«جنگ خاموش» - ۱|فرصت‌سوزی بزرگ در صادرات گاز به ترکیه و مسئولانِ بی‌خیال/ ترکیه از گاز ایران بی‌نیاز می‌شود؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، ترکیه مهم‌ترین کشور وارد کننده­ گاز طبیعی ایران محسوب می ­شود. قرارداد صادرات گاز ایران به این کشور در سال 1996 به امضای دو طرف رسید و بر طبق این قرارداد ایران تا سال 2026 باید روزانه 27 میلیون متر مکعب گاز به این کشور صادر کند.

ترکیه بر اساس سیاست تنوع بخشی به سبد گازی خود، علاوه بر ایران از کشورهای روسیه و آذربایجان نیز گاز وارد می ­کند. روسیه به عنوان بزرگترین صادرکننده­  گاز به ترکیه حدود 50 درصد نیاز گاز طبیعی این کشور را تأمین می­ کند. بعد از روسیه ایران با 16 درصد و آذربایجان با 10 درصد، دیگر کشورهای تأمین کننده­ گاز این کشور به وسیله­ خط لوله هستند.

در بخش LNG نیز قطر، الجزایر و آمریکا مهم‌ترین صادرکنندگان گاز به کشور ترکیه طی چند سال گذشته بوده اند.

صادرات گاز ایران به ترکیه همواره با مشکلات عدیده ­ای روبه­ رو بوده؛ قیمت و کیفیت گاز وارداتی بارها مورد مناقشه طرفین بوده است. به همین دلیل این کشور بارها به بهانه قیمت بالای گاز ایران نسبت به روسیه و آذربایجان، به دیوان بین المللی شکایت کرده و در یک مورد نیز حتی از ایران تخفیف دریافت کرده است.

عدم تداوم جریان گاز در ماه‌های سرد سال، خود بهانه‌ای شده تا این کشور ایران را به عنوان تامین کننده‌ای مطمئن قبول نداشته باشد. اما با وجود همه این مسائل و فشار‌های آمریکا درطول مدت تحریم، هیچ­گاه گاز صادراتی ایران به ترکیه قطع نشده و همواره صادرات گاز ایران به ترکیه ادامه داشته است. به طوری که در مقاطعی که صادرات نفت کشور با چالش‌های جدی مواجه بوده است صادرات گاز ایران اما درآمدی پایدار و تحریم ناپذیر برای کشور تامین نموده است.

علی رغم همه­ این مشکلات و فشارها در طی چندسال گذشته، ترکیه خواستار افزایش حجم واردات گاز از ایران بوده است. چرا که به دلیل مرز مشترک این کشور با ایران، واردات از ایران صرفه­ اقتصادی بسیار بالاتر نسبت به سایر مبادی وارداتی برای این کشور دارد. اما متاسفانه با عدم پیگیری مجدانه مسئولین و موکول کردن این پیشنهاد و تمدید قرارداد به زمانی نزدیک به زمان پایان قرارداد[1]، حال فرصت ترکیه نیز در حال از دست رفتن است.

در همین راستا ترکیه طی چندسال گذشته تلاش کرده با افزایش واردات گاز از سایر مبادی وارداتی وابستگی خود به گاز ایران را کاهش دهد. از جمله اینکه ترکیه در میدان شاه دنیز آذربایجان و خط لوله انتقال گاز آن از مسیر ترکیه به اروپا مشارکت نموده و در چند روز گذشته با افتتاح بخش آسیایی خط لوله تاناپ عملا گاز آذربایجان به ترکیه رسید.[2] از طرف دیگر در پی توافق صورت گرفته بین روسیه و ترکیه در سال 2014 خط لوله ترک استریم از کف دریای سیاه به طول 1090 کیلومتر احداث شده تا از طریق آن روزانه 80 میلیون مترکعب گاز به ترکیه و اروپا صادر شود. برنامه ریزی این خط لوله بر آن مبناست تا اولین گاز از طریق این خط لوله در سال 2020 به ترکیه صادر گردد.

کاهش وابستگی به گاز ایران این امکان را به ترکیه می­ دهد که در تمدید قرارداد خود در آینده و یا قرارداد افزایش واردات، گاز را با قیمت نازلتری وارد کند. این یعنی عملا قدرت چانه زنی ترکیه در معاملات گازی بالا خواهد رفت و عملا گاز ایران نقش قابل توجهی در سیاست‌های ترکیه نخواهد داشت و به راحتی قابل حذف و تحریم خواهد بود. با وجود آن که ایران با داشتن 18 درصد از منابع گازی جهان بعد از روسیه در جایگاه دوم قرار دارد، اما به علت نداشتن برنامه ­ای منسجم برای صادرات گاز به کشورهای هم جوار عملا تا چند سال آینده، از بازار گاز جهانی حذف خواهد شد و عملا بازیگری منفعل در بازار گاز در اختیار سایر بازیگران همچون بازار نفت خواهد بود.