مناره به بخش خصوصی

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان سبزوار با تاکید به اینکه میل خسروگرد یک اثر نفیس از نظر وزارت خانه و اداره کل استان است، می‌گوید: در همین راستا وزارتخانه برای بحث واگذاری به بخش خصوصی بسیار حساس است.

سیدرضا حسینی می‌افزاید: هم اکنون بخش خصوصی و سرمایه‌گذار آمده و طرح به شورای فنی رفته است. ایرادی که فعلا در مرحله نخست به طرح گرفته شده در زمینه راه دسترسی است که اعلام شده راه دسترسی بد و خطرناک است و باید اصلاح شود؛ در همین راستا با فرمانداری شهرستان مکاتبه انجام شده تا اصلاح راه دسترسی انجام و نظر شورای فنی تامین شود.

وی با بیان اینکه سرمایه‌گذار قبلی کار را رها کرده و متواری است، ادامه می‌دهد: فردی قبلا آنجا را گرفته و در حال حاضر فراری است و عملکرد بدی داشته و این امر، دلیل سخت‌گیری و حساسیت سازمان است تا اثر به یک فرد دارای صلاحیت واگذار شود و شان اثر تاریخی مخدوش نشود.

به گفته رئیس میراث فرهنگی سبزوار اگر راه دسترسی اصلاح شود و اداره راه و شهرسازی تاییدیه بدهد موارد بعدی حل میشود.

وی همچنین در حوزه حفاظت از مناره می گوید: سرکشی از مناره توسط انجمن‌ها و مامورین یگان حفاظت انجام و در زمینه حفاری سودجویان در گذشته نیز، رفع خطرها انجام شده و خوشبختانه به تزئینات بنا آسیب و خدشه‌ای وارد نشده است.

انتهای پیام/ش