یادداشت| بازی موازی اروپا و آبه

به گزارش خبرگزاری تسنیم، حسن روحانی، رئیس جمهور ایران روز جمعه در توکیو با نخست وزیر ژاپن دیدار و گفتگو کرد. سید عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران گفت که در مذاکرات روز گذشته درباره موضوعات دوجانبه، منطقه‌ای، بین‌المللی از جمله برجام و تحریم‌های آمریکا بحث شد. او این گفتگوها را «بسیار سنگین و فشرده» خواند.

آبه شینزو، نخست وزیر ژاپن در دیدار با رئیس جمهور ایران گفت که کشورش همکاری با سه کشور اروپایی در زمینه برجام را آغاز کرده است. او چند ماه پیش به تهران سفر کرد تا پروژه آمریکایی برای تغییر موضع و رفتار تهران به ویژه در خصوص برجام را به پیش ببرد، اما به دلیل تأکید ایران بر غیرقابل اعتماد بودن وعده‌های آمریکا، گفت‌وگوهای دو طرف در حول محور روابط دوجانبه باقی ماند و مسئله به آن صورتی که آمریکایی‌ها به دنبال آن بودند اصولاً مطرح نشد. فرانسوی‌ها هم کانالی را برای مذاکرات درباره توافق هسته‌ای گشوده بودند، اما آن‌ هم پس از دبه آمریکایی‌ها در نیویوک راه به جایی نبرد. اظهارات جدید نخست وزیر ژاپن نشان می‌دهد که طرف مقابل پس از مواجهه با بن بست، تلاش می‌کند مسیری موازی و چند کاناله را برای تغییر موضوعات مرتبط با برجام ایجاد کند.

کشورهای اروپایی، و آسیایی که از طرح‌های جداگانه خود برای قانع کردن رئیس جمهور آمریکا ناامید شدند، اکنون با ترکیب مسیرها و مکانیزم‌های اروپایی و غیراروپایی تلاش می‌کنند شانس خود را در این زمینه بیازماند. از طرفی گمان می‌کنند می‌توانند با اجماع هم دونالد ترامپ را راضی کنند، به ویژه که رئیس جمهور آمریکا الان به واسطه موضوعاتی مانند استیضاح در داخل تحت فشار است. از طرف دیگر، ژاپن و کشورهای اروپا امید دارند که بتوانند با همراهی هم ایران را هم پای میز مذاکره بکشانند.

هر دو این مسیر وابسته به چراغ سبز آمریکاست و هیچکدام تاکنون نتوانسته است مستقل از واشنگتن گامی را بردارد. پس در صورت ادغام این مسیرها باز چشم آنها به دهان آمریکا خواهد بود. اما همچنان به نظر می‌رسد که این کشورها با ایجاد کانال‌هایی موازی تا حدودی تقسیم وظایف کرده‌اند که در آن هم تشویق باشد و هم تنبیه. ژاپنی‌ها فعلا در نقش پلیس خوب ایفای نقش می‌کنند. در آن سوی میدان، اروپا گاه با وعده‌هایی مانند اینستکس ورود پیدا می‌کند و گاه هم با تهدیدهای متفاوت سعی در مدیریت ایران دارد. مدتی پیش اروپایی‌ها در ازای برداشتن گام چهارم ایران، تهران را به خروج از برجام تهدید می‌کردند، اما پس از برداشتن گام چهارم، کلید زدن مکانیزم حل اختلاف را به عنوان شمشیر داموکلوس بالای سر ایران نگه داشته‌اند. خبرگزاری رویترز در گزارشی به نقل از منابع اروپایی خبر داد که اروپا می‌خواهد مکانیزم حل اختلاف را بدون ارجاع موضوع به شورای امنیت فعال کند. اروپایی‌ها می‌دانند که اگر مکانیزم ماشه کلید بخورد، ایران حتی از ان‌پی‌تی خارج خواهد شد. به همین دلیل در نقش پلیس بد، به تهدید کنترل شده روی آورده‌اند.

ایران معتقد است که عملا مکانیزم حل اختلاف را بر اساس بندهای 26 و 36 برجام کلید زده و در همین راستا به کاهش تعهدات هسته‌ای خود روی آورده است. بر همین اساس، تهران معتقد است که بروکسل فاقد مبنای حقوقی برای فعال کردن مکانیزم ماشه است. اینکه اروپا مکانیزم حل اختلاف را بدون ارجاع آن به شورای امنیت کلید بزند شاید علاوه بر محدود کردن تبعات آن، به نوعی اذعان به عدم مشروعیت حقوقی اقدام خود داشته باشد. اما هدف آن فشار آوردن بر ایران برای توقف گام‌های کاهش تعهدات برجامی است.

جدای از اینکه هر مسیر به جدایی یا به موازات هم چه ویژگی‌های داشته باشد، نکته مهم این است که هر دو مسیر به سمت آمریکا منتهی می‌شود. به همین دلیل هم هست که این مسیرها پیش از این موفق نبوده‌اند. تا بحال هم تفاوت محسوسی در طرف آمریکایی مشاهده نمی‌شود که بتوان بر اساس آن به یک خروجی مطلوب امیدوارم بود.

نکته دیگر این است که ترکیب این دو مکانیزم، بدون آنکه ماهیت آن تغییر یابد، شبیه چرخاندن لقمه به دور سر (لقمه را دور سر چرخاندن) است. چرا که خروجی آن مشابه خروجی‌های پیشین خواهد بود، چون که از یک سرچشمه می‌جوشد. به عبارتی دو مکانیزم اروپا و ژاپن، دو بازوی متفاوت آمریکا برای کشاندن ایران به پای میز مذاکره واشنگتن هستند. بازی که یک سر آن بلوف اروپا برای استفاده از مکانیسم ماشه به منظور ترساندن تهران است.

انتهای پیام/.