یادداشت نگار خارکن برای اثر استادش / وقتی که می‌چکد جان من قطره قطره بر پای "ارغوان"
نگار خارکن نوازنده کمانچه، با نوشتن یادداشتی به بررسی اجمالیِ مجموعه آموزشی "ارغوان" اثر علی‌اکبر شکارچی پرداخته است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، «ارغوان: روش نوین آموزش کمانچه‌نوازی»؛ عنوان مجموعه‌ای است که علی‌اکبر شکارچی آن را در راستای آموزش کمانچه‌نوازی منتشر کرده است. این مجموعه شامل دو جلد کتاب و چهار دی‌وی‌دی تصویری است که تمام قطعه‌های حاضر در کتاب به صورت تصویری و با نوازندگی و آواز شکارچی و تنبک‌نوازی و همخوانی آساره شکارچی برای هنرآموزان روایت شده است.
اکنون نگار خارکن نوازنده کمانچه با نوشتن یادداشتی، نگاهی به مجموعه‌ی «ارغوان» داشته است. در ادامه متن یادداشت نگار خارکن را می‌خوانید:
در طول دوران تحصیل در هنرستان موسیقی، یکی از دغدغه‌های همیشگی‌ام، روش آموزش و کشف رموز شیوه‌ی تدریس کمانچه‌نوازی بود. این دغدغه پیوسته همراه من بود تا حدود 11 سال پیش در فرایند تحصیلی دانشگاه. روش آموزش کمانچه که همیشه کمبود آن را حس می‌کردم، به موضوع پایان‌نامه‌ام در مقطع فوق لیسانس بدل شد.
گرچه به طور جسته و گریخته اساتید دیگر به آن پرداخته بودند اما دوگانگی آزاردهنده‌ای در انتخاب کوک، تئوری حاکم بر روش، محتوای آموزش و ... مرا سخت به خود مشغول کرده بود.
از طرفی گرچه متُدهای متداول به خصوص کتاب‌های خالقی برای ویلن و روش‌های غربی مانند "لِه ویلن" هنرجو را به نوازندگی کمانچه وصل می‌کرد؛ اما در ادامه و تداوم خود، او را از بنیان‌های موسیقی و تسلط بر تکنوازی و بداهه نوازی دور می‌ساخت.
به بیان دیگر، این روش‌ها قابل دفاع و کاربردی نبودند و بدانگونه نبودند که بتوان به صراحت ادعا کرد که کمانچه هم از طرف استادی مجرب و صاحب سبک دارای روش آموزشی است.
در دوران کارشناسی ارشد در رشته موسیقی، یک یا دو ترم ردیف را با استاد شکارچی گذراندم؛ در همان ارتباطِ استاد و شاگردی دریافتم که بی‌گمان یکی از گزینه‌هایی که می‌تواند با اطمینان استاد راهنمای اینجانب با موضوع بسیار دشوار و پیچیده "روش آموزشی" باشد، استاد شکارچی است. گرچه به انتخاب خود اطمینان کافی داشتم و در نحوه آموزش، راه و شیوه‌ای که به برداشت و اندیشۀ من در آموزشِ سیستم دانشگاهی همسو بود، روشِ ایشان بود؛ اما روش تحقیق دانشگاهی طلب می‌کند که پژوهش میدانی تا حد نیاز ادامه یابد.
به همین سبب برا ی پیدا کردن راهی به آغاز پایان‌نامه، سه استاد برجسته شیوه کمانچه نوازی را انتخاب کردم: استادان شکارچی، کلهر و اردشیر کامکار.
جای سپاس فراوان دارد که هر سه استاد عزیز، در نوع خود بسیار سخاوتمندانه پذیرای پاسخگویی به سؤالات پژوهشی‌ام بودند.
جالب این که آقای کلهر نیز در جلساتی که برای بررسی روش آموزشی‌شان خدمتشان می‌رفتم، در این نظر با من هم عقیده بودند که: استاد شکارچی در مورد آموزش ساز کمانچه، تحقیقات بسیاری کرده و زحمات فراوانی کشیده‌اند. به همین دلیل از نظر دانش و اندیشه در زمینه آموزش، صاحب‌نظر است.
تأئید استاد کلهر اطمینان مرا دو چندان کرد و نتیجه آن شد که طی جلساتی که برای نوشتن پایان‌نامه، خدمت استاد شکارچی می‌رفتم، با سخاوت و لطفی که داشتند، اجازه می‌دادند من در کلاس‌هایشان بنشینم و شاهد و تماشاگر نحوه تدریسشان باشم؛ در همین جلسات متوجه شدم که روش آموزشی ایشان راهی است کاملاً منحصر به فرد و سبکی است که به آن وفادار است و بسیار جالب و جذاب بود که شاگردان به سرعت از همان ابتدا و حتی جلسات اولیه به آن شیوه نوازندگی آمیخته می‌شدند.
روش ایشان روشی است که کاملاً بر فرهنگِ آموزشِ شفاهیِ ایران که هزاران سال است کارکرد خود را از دست نداده، استوار است. بی‌شک همه کسانی که تدریس می‌کنند با من هم عقیده‌اند که شیوه‌ی ایشان سهل و ممتنع است؛ چرا که اصرار بر شنوائی یا درک شنوائی در دورۀ مقدماتی با تأکید بر ردیف موسیقی دستگاهی و موسیقی نواحی به خصوص لُرستان را دارد، تا شاگرد برای دوره‌های متوسطه و عالی آماده شود. ابتدا هنرجو بی‌واسطه به موسیقی و کمانچه‌نوازی آمیخته می‌شود و در مرحله دوم از نُت که فقط از آن به عنوان ابزار کمک آموزشی استفاده می‌شود نه هدف، بهره ببرند و آموزش ببینند.
پیشنهاد می‌شود برای اطلاع بیشتر به این نوع روش آموزش، به فصل یکم پایان‌نامه نگارنده به نام: "بررسی آموزش مقدماتی ساز کمانچه شیوۀ استاد شکارچی" مراجعه کنید.
استاد شکارچی علاوه بر آنکه در مراحل نوشتن پایان‌نامه بی‌دریغ تمام تجربیات خود را در اختیار من قرار دادند، مشوقم شد که پس از فارغ‌التحصیل شدن، بار دیگر پایان‌نامه را طی نشست‌های پی در پی بازخوانی و حذف و اضافه کنیم تا این شیوه‌ی آموزش بدیع چاپ و منتشر شود. اما متأسفانه به دلایل و مشکلاتی که برای چاپ و نشر پیش آمد، این مجموعه ارزشمند هنوز نزد من محفوظ است. به امید آنکه در آینده‌ای نزدیک شرایطی برای چاپ و انتشار آن فراهم شود.
اکنون بسیار خرسندم، که کتاب‌های ارغوان 1 و 2 که همیشه چشم به راهِ پدید آمدن چنین مجموعه‌ای بودم، توسط استاد شکارچی منتشر شده است. کتاب‌های ارغوان جلدهای اول و دوم راهی است برای کشف این مهم که ساز کمانچه در نوع خود سازی است مجزا که شایسته است با تمام ویژگی‌هایی که دارد، برای آن روشی منطبق بر خصوصیات آن ساز نوشته شود.
نگارنده با دیدن و نواختن این روش، آنچنان به شوق آمد تا در مورد آن مطلبی بنویسد؛ اما به قول حافظ: که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل‌ها. تمامی کمانچه‌نوازانی که این مجموعه را دیده‌اند به من حق خواهند داد که موضوعات مطرح شده آنچنان متنوع، گسترده و آنچنان تئوری موسیقی ایرانی و غربی با عمل و صوت به هم تنیده شده و ملودی‌های ساخته شده با اتودها و موسیقی دستگاهی و لُری روان و سیال و منطقی در کنار هم چیده شده‌اند و آنچنان به شکلی منطقی و قدم به قدم آهنگ‌ها و تمرینات کافی آمده است که جز با تجربۀ عملی نواختن صفحه به صفحه آن، نقد و تحلیل و سخن گفتن دربارۀ آن میسر نخواهد بود.
به هرحال در کتاب ارغوان به زعم من، استاد کوشیده است تا هنرجو با جزئی‌ترین مطالب، نوازندگی را همراه با شعر و موسیقی شروع کند و به طور موازی، هم ردیف را از طریق شنیدن و هم تجربیات نُت را از طریق دیدن پله پله دوره متوسطه و پیشرفته را طی کند. هنرجویان گاهی در میانه‌ی پله‌های آموزش به درس یا نکته‌ای غافلگیر کننده‌ای می‌رسند که این تدبیر می‌تواند از یک‌سو آموزش را از حالت یکنواختی به‌در آورد و از سویی بر جذابیت شیوۀ آموزش اضافه کند.
اینجانب به عنوان نوازنده‌ی ساز کمانچه، اکنون بسیار خوشحالم که می‌توانم در این باره بنویسم: در موردِ تلاشِ استادی که بی‌شک، ساز کمانچه و نوازندگانش، چه امروز و چه فرداها به ایشان بسیار مدیون خواهند بود. به سخاوتشان و به همت والایشان که با هزینه شخصی و با ایمان و باوری ستودنی این مجموعه را منتشر کرده‌اند، درود.
دوستان:
در دورانی زندگی می‌کنیم که هنرمند بودن را عوام به میزان نوری که بر آنان می‌تابانند می‌سنجند، نه به میزان نوری که در سینه و در دل دارند و در همین دوران هستند کسانی هر چند اندک که نور را در پستوی سینه خود همچنان روشن نگه داشته‌اند و در بیداری و آگاهی می‌کوشند بی‌اهمیت بمانند به نورهای کاذب و مصنوعیِ بزرگِ بیرون.
خوشا به استاد شکارچی که مثل آفتابی تابناک از درون و از بیرون برای شادمانی مردم این سرزمین پیوسته شادمان و خلاق و رنگین می‌درخشد.
نگار خاکن - 22 آذر 1398
جلد نخست مجموعه «ارغوان» مربوط به دوره‌ی مقدماتی و جلد دوم برای دوره‌ی پیشرفته کمانچه‌نوازی است. در بخش تصویری مجموعه "ارغوان" مستندی 20 دقیقه‌ای درباره زندگی شکارچی گنجانده شده است.
شکارچی برای این کتاب‌ها از عنوان "ارغوان" استفاده کرده که این عنوان را بر اساس یکی از سروده‌های خودش انتخاب کرده است. متن سروده شکارچی به این شرح است:
"قطره به خواب نمی‌رود
نمی‌رود خواب در چشمان من
می‌چکد خون من قطره قطره بر این سنگ سیاه
تا بگذرد از دل سخت و سیاه او
من به خواب می‌روم و قطره هم
وقتی که می‌چکد جان من قطره قطره در پای ارغوان"
مجموعه آموزشی "ارغوان: روش نوین آموزش کمانچه‌نوازی" است که مرداد سال جاری رونمایی شد.
انتهای پیام/
