اثر جدید محمد استعلامی منتشر شد/ خوشه‌ای از خرمن عرفان
مجموعه دو جلدی «فرهنگ‌نامه تصوف و عرفان» به کوشش محمد استعلامی، پژوهشگر نامدار حوزه ادبیات عرفانی، منتشر شد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مجموعه دو جلدی «فرهنگ‌نامه تصوف و عرفان»، شامل مباحث، اعلام، اصطلاحات و تعبیرات تصوف به کوشش محمد استعلامی، پژوهشگر، از سوی انتشارات فرهنگ معاصر منتشر شد. جلد نخست این مجموعه اصطلاحات و تعابیر عرفانی از «آ» تا «د» و جلد دوم نیز از «ذ» تا «ی» را شامل می‌شود.
کتاب در ابتدا با سه مقدمه آغاز می‌شود؛مقدمۀ اول: زمینه‌های فکری، دینی، فلسفی و ...، مقدمۀ دوم: منابع مطالعه در تصوف و عرفان و مقدمه سوم: گزارش کار و فهرست‌های منابع. نویسنده در ادامه متن فرهنگ‌نامه را ارائه کرده است.
استعلامی که نامش با پژوهش در حوزه ادبیات عرفانی گره خورده است، در مقدمه این کتاب می‌نویسد: ناگفته روشن است که شما یک کتاب مرجع را در دست دارید که باید درباره تصوف و عرفان و ادب صوفیانه ایران، پاسخ درست پرسش‌ها را در برداشته باشد. سخن این نیست که هیچ پرسشی بی‌پاسخ نمانده است، و کسی که با کار تألیف یک مرجع آشنا باشد، می‌داند که هر کتاب مرجعی در نخستین عرضه آن کم و کاستی دارد و اگر با تجدید نظر هم به چاپ‌های مکرر برسد، باز نیاز به تجدید نظر دارد. بیش از هزار سال تصوف و عرفان و ادب صوفیانه ایران، دریایی از دانستنی‌ها و خواندنی‌هاست و بر امواج آن دریا هم کف‌های روایات بی‌پایه و دعوی و دروغ و فریب کم نیست، و داوری درباره همه آن جزئیات و رسیدن به درستی و نادرستی یک سخن یا یک روایت، گاه دست و پای جوینده واقعیت را چنان می‌بندد که زبان و قلم از رفتن بازمی‌ماند. گستره این دریای ادب صوفیانه هم به اندازه‌ای است که مؤلف یک کتاب مرجع، در هر پایه‌ای از دانش و تجربه، نمی‌تواند همه آثار شعر و نثر ادب صوفیانه و بازنویسی‌ها و تقلیدهای همه آنها را خوانده و به داوری نهایی رسیده باشد. یک کتاب مرجع نخست باید بر معلومات درست و مستند تکیه کند، و روایات و سخنانی را هم که اعتبار و سندیت ندارد نادیده نگذارد و به جویندگان هم بگوید که از آن نوشته‌ها بی‌خبر نیست. بسیاری از مقاله‌های این کتاب، گزارش سرگذشت و تا حد ممکن، نقد عقاید و آثار نامداران ادب صوفیانه ایران است و در گزارش سخنان و احوال آنها روایاتی که دوستداران آنها بر زبان داشته‌اند، و آنچه در زندگی‌نامه‌ها و مناقب‌نامه‌ها آمده همیشه گزارش واقعیت نیست.
... اگر از من بپرسید که در این کتاب چه می‌خواهم بکنم؟ پاسخ من این است: همان کاری که در چهل ـ پنجاه سال گذشته کرده‌ام و کوشیده‌ام که درست خواندن و درست فهمیدن تذکرة‌الاولیاء و مثنوی و دیوان حافظ و قصاید خاقانی را برای جویندگانی که مقدمات را درست آموخته باشند، ممکن و آسان کنم. در این کتاب، معنای یک اصطلاح یا تعبیر صوفیانه، شرح یکی از مباحث تصوف و عرفان، شناخت صوفیان و عارفان نامدار، و نقد آثار برجستۀ ادب صوفیانه، تا آنجا که ممکن باشد ـ به زبان ساده و قابل فهم برای همه خواهد آمد، اما نه اینکه تأکید بر سادگی و روشنی کلام، به دور از سندیت و استواری باشد. در زیر هر مقاله، اشاره به مآخذ مورد استفاده یا مربوط به موضوع آن، گواه سندیت مفاد مقاله است و به مراجعان امکان می‌دهد که دانستنی‌های بیشتری دربارۀ موضوع هر مقاله را در آن مآخذ پیدا کنند. مواردی هم هست که زیرنویس اشاره به مأخذی است که مفاد عبارات نقل شده از آن جای حرف دارد، در متن مقاله نقد شده و با دلایل روشن تأیید نپذیرفته است.
وجه مشخصه این فرهنگ‌نامه ـ که در حد یک دانشنامه و دائرة‌المعارف نیز قابل توصیف است ـ این امر است که ضمن شرح اصطلاحات، مقالات جامع و بسیطی در حوزه عرفان و تصوف را می‌توان در میان بیش از 3500 مدخل آن پیدا کرد و خواند و با آراء و نظرات عرفای بزرگی چون ابوسعید ابی‌الخیر، بایزید بسطامی و ... آشنا شد و نقد و بررسی جامعی را نیز به نظاره نشست و لذت برد.
در متن این فرهنگ‌نامه، تعریف واژگان و شرح مباحث گوناگون تصوف و عرفان آمده است؛ اما بیشتر محتوای این کتاب با صورت و سیرت کسانی ربط دارد که در شیوۀ زندگی و پوشش و رفتار، بیش و کم از دیگران متمایزاند و به آنها صوفی پشمینه‌پوش گفته می‌شود.
انتشارات فرهنگ معاصر کتاب حاضر را در 1890 صفحه در اختیار علاقه‌مندان به ادبیات عرفانی قرار داده است.
انتهای پیام/
