استعاره در دیوان شاعر دره یمگان/ آیا اعتقادات دینی، از اعتبار ادبی سروده‌های ناصر خسرو کاسته است؟

عبدالحسین سرامی در کتاب جدید خود به تحلیل استعاره‌ها در شعر ناصر خسرو پرداخته است. به اعتقاد نویسنده؛ اگرچه ناصر خسرو شاعری مذهبی و متعصب بود، اما این امر سبب نشد تا او از پس خلق تصاویر ناب شعری برنیاید.

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، ناصر خسرو در میان شاعران ما در زمره بزرگانی است که شعرش به واسطه ویژگی‌های خاص تصاویر شعری، طعم و بوی متفاوتی دارد؛ اگرچه تصاویر سنتی و نیم‌مرده در دیوان او کم نیست؛ اما از آنجا که نوخواهی و نواندیشی‌اش اسباب زایش روح او بوده است، بنابراین در کنار این تصاویر سنتی، تصاویر زنده و نو نیز در دیوانش کم نیست؛ البته او با آوردن صفات و قیودی در کنار تصاویر قدیمی و کهنه به گونه‌ای گرد کهنگی را از جامۀ آنها پاک کرده و با رنگ‌آمیزی مجدد، گاه از آنها تصاویری بهتر از پیش می‌سازد.

عبدالحسین سرامی، پژوهشگر، با توجه به اهمیت شعر ناصر خسرو و توانایی این شاعر در کتاب خود که با عنوان «زر بویا» از سوی نشر ترفند به چاپ رسیده، به نقد و تحلیل استعاره در دیوان این شاعر پرداخته است.

به گفته نویسنده؛ در این جستار کوشش شد با ورود به فضاهای فکری و عقیدتی ناصر خسرو نشان داده شود که شعر او تا چه حد از تصاویر فلسفی، علمی، عرفانی و مذهبی رنگ پذیرفته است، و با انگشت گذاشتن بر بعضی از تصاویر پرکاربرد دیوان مشخص شود که او به لحاظ شخصیتی تا چه حد مردی اصلاح‌‌گر و دارای بینش سیاسی و دیدگاه فلسفی و عرفانی است.

غور در تصاویر شعری او نگارنده را بر آن داشت تا ادعا کند که اگر چه او به شدت مردی موحد و مذهبی و تاحدودی متعصب است و تصاویر و باورهای مذهبی و اسماعیلی در شعر او فراوان است اما با این همه این امر مانع از آن نیست که بگوییم او شاعری است با تمامی خصوصیات یک شاعر بزرگ و تصاویر شعری او نیز حکایت‌گر تجربه‌های شخصی و حسی اوست و به خوبی توانسته است از آمیزش خیال و فلسفه در شعر خود به ساحت‌های دیگری از تجربه شعری دست یابد و از سویی بینش اسماعیلی خود را در کنار تأثیرپذیری از قرآن بنشاند و با وجود آنکه غالباً هر دو سوی تصاویر او حسی است اما عنصر خیال شعر او را به عالی‌ترین سطوح شعری قرار داده است. در نهایت آنکه علی‌رغم زبان تند و گزنده‌اش در مواجهه با مردم نادان و ناصبیان، وی به شدت اهل مدارا و رأفت و در یک کلام جوانمرد است.

عنوان کتاب برگرفته از یکی از سروده‌های ناصرخسرو است:

درجی است ضمیرش نه که گنج است
پُر گوهر گویا و زر بویا

بیشتر بخوانید