دفاع از حضور منتقدان مطبوعاتی در داوری‌های جایزه جلال/ حرکت رو به جلوی ادبیات
دبیر علمی جایزه جلال با اشاره به نقدهای مطرح شده درباره حضور برخی اسامی در میان داوران از حضور منتقدان مطبوعاتی در داوری‌های این دوره دفاع کرد و گفت: ادبیات داستانی در یکسال اخیر رو به جلو حرکت کرده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، دوازدهمین دوره جایزه جلال به پایان خود نزدیک می‌شود و نامزدهای بخش‌های مختلف این جشنواره به همراه اسامی داوران هر گژروه از سوی دبیرخانه معرفی شده‌اند. شاید بتوان یکی از تفاوت‌های این دوره جشنواره را انتخاب دبیر آن دانست، دبیری که از نویسندگان جوان و البته خوش‌‌نام در حوزه ادبیات داستانی است که با چند اثر نخست خود توانسته نام خود را به عنوان یک نویسنده موفق به ثبت برساند.
محمدرضا شرفی خبوشان که با رمان «بی‌کتابی» توانست برگزیده دهمین دوره بخش داستان جایزه ادبی جلال شود. البته او با دیگر کتاب‌هایش نیز موفقیت‌هایی چون برگزیده کتاب سال دفاع مقدس و برگزیده بخش رمان نوجوان و بزرگسال جشنواره داستان انقلاب کسب کرده است.
حالا او دبیر دوازدهمین دوره جایزه جلال است و قرار است تا نیمه آذر نتایج این فعالیت او مشخص شود. در چند روز گذشته انتشار اسامی داوران بخش‌های مختلف برخی نقد و نظرها را در فضای مجازی به همراه داشته است، نقد و نظرهایی که به برخی نام‌ها در میان داوران اشاره داشته‌اند. درباره داوری‌ها و انتخاب داوران هر مرحله در این دوره با شرفی خبوشان به گفت‌وگو نشستیم، این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
* تسنیم: در چند سال گذشته برگزاری جایزه جلال گاهی با حواشی و اتفاقای همراه بوده است که برخی از این حواشی طبیعی نیز به نظر می‌رسد، به هر حال قرار است معتبرترین جایزه ادبی کشور برگزار شود، در این میان برخی بر این باورند که جایزه جلال در سال‌های اخیر با انتخاب‌هایی که داشته است، چندان در مسیر اصلی خود حرکت نکرده و این از اعتبار جایزه کاسته است، نظر شما در این زمینه چیست؟
جایزه جلال و روند برگزاری آن در سال‌های اخیر حرکت رو به جلویی بوده است و ما این به خاطر فعالیت‌های درست و منطقی که تاکنون برای آن انجام شده و انتخاب‌هایی که ارائه شده است، ممکن است در این میان بعضاً به خاطر معرفی برخی نامزدها و برگزیده‌ها اعتراضاتی هم وجود داشته، اما این دلیل نمی‌شود که به این جمع‌بندی برسیم که جایزه جلال سیر خوبی نداشته است. من اتفاقا این سیر را مثبت می‌دانم، هر سال جایزه تلاش کرده تا برگزیدگان ادبیات کشور را اعلام کند، برنامه‌های جنبی داشته باشد و از برگزیدگان بخش‌های مختلف حمایت کند، تا کتاب‌های برگزیده در جامعه دیده شود و از طرف مخاطب خوانده و نقد شود. این تلاش‌ها نشان می‌دهد که جایزه جلال در سال‌های اخیر گام‌های خوبی برداشته است، به خصوص در حوزه جوان‌گرایی.
* تسنیم: این جوان‌گرایی در این دوره نیز در انتخاب شخص جنابعالی و برخی داوران نمود نیز یافته است، به نظر شما این جوان‌گرایی تا چه اندازه به جایزه در بهتر طی کردن مسیر خود کمک می‌کند؟
جوان‌گرایی تنها مختص جایزه جلال نیست، بلکه ادبیات داستانی ما نیز جوان است، به تعبیری اگر بخواهیم نویسندگان و اهالی ادبیات داستانی را معیار قرار بدهیم، رویکرد به سمت نیروهایی است که هم دانش بالایی دارند، هم نشاط بالایی دارند و هم از انگیزه‌های بالایی برخوردارند، طبیعتاً این جوان‌گرایی به روال جایزه کمک می‌کند، به ویژه اینکه دیدگاه‌های متعدد و نظرات مختلف دیده می‌شود. شیوه‌ها و شگردهای جوانان دیده می‌شود، از همین رو اقبال به سمت جوان‌گرایی می‌تواند مثمرثمر باشد.
* تسنیم: در هفته‌های گذشته انتشار اسمی داوران برخی بخش‌ها نقد و نظرهایی را از سوی اهالی قلم و رسانه به همراه داشته است، در میان داوران برخی اسامی هستند که اثر خاصی در حوزه ادبیات ندارند و طبیعتا اسامی فراوانی را می‌توان برشمرد که می‌توانست به جای آنها انتخاب کرد تا تلاش یکساله ادبیات کشور را به داوری بنشینند، در این باره نظرتان چیست؟
همان طور که مستخضر هستید، داوران از گروه‌های مختلف معرفی می‌شوند و توسط هیات علمی بنا بر سوابق داوران، پیشینه، دانش و ... انتخاب می‌شوند، بسیاری از چهره‌های ادبیات کشور در میان فهرست اولیه حضور داشتند، اما بالغ بر 80 درصد آنها نپذیرفتند که در داوری‌ها حضور داشته باشند، پس اینگونه نبوده که ما نویسندگان شاخص را انتخاب نکنیم، این دوستان یا به دلیل مشغله کاری یا به دلیل اینکه خودشان کتاب داشتند، حضور پیدا نکردند و افراد دیگر را پیشنهاد دادند، داورانی هم که انتخاب شدند، تیر کمتری نسبت به بقیه ندارند، تمام معیارهای لازم برای داوری را دارند و شک و شبهه‌ای به توانایی‌شان نداشتیم.
همه داورانی که انتخاب شدند در عرصه خود صاحب نظر و قابل اعتماد هستند. برخی از آنها بالغ بر 30 عنوان کتاب چاپ شده دارند و داور بسیاری از جشنواره‌های ادبی بوده‌اند. به نظر من افرادی که برای داوری انتخاب شده‌اند، مورد وثوق هیات علمی نیز بوده‌اند.
* تسنیم: در این بین اما داورانی هم بودند که سایقه داوری نداشته و حتی کتابی نیز منتشر نکرده‌اند.
بله، در هیچ جای دنیا روالی خاص نیست، که حتماً و لزوماً داور باید صاحب کتاب باشد، در برخی جوایز بیشتر به سمت منتقدان می‌روند، منتقداتی که در حوزه ادبیات قلم زده و حرفی برای گفتن دارند، نظر اجماع هیت علمی بر این بوده که در ترکیب هیات داوران از گروه‌های مختلف نویسندگان، منتقدان و اندیشه‌های مختلف بهره گرفته شود، این موجب می‌شود، قدم‌های مختلف و اندیشه‌های مختلف دیده شود، یکسونگری نباشد، تنوع در نگاه‌ها لحاظ شود، یک رویه خوبی که رخ داده این است که یک داور از میان منتقدان مطبوعاتی انتخاب شده است.
* تسنیم: بسیاری از نویسندگان و دانشگاهیان نقدهای ژورنالیستی را تاب نمی‌آورند و به نقدهای آکادمیک معتقد هستند.
بله، اما از نظر من من یک گونه از نقدها، نقدهای ژورنالیستی است که قابل اعتناست، نقد آکادمیک و جدی و علمی هم لازم است، نقدی که بر مبنای نظریه‌های علمی و نقد ادبی مطرح می‌شود، اما نقد ژورنالیستی هم باید باشد، فردی که نقد ژورنالیستی می‌نویسد، مخاطب را می‌شناسد، نویسنده را می‌شناسد، رصد می‌کند، با ناشران آشنایی دارد، این فرد می‌تواند گزینه مناسبی هم برای داوری باشد، نظر او برای رصد کردن جریان نشر کشور قابل اعتناست. من امیدوارم در سایر جشنواره‌ها نیز از منتقدان رسانه نیز استفاده شود.
* تسنیم:یکی دیگر از نقدهایی که ممکن است وارد باشد، انتخاب داورانی از یک نهاد فعال ادبی و بالاآمدن چند عنوان از همان نهاد در میان نامزدهاست.
در بخش مستندنگاری تنها دو نامزد از سوره مهر است، 2 نامزد از 5 نامزد نهایی. داوران ما اصلا نگاهی به ناشر ندارند، نگاهشان به اثر است، طبیعی است که وقتی یک ناشر پرکار و فعال آثار بیشتری نسبت به ناشران دیگر منتشر می‌کند، ممکن است در میان نامزدها نیز تعداد آثار بیشتری داشته باشد.
ما در انتخاب داوران هیچ گاه این را ملاک قرار نداده‌ای که یک‌نفر با دانش بالا را چون با مجموعه‌های مختلف کار می‌کند، کنار بگذاریم، اصل موضوع صداقت، دانش، آگاهی و روال علمی است، کما اینکه در داوران هر بخش هم داوران متعد با مجموعه‌های مختلفی همکاری می‌کنند.
* تسنیم: نگاه شما به برگزیده‌های این دوره که احتمالا تاکنون مشخص شده‌اند، چگونه است؟
بله، مشخص شده است، در مجموع با توجه به انتخابی که هیات علمی از داوران داشته و خود تلاش داوران انتخاب‌های خوبی بوده است. روال داوری‌ها راضی کننده است، تعداد جلسات داوری، برگزاری نشست‌های متعدد و ... حاکی از طی طدن یک روند مطلوب برای داوری در این دوره است.
* تسنیم: حال که داوری‌ها به پایان رسیده است، وضعیت ادبیات داستانی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
از نگاه من ادبیات ما رو به جلو حرکت کرده است، با توجه به اینکه به دلیل گرانی کاغذ و وضعیت نشر ناشران نتوانسته‌اند فعالیت چندانی داشته باشند، در انتخاب آثار دقت بیشتری بوده است، بنابراین می‌توان گفت، بهترین‌ها را منتشر کرده‌اند.
در این دوره نگاه بومی و اقلیمی در ادبیات ما نمود خوبی یافته است و این جای امیدواری دارد. در حوزه مستندنگاری نیز به مسائل روز جامعه توجه خوبی شده است و نویسندگان وپژوهشگران ما دغدغه‌های جامعه را جدی گرفته‌اند.
انتهای پیام/
