چگونه می‌توان حوزه نشر کشور را در گام دوم انقلاب پویاتر کرد؟

به گزارش خبرگزاری تسنیم احمد عطایی،  مدیر مؤسسه قدر ولایت در یاداشتی نوشت: سیره رهبر معظم انقلاب اسلامی بر «تبیین» و «روشنگری» است و آن را برای تعمیق معارف اسلام و انقلاب اسلامی از هر حرکتی مؤثرتر می‌دانند. راهکاری راهبردی و استراتژیک‌تر برای انقلابی ماندن و حفظ روحیة استکبارستیزی و عدم تبعیت از شیطان بزرگ و نوچه‌های او و استمرار نظام جمهوری اسلامی؛ رسیدن به تمدن نوین اسلامی، غیر از توجه به گام دوم و راهبرد «روشنگری» امکان‌پذیر نمی‌باشد.

زمینه‌های مختلفی وجود دارد که اهل فکر و قلم می‌توانند در آن زمینه‌ها به روشنگری و تبیین راهبردها و مباحث گام دوم اقدام کنند. با توجه به جایگاه و وضعیت نظام جمهوری اسلامی در جهان و فلِش‌های اصلی توطئه‌های دشمنان و ضرورت اولویت‌بندی، نیاز به شناخت اولویت‌های ضروری می‌باشد تا صاحبان فکر و قلم به این مسائل بپردازند. به‌نظر می‌رسد انجمن اهل قلم و سایر تشکل‌های ذی‌ربط در این زمینه، بایستی راهبردهای مشخصی را ارائه دهند و با مشورت‌های لازم، صاحبان فکر را به سمت و سوی این راهبردها سوق داده و قلم آنان را در تبیین این موضوعات به‌کار گیرند. بیانیه «گام دوم انقلاب» می‌تواند به عنوان سند بالادستی، مبنای خوبی برای تشخیص و تبیین این راهبردها باشد. خوانش دقیق این بیانیه و احصای مباحث و محورهای آن اولین گام می‌باشد.

دانشگاه‌ها و مراکز عالی آموزشی به‌ویژه نهاد نمایندگی در دانشگاه‌ها و بسیج اساتید و سایر تشکل‌های دلسوز انقلاب در مراکز آموزشی می‌توانند علاوه بر جهت‌دهی به پایان‌نامه‌ها، در گرایش‌های مرتبط با موضوعات مهم تبیینی بیانیه گام دوم، صاحبان قلم را شناسایی و با مشوق‌های لازم به سوی تولید آثار فاخر سوق دهند.

یکی دیگر از وظایف مهم تشکل‌های مرتبط با اهل فکر و قلم در رابطه با گام دوم، بسترسازی و آماده گرداندن زمینه برای اتصال اهل قلم با تولیدکنندگان یعنی ناشران و مراکز چاپ دولتی و خصوصی است تا حاصل زحمات آنان در دسترس عموم و بخصوص دانشجویان و جوانان قرار گیرد. در این زمینه بایستی اقدامات جدی و نشست‌های لازم انجام شود.

تولیدکنندگان(ناشران)

در حوزه کتاب و نشر، تولیدکنندگان عمدتاً ناشران هستند چه ناشران خصوصی و چه دولتی، آنان هستند که با سرمایه‌گذاری و قبول مسئولیت(گاه انجام کارهای فنی مانند ویراستاری، صفحه‌آرایی، طراحی و غیره) زحمات اهل فکر و قلم را تبدیل به کتاب نموده و به  بازار نشر ارائه می‌نمایند.

تولیدکنندگان، می‌توانند و بایستی در جهت‌گیری‌های تولیدات به سوی توجه دادن به مباحث گام دوم در بین مخاطبان نقش داشته باشند. ناشرانی که به دنبال بازار حرکت می‌کنند و تنها نیازهای برانگیخته شده و گاه کاذب را پاسخ می‌دهند به مسؤولیت خود در نشر عمل نمی‌کنند. ناشر انقلابی ناشری است که نیازهای انقلاب اسلامی را با توجه به اوضاع منطقه و جهان و نیز راهبردهای رهبری، شناخته و در راستای تبیین، تعمیق و تأثیر آن‌ها در ذهن‌ها، با اهل فکر و قلم در تعامل بوده و آثار فاخر و ارزشمند را تولید و عرضه کند و سرمایه‌ها و تلاش خود را در این میدان، عملیاتی کند و از خدای رحمان و رحیم، سود و توجه مخاطبان به آثار را در خواست نماید. ان تنصروالله ینصرکم در حوزه نشر به این گونه آثار که دین خدا را در ذهن‌ها ماندگار می‌کند؛ در تعمیق اصول، مبانی و دست‌آوردهای انقلاب اسلامی و تشکیل تمدن نوین اسلامی گام برداشته و جلوی فتنه‌گری‌های دشمنان را می‌گیرد تعلق می‌یابد. ناشر، کاسبی نیست که هر جنسی را ویترین کند، بلکه یک اغذیه فروشی فرهنگی است که غذای سالم روح و مقوّی جان را بایستی ویترین نماید.

تعامل ناشران با تشکل‌های اسلامی و انقلابی، مراکز آموزشی تخصصی و نهادهای انقلابی، برای همپوشانی و رسیدن به این نقطه مطلوب، یک ضرورت است که متأسفانه در حال حاضر این تعامل یا صورت نمی‌گیرد و یا بسیار اندک و محدود است. این تعامل علاوه بر ایجاد تلاش واحد در اولویت‌های تبیینی گام دوم، از کارهای موازی و مشابه و سرمایه‌گذاری‌های تکراری کم اثر جلوگیری می‌نماید.

توزیع‌کنندگان (موزعان)

در حوزه کتاب، علاوه بر برخی ناشران که امکانات توزیعی مانند فروشگاه و نمایندگی دارند، تشکل‌های توزیع‌کنندة کتاب، تأسیس شده‌اند که علی‌القاعده وظیفه‌شان، ویترین کردن کتاب برای تسهیل امر رویت و انتخاب مخاطبان است. صنف کتاب‌فروشان نیز، علی‌رغم مشکلات فراوان، به امر مهم توزیع کتاب اقدام می‌کنند. در زمینة توزیع کتاب، مسائل و مشکلات عدیده‌ای وجود دارد که ورود به آن‌ها به بافت این مقاله لطمه می‌ز‌ند، و لذا از آن می‌گذریم- چنانچه از مشکلات اهل قلم و تولیدکنندگان گذشتیم- و چند وظیفه اصلی را در خصوص «گام دوم» و «جهاد کبیر» برای این عزیزان، متذکر می‌شویم:

1/3- توان و سطح ویترین کشور در فروشگاه‌ها و تشکل‌های توزیع کننده محدود است. استفاده از ویترین محدود قطعاً اولویت‌بندی می‌خواهد. فروشگاه‌ها و موزعانی که تنها به سود می‌اندیشند و توزیع کتاب‌های آموزشی و کمک آموزشی را پیشه کرده‌اند، مخاطب ما نیستند. مخاطب ما فروشگاه‌ها و موزعانی هستند که نسبت به انقلاب اسلامی و جهان اسلام، احساس مسئوولیت می‌کنند.

موزعان مد نظر، علی‌القاعده بایستی در «گام دوم» نقش مکمل را برای اهل قلم و تولیدکنندگان ایفا کنند. نبایستی تنها به آثار شناخته شده و پرفروش بسنده شود بلکه آثار تولید شده در راستای تبیین و تعمیق موضوع‌های ضروری انقلاب و گام دوم و انگشت اشاره‌های رهبر حکیم انقلاب، ضرورتاً بایستی ویترین شوند. در واقع ایجاد نیاز و انگیزه برای مخاطبان جهت مطالعه این آثار تا حدود زیادی در گرو مسؤولیت‌شناسی موزعان اعم از فروشگاه‌ها و تشکل‌های توزیع‌کننده است. ویترین کردن کتاب بخشی از معرفی کتاب است، تسهیل در دسترسی مخاطب و فراهم آوردن امکان رویت و تورّق و توضیح کتاب است. موزعان متعهد علی‌رغم مشکلات مالی بایستی به وظیفة خود در قبال «گام دوم» بیاندیشند و رزق خود و توسعه آن را از قادر غنی مطالبه کنند و این توکل بر رازق، نافی برنامه‌ریزی ابتکاری و خلّاقانة آنان نخواهد بود.

2/3- جامعه هدف، باید مدّنظر موزعان باشد و تلاش اصلی خود را معطوف به محل‌ها و مکان‌های حضور آنان نمایند. محیط‌های دانشگاهی و تشکل‌های دانشجویی اعم از اسلامی و انقلابی و...؛ تشکل‌های دانش‌آموزی مانند اتحادیه دانش‌آموزان و بسیج آموزش و پرورش و معاونت پرورشی در محیط‌های آموزشی، غالب جوانان کشور را که جامعة هدف در اغلب برنامه‌های تبیینی گام دوم هستند، زیر پوشش خود دارند. اینان بایستی و ضرورتاً با موزعان کتاب‌های برنامة تبیینی گام دوم مرتبط بوده و تعامل نزدیک داشته باشند. از برپایی نمایشگاه‌ها و ویترین کردن این کتب تا برگزاری مسابقات از کتاب‌های مشخص مورد اتفاق نظر، تا برنامة کتاب‌خوانی و تجهیز کتابخانه‌ها و روزنامه‌های دیواری منتخب از کتاب‌های خاص، تبلیغ و ارائه کتب در انجمن اولیا و مربیان، می‌توانند از جمله برنامه‌هایی باشند که کتب مرتبط با بیانیه گام دوم را به میان جامعه هدف برده و در معرض نیاز و انتخاب آنان قرار می‌دهند. موزعان نبایستی از این ارگان‌ها و دانشگاه‌ها غفلت نمایند.

3/3- برقراری ارتباط با مساجد و ائمه جماعات، بایستی یکی از اهداف مهم شبکه توزیع باشد. تعامل و همکاری ائمه جماعات با حوزه نشر و توزیع‌کنندگان آثار تبیینی گام دوم انقلاب اسلامی بسیار مهم و سازنده است. آنان می‌توانند و بایستی در طول هفته نسبت به معرفی کتاب‌های مناسب و مفید و ضروری مخصوصاً در ایام و رخدادهای تقویمی و مهم، اقدام کنند و با ایجاد انگیزه در مأمومین، فروشگاه‌های کتاب پیرامونی یا شبکه‌ای توزیع کننده را در جهت ویترین و فروش این کتاب‌ها، یاری نمایند. شبکه‌های توزیع و نشر کتاب با برقراری رابطه با مساجد و ستادهای نمازجمعه و برنامه‌ریزی مناسب با ائمه جماعات و ائمه جمعه، می‌توانند برگستره و سرعت توزیع آثار مورد نظر، بی‌افزایند.

سیاست‌گذاران و حمایت‌کنندگان

علی‌القاعده دستگاه‌های حاکمیتی اعم از دولت و مجلس و نهادهایی همچون شورای عالی انقلاب فرهنگی، با ابزارها و امکاناتی که در اختیار دارند، جزو سیاست‌گذاران و حامیان تولیدات مرتبط با گام دوم می‌باشند. کمیسیون فرهنگی مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی، علاوه بر ریل‌گذاری بوسیله سیاست‌ها و روش‌های ابلاغی، می‌توانند با نظارت و کنترل لازم و دقیق از حرکت دستگاه‌های ذیربط در ریل مشخص شده اطمینان حاصل کنند.

معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی رسمی نشر کشور، چند سر فصل مهم را می‌بایستی مورد توجه جدی قراردهد تا نقش لازم را در تبیین نمود بیانیه گام دوم در حوزه کتاب و فراهم کردن شرایط لازم جهت تحقق آن را فراهم کند.

1/4- در ملاک‌های ناشران برتر، کتاب برتر و امثال این برگزیده‌ها، بایستی شاخص «توجه و تبیین گام دوم» را لحاظ کرده و برای آن امتیاز ویژه‌ای قائل شوند. متأسفانه در ملاک‌های انتخاب، کمتر نیاز جامعه و انطباق با ضرورت‌های انقلاب اسلامی مدنظر قرارگرفته است. توجه به این شاخص مهم، در عمل، جهت دادن به تولیدکنندگان، اعم از اهل قلم و ناشران برای تولید آثار فاخر در حوزه موضوعات «گام دوم» است. کارشناسان و داوران بایستی در چهارچوب سیاست گام دوم به این مهم توجه و گزینش‌ها را بر اساس آن انجام دهند.

2/4- در خرید کتب منتشره برای مساجد و اهداء و سایر مصارفی که معاونت امور فرهنگی و نهادکتابخانه‌ها و سایر ارگان‌ها به آن اقدام می‌کنند نیز بایستی ملاکِ در راستای «گام دوم» بودن اثر مورد توجه قرارگیرد. از این‌گونه آثار به نسبت انطباق آن با سیاست‌ها و ضرورت‌های انقلاب اسلامی، بایستی میزان خرید را تنظیم و افزایش داد و بدین‌گونه سیاست‌های حمایتی را در راستای تقویت و ترویج و تولید این آثار سوق داد.

3/4- در برنامه حمایت‌های قبل از تولید که معاونت امور فرهنگی گاه به انجام آن مبادرت می‌نماید و شرایطی را برای این حمایت در نظر دارد، می‌تواند و بایستی خصوصیت روشنگر بودن اثر در موضوعات مورد نیاز انقلاب اسلامی به‌ویژه گام دوم انقلاب را بطور شاخص و برجسته مورد توجه قرار دهد و بر اساس آن، طرحی مورد حمایت قرار گیرد و یا از گردونة حمایت خارج شود.

4/4- در برنامه‌های نمایشگاهی، اعم از نمایشگاه بین‌المللی و نمایشگاه‌های استانی، در جانمایی ناشران و میزان اختصاص غرفه، به مسئله جهت‌گیری ناشران و انطباق آثار آنان با نیازهای انقلاب اسلامی و شاخص تبیینی و روشنگر بودن آن‌ها علی‌الخصوص تبیین گام دوم توجه جدی مبذول شود. ملاک‌هایی مثل صرفِ تعداد آثار چه در کل و چه در یک دورة مشخص محدود، به هیچ وجه کامل و اقناع کننده نیست بلکه این نوع ملاک‌ها در صورتی می‌توانند ایجاد جهت‌گیری در تولید کتاب نمایند که با شاخص مهم سمت و سوی محتوایی آثار همراه و توأم شوند.

معاونت امور فرهنگی با توجه به سنجش و ارزیابی(فعالیت‌های بررسی و صدور مجوز، خریدها، حمایت‌ها و نظارت) که در طول سال از فعالیت‌های ناشران و محتوای آثار منتشره آنان دارد، می‌تواند و بایستی به جهت‌گیری‌های انقلابی و تبیینی گام دوم، جایگاه و امتیاز ویژه‌ای قائل شود و عملاً آن را در برنامه‌های خود از جمله نمایشگاه‌ها اعمال نماید.

5/4- نگاه و سخن و تلاش‌های متولیان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خاصّه معاونت امور فرهنگی، در دیدارها، بازدیدها، رونمایی‌ها، و ... می‌بایست به سمت و سوی اهداف گام دوم و روشنگری انقلابی باشد و می‌تواند خلاف آن باشد. حضور مسئولین ارشاد و لبخند رضایت و تقدیر آنان بایستی مقوّم آثار فاخر و ارزشی و انقلابی باشد. متأسفانه گاه چنین نیست و مستمسکی می‌شود برای آن‌ها که در مسیر غیر از انقلاب حرکت می‌کنند. شاخص‌های انقلابی‌گری علاوه بر آنکه بایستی در مسئولین و متصدیان امور فرهنگی وجود داشته باشد، در رفتار و اقدامات و انتخاب‌های آنان نیز باید دیده شود. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارتخانه انقلاب اسلامی است. ولنگاری فرهنگی که رهبر معظم انقلاب اسلامی به آن اشاره کردند.(دیدار با نمایندگان مجلس شورای اسلامی، 14/3/1395) بخشی از آن به این وزارتخانه و امور کتاب مربوط می‌شود و اینکه اهمال در تولید کتاب مفید و سهل‌انگاری در جلوگیری از انتشار کتاب‌های مضر به معاونت امور فرهنگی آن وزارتخانه مربوط است. نمی‌شود در ملاک‌ها و شاخص‌ها، انقلابی بودن را مورد توجه قرار نداد و ادعای وزارتخانه فرهنگ جمهوری اسلامی را داشت!

آنچه در این بندها اشاره و پیشنهاد شد تنها بخشی از شاخص‌هایی است که اعمال آن‌ها می‌تواند معاونت مربوطه را در سمت و سوی انقلابی‌گری و ترویج و تبیین ارزش‌های انقلاب اسلامی حرکت دهد. اینک فضا و زمینه برای دخالت دادن ملاک‌های انقلابی بودن در امور مربوط به سیاست‌ها، برنامه‌ها و اقدامات معاونت امور فرهنگی مهیاست و جزو مطالبات رهبری و انقلابی‌های نشر و قلم است، اهمال در تأثیرگذاری شاخص‌های انقلابی‌گری انگشت اتهام را به‌طور جدی متوجه معاونت و وزارتخانه خواهد نمود.

مصرف‌کنندگان و تولیدات مکتوب

مردم، برخی از وزارتخانه‌ها، نهادهای انقلابی مانند نهاد کتابخانه‌های عمومی و بنیادهای مرتبط با کتاب، از جمله مصرف‌کنندگان تولیدات مکتوب هستند. علی‌القاعده مصرف‌کنندگان می‌توانند با انتخاب خود به تولید جهت بدهند. اگر مصرف‌کننده، اعم از مردم و نهادهای دولتی و غیردولتی، در انتخاب خود ملاک‌های انقلاب و شاخص‌های روشنگری و تبیین موضوعات مربوط به ایستادگی ملت در برابر نظام سلطه و تعمیق فرهنگ دینی و ملی علی‌الخصوص برنامه گام دوم را مد نظر قرار دهند، قطعاً چرخه تولیدکنندگان اعم از اهالی قلم و ناشران، به این جهت تمایل پیدا کرده و کتاب‌های مفید و مناسب را تولید خواهند کرد و توزیع‌کنندگان و فروشگاه‌ها نیز به ویترین این کتاب‌ها گرایش خواهند یافت. این یک اثر کلی و مهم در گرایش و انتخاب مصرف‌کنندگان است که قطعاً در سرنوشت کشور مؤثر بوده و با انتخاب خود نزد خدای متعال نیز باید پاسخگو باشند.

امّا برخی نهادها هستند که بیش از این اثر کلی، در زمینه کتاب نقش دارند. نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از جمله آنهاست. با تغییرات سیاستی که در این نهاد صورت گرفت شاهد اقدامات مثبت و مؤثری از این نهاد بودیم که با توجه به اعتبارات و امکانات تا حدودی قانع کننده است امّا کافی و کامل نیست بنظر می‌رسد این نهاد با ورود به برنامه‌های ذیل نقش بیشتری در گام دوم خواهد داشت:

1/5- توجه ویژه به آثار تبیینی گام دوم و تبلیغ بیشتر آن‌ها در فضای مجازی نهاد برای تمامی کتابخانه‌ها جهت افزایش مطالعه آن‌ها توسط اعضاء.

2/5- تعیین مشوق‌های لازم برای کتابداران و اعضاء در جهت افزایش معرفی اینگونه آثار و مطالعه آن‌ها.

3/5- برقراری ارتباط فعال‌تر با اهل قلم و ناشرانی که در حوزه تبیین و تعمیق باورهای انقلاب اسلامی و گام دوم تلاش می‌کنند. برای سفارش آثار مورد نیاز کتابخانه‌ها، و ابتیاع سریع‌تر آثار تولید شده آنان.

4/5- افزایش درصد اختصاص اعتبارات به تهیه و ارسال اینگونه آثار به کتابخانه‌ها و کاهش خرید کتاب‌های فاقد اولویت و جهت‌گیری تبیینی و سخت‌گیری بیشتر در زمینه کارشناسی و انتخاب کتب.

5/5- حضور فعال‌تر در مجامع مربوط به سیاست‌گذاری و حمایت از تولیدات مکتوب ارزشی و تبیینی انقلاب اسلامی علی‌الخصوص گام دوم، جهت دفاع از اینگونه آثار و راه یافتن آن‌ها در انتخاب‌ها و حمایت‌ها.

تشکل‌های صنفی و غیرصنفی نشر

اگر چه تشکل‌های صنفی می‌توانند و بایستی با مشوق‌های لازم، ناشران عضو را به سوی تولید آثار تبیینی مورد نیاز انقلاب اسلامی علی‌الخصوص گام دوم سوق دهند و با آموزش و توجیهات لازم بر کیفیت و کمال آثار بیفزایند، امّا تشکل‌های غیرصنفی که حسب ضرورت‌های انقلاب اسلامی و برای ایجاد حرکتی جهادی و انقلابی در حوزه نشر شکل گرفته‌اند مثل مجمع ناشران انقلاب اسلامی، مجمع ناشران دفاع مقدس، انجمن اسلامی ناشران و... وظیفه سنگین و نقش مهم‌تری در هدایت و جهت‌گیری ناشران برعهده دارند:

1/6- تشکل‌ها می‌توانند و علی‌القاعده بر اساس شأن و فلسفه‌ وجودی‌اشان بایستی بتوانند بین اهل قلم، تولیدکنندگان(ناشران) و موزعان(توزیع‌کنندگان) ارتباط جدّی و مستمر و همپوشانی و هماهنگی به‌وجود آورند تا کار در گام دوم به‌صورت جبهه‌ای انجام شود و تحقق پذیرد. جزیره‌های مجزا از هم و فعالیت‌های منقطع از یکدیگر هرگز اثرگذاری لازم را نخواهد داشت. عضو بودن یا نبودن اهل قلم و ناشران و توزیع‌کنندگان نبایستی مانع از گسترده شدن چتر تعامل و هماهنگی تشکل‌‌ها شود.

2/6- تشکل‌ها می‌توانند و بایستی بر اساس فلسفه وجودی‌شان بین سیاست‌گذاران و حمایت‌کنندگان و خیل عظیم اهل قلم و ناشران و موزعان، پل ارتباطی مستحکم و مؤثر باشند. در سوق دادن حمایت‌ها، تسهیلات و گزینش‌ها، تشکل‌ها می‌توانند با رایزنی‌ها و پیشنهادها و پیگیری‌های خود، نقش مهم و دست اوّلی را ایفا کنند. پشتوانة مؤلفان و ناشران و توزیع‌کنندگان، دست تشکل‌ها را در سمت دادن و تعامل با دستگاه‌های متولی فرهنگ کشور به‌ویژه معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد، قوی و صدای آنان را رساتر و اثرگذار می‌کند.

3/6- تشکل‌های نشر مخصوصاً نوع غیرصنفی آن‌ها، می‌بایستی نقشه راه جامعی را برای پرداختن به مبحث گام دوم با هم‌فکری اعضا و نخبگان فرهنگ و حوزه کتاب تهیه نموده و با استمرار توجیه و پیگیری و جدیّت خود، آن را هم در میان اهالی کتاب یعنی اهل قلم و ناشران و توزیع‌کنندگان و هم در بین متولیان سیاست‌گذاری و حمایت‌گران مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی، کمسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان یک سند بالادستی و عملیاتی شدن یعنی اقدام و عمل، به تصویب و تأیید برساند؛ البته با اهرم‌ها و ابزارهایی که در اختیار دارد می‌تواند در پایبندی و اجرای این سند، هم نقش‌آفرین باشد.

4/6- فلسفه وجودی تشکل‌ها، برخاسته از عنوان تشکل و اعضای آن است. بدون همراهی اعضا و هم‌فکری و مقبولیت، تشکل‌ها منتفی و فاقد ارزش هستند؛ لذا بایستی در ارتباط پیوسته و نزدیک با اهالی حوزة کتاب و اعضای خود باشند و اتخاذ سیاست‌ها و برنامه‌ها، به‌صورت حلقه‌ای و جدای از آنان صورت نپذیرد تا در اجرا دست برتر و صدای رساتر، موفق باشند. در سیاست‌ها و برنامه‌های جهادی تبیینی نیز بایستی این هم‌اندیشی و پیوند انجام شود تا ماندگار و پرانگیزه و اثرگذار شود.