یادداشت| گام چهارم ایران و مسیر پیش رو

به گزارش خبرگزاری تسنیم، گام چهارم ایران در کاهش تعهدات برجامی امروز توسط رئیس جمهوری اعلام شد. این در حالی بود که چند هفته پیش اخباری مبنی بر تهدید اروپا برای خروج از برجام در ازای برداشتن گام جدید ایران مطرح شده بود. حال، نوع واکنش اروپا به گام جدید ایران مهم و در نوع خود جالب توجه خواهد بود. اینکه آیا اروپا در بطور علنی نیز به مانند تهدیدهای مخفی خود عمل خواهد کرد یا نه.

اما یکی از ویژگی‌های این دور و گام این بود که پیش از اعلام رسمی آن، گمانه‌زنی‌های کمتری انجام شد و منابع غیررسمی به مانند گام‌های قبلی به اظهار نظر نپرداختند. هر چند که گزینه‌های کم و محدودی در ادامه کار باقی مانده است.

ایران در سه گام اول محدودیت حجم ذخایر مواد غنی‌شده و درصد غنی‌سازی و همچنین محدودیت‌های مربوط به تحقیق و توسعه را متوقف کرد. این بار عمده گزینه‌های باقی مانده می‌توانست شامل رفع محدودیت‌های مربوط به بازرسی‌ها یا تاسیسات فردو باشد. هر کدام از این موارد که در گام چهارم اتفاق می‌افتاد می‌توانست موجب نگرانی جدی طرف‌ مقابل به ویژه اروپایی‌ها در برجام باشد. حال این بار بر اساس بررسی های کمیته نظارت بر اجرای برجام قرعه به نام فردو افتاده است و رئیس جمهوری دستور تزریق گاز به 1044 سانتریفیوژ در این تاسیسات را به سازمان انرژی اتمی داده است.

فردو شاید یکی از کابوس‌های طرف مقابل در زمینه برنامه هسته‌ای ایران باشد. این تاسیسات بواسطه جای گرفتن در عمق زمین، نابودی آن توسط بمباران‌های معمول را غیرممکن ساخته است. به همین دلیل گام چهارم ایران می‌تواند شوک جدی‌تری را به طرف مقابل وارد کند. به عبارتی حتی شاید بتوان گفت که گام چهارم ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای ذیل برجام، گامی محکم و یا حتی محکمترین گام تا بحال بوده است. به همین دلیل است که رئیس جمهوری ایران امروز با اعلام برداشتن گام چهارم گفت که «ممکن است با آغاز این گام سر و صداهایی ایجاد کنند و از حساسیت آنها نسبت به فردو باخبریم.»

 فردو از جمله بخش‌هایی است که طرف غربی به اندازه راکتور اراک و تا حدودی بازرسی‌ها درباره آن حساسیت دارد. با چنین روندی، انتظار آن می‌رود که واکنش اروپایی‌ها در مقایسه با گذشته شدیدتر شود. اما بنا به گفته رئیس جمهوری ایران، این دلیل بر اجرای یکطرفه برجام نمی‌شود.

نکته مهمتر که فراتر از گام چهارم خودنمایی می‌کند، مربوط به گزینه‌های محدودی می شود که پیش رو مانده است و طبیعتا گام‌های بعدی ایران از این به بعد کاری‌تر خواهند بود. به عنوان مثال، ایران می‌تواند در گام‌های بعدی دست بر روی بازرسی‌ها و پروتکل الحاقی بگذارد.

با گذشت زمان بیشتر اروپایی‌ها فرصت بیشتری از دست می‌دهند. این توافق برای احیا نیاز به راه حل سیاسی دارد که تا بحال شانس چندانی برای آن وجود نداشته است. اروپایی‌ها با نیت خرید زمان، سخن از مذاکرات با یا بدون آمریکا به میان آورده‌اند، اما همواره در عمل به تعهدات خود ناکام بوده‌اند. به همین دلیل است که کار به گام چهارم ایران در کاهش تعهدات هسته ای کشیده است. بعد از این هم، بعید است که اروپا بتواند کاری بکند، چرا که بروکسل مستقل از واشنگتن عمل نمی‌کند و برای راه‌حل‌های خود دنبال نسخه و تجویزهای آمریکایی است. حتی در مقاطعی حساس، اروپایی‌ها به جای جبران کمکاری خود، موضع تهاجمی علیه ایران گرفته‌اند.

چهار گام ایران محکمترین دلیل برای انفعال و عدم کنش اروپایی است. اروپایی که قبل از گام اول، با وعده و وعید به دنبال منصرف کردن ایران بود، با رسیدن به گام چهارم هنوز حتی یک تراکنش ساده در اینستکس آن هم برای کالاهای غیرتحریمی انجام نداده است، چه برسد به جبران خروج آمریکا از برجام. و این راهی جز کاهش تعهدات را پیش روی ایران نمی‌گذارد.

نویسنده: بیژن عباسوند، کارشناس مسائل بین‌الملل

انتهای پیام/.