آشفتگی بصری در معابر اردبیل؛ چهره شهر گویای هویت دیرینه فرهنگی نیست

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، کاوش‌های باستان‌شناسی در قدیمی‌ترین بنای تاریخی شهر اردبیل نشان می‌دهد این منطقه هزاران سال محل حیات تمدن‌های مختلف بوده است.

تا جایی که نتیجه کاوش‌ها گویای آثاری از دوره ساسانی است و نشان می‌دهد اردبیل یکی از شهرهای کهن کشور و منطقه محسوب می‌شود. شکل‌گیری حکومت صفوی و به فراخور آن تحولات بنیادی در سیاست، فرهنگ و اقتصاد کشور موجب شده تا اردبیل نقش کلیدی در تاریخ منطقه داشته باشد.

هر چند در طول تاریخ تغییر چهره شهر به فراخور سیاست‌گذاری‌های آن مقطع زمانی اجتناب‌ناپذیر است اما ماحصل این تغییرات که امروز مشاهده می‌شود، گویای آشفتگی بصری هویتی است.

تا جایی که نه تنها سازه‌ها و بافت کهن به شکل مطلوبی نتوانسته گویای این غنا باشد، در عین حال سازه‌های جدید شهری نیز چندان توجهی به هویت تاریخی ندارد.

بی‌توجهی ساخت و سازها به هویت فرهنگی

با توجه به اینکه بیش از 90 درصد ساخت و سازها در اردبیل مربوط به بناهای مسکونی است توجه به هویت فرهنگی در این حوزه اهمیت ویژه دارد.

این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان استفاده بی‌رویه از نماهای کلاسیک و نئوکلاسیک خود به معضل جدی در معماری تبدیل شده است.

کارشناس معماری در این رابطه گفت: نه تنها ساخت و سازها توجهی به هویت فرهنگی ندارد، در عین حال هیچ تناسبی در ساخت و سازها با شرایط اقلیمی مشاهده نمی‌شود.

امیر محمدی الماسی با بیان اینکه استفاده از سنگ‌های زرد و سفید در ساخت و سازها متداول شده است، افزود: چنین مصالحی مغایر شرایط اقلیمی است و اگر در گذشته از آجر برای ساخت و ساز بنا و انتقال مطلوب گرما به داخل ساختمان استفاده می‌شد، امروز شاهد ساخت و سازهایی بی‌توجه به شرایط اقلیمی هستیم.

رواج نماهای رومی و مصالح زرد و سفید در ساختمان و نمای آن  و در عین حال ساخت و سازهای قارچ‌گونه آپارتمان‌ها موجب شده تا اثری از هویت فرهنگی اردبیل در خانه‌های مسکونی باقی نماند.

هر چند این مهم مداخله فنی نهادهای ناظر بر ساخت و ساز را می‌طلبد، عملا غفلت از آن موجب شده تا به عنوان مثال تفاوت فاحش و باورنکردنی بین خانه‌های تاریخی اردبیل و خانه‌های جدیدالساخت آن دیده شود.

بی‌توجهی به توسعه فضاهای فرهنگی شهر

در کنار ساخت و ساز بناهای مسکونی در بناهای تجاری و فرهنگی شهر اردبیل نیز توجهی به هویت تاریخی دیده نمی‌شود. کمبود فرهنگسرا، گالری، سالن‌های نمایش و موسیقی موجب شده تا اردبیل با فقر فرهنگی در چهره خود روبه‌رو شود.

سال گذشته مدیرکل ارشاد استان اردبیل ایجاد گذرگاه‌های فرهنگی را یکی از ضرورت‌های شهر عنوان کرده بود و در بازدید اصحاب فرهنگ رسانه از پیاده‌راه شیخ صفی گفته بود: ایجاد گذرگاه‌های فرهنگی در اردبیل مورد غفلت قرار گرفته است که با احیای هویت و تمدن اسلامی و بومی باید این کمبودها را جبران کنیم.

اینکه چرا نیاز فرهنگی شناسایی شده عملیاتی نمی‌شود و خبری از گذرگاه‌های فرهنگی نیست خود به نوع نگاه مدیران برنامه‌ریز این استان مرتبط است.

توسعه فضاهای فرهنگی در مقایسه با توسعه فضاهای تجاری در یک دهه اخیر به واقع مورد غفلت بوده و در مقایسه با تعداد پاساژها و مجتمع‌های تجاری که در سطح شهر، سر به فلک کشیده به نظر می‌رسد، افزایش فضاهای فرهنگی ناچیز و قطره چکانی در حد زنده‌مانی فرهنگ شهر است.

این در حالی است که به تعبیر هنرمندان، این شهر نیازمند توسعه فضاهای فرهنگی است تا بتواند نسبت به احیا و بازیابی هویت خود اقدام کند.

غفلت در معرفی هویت تاریخی به نسل‌های آینده

دستاورد غفلت‌های عمده در برنامه‌ریزی شهری اردبیل موجب شده تا اردبیل روز به روز از هویت تاریخی خود فاصله بگیرد.

هر چند ترکیب شهر انسان محور در سال‌های اخیر به عنوان اولویت برنامه‌ریزی شهری مطرح شده و امیدی را جهت احیای هویت فرهنگی شهر اردبیل زنده کرد اما در عمل برنامه‌ریزی شهری نیازمند برنامه‌های میان و بلند مدت است و لازم است راهبرد اساسی و جدی از سوی مسئولان استانی اتخاذ شود.

نتیجه شرایط به وجود آمده غفلت از تربیت فرهنگی نسل آینده است. مدیرانی که به پیوست‌های فرهنگی پروژه‌ها، صیانت از آثار تاریخی و رعایت اصول و ضوابط فرهنگی بی‌توجه بوده‌اند، در خانه‌های به سبک نمای رومی با تزئینات داخلی ساخت کشور ترکیه و با وسایل و لوازم زندگی، انگلیسی و فرانسوی و چینی نسبت به تربیت فرزندان خود اقدام می‌کنند.

در واقع در هیچ یک از حوزه‌های زندگی فردی و اجتماعی توجه به هویت فرهنگی و حساسیت به آن مورد توجه نیست.

در حالی که اردبیل یکی از مقاصد گردشگری محسوب می‌شود اما قدم زدن در خیابان‌های شهر حسی از هویت تاریخی آن را تداعی نمی‌کند. تنها  تک بناهای تاریخی باقی مانده از جمله پل‌ها، خانه‌ها، حمام‌ها و بازار تاریخی اردبیل است که گویای هویتی غنی است.

این در حالی است که مسئولان استان به ضرورت توجه به هویت فرهنگی شهر تاکید دارند اما این تاکیدات صرفا به عنوان یک ضرورت مطرح شده و عملا اقدامی در مورد آن صورت نگرفته است.

اخیرا فرماندار اردبیل در دیدار با اعضای خانه فرهنگ و هنر اردبیل اظهار کرد: توسعه عرصه‌های گوناگون جامعه بدون توسعه فرهنگ، نه می‌تواند مداوم و پایدار باشد، و نه می‌تواند در جهت خود شکوفایی و تکامل انسانی قرار گیرد. هدف توسعه فرهنگی، تمام مردم است و نه فقط قشر خاص یا نخبگان. لذا هدف توسعه فرهنگی فراهم آوردن اسباب دسترسی توده‌های مردم به فرهنگ و مشارکت آنان در زندگی فرهنگی و فعالیت‌های اجتماعی است.

مسعود امامی یگانه گفت:  توسعه، باید ماهیت فرهنگی داشته باشد؛ همه انواع توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، باید مبتنی بر فرهنگ باشد و ماهیت فرهنگی داشته باشد و تا توسعه ی فرهنگی به بلوغ لازم نرسد، امکان توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و غیره برای آن شهر مهیا نخواهد شد.

سوال این جا است که اگر فرهنگ در راس توسعه واقع شده است چرا در عمل مورد توجه قرار نگرفته و دستاورد این غفلت بی‌نظمی هویت بصری شهر اردبیل و دوری نسل‌های آینده از فرهنگ خودی است

گزارش از ونوس بهنود

انتهای پیام/136/ح