گزارش| ایران و تاجیکستان در ۲۰۱۹ و چشم‌انداز ۲۰۲۰
پس از یک سال پرتنش در ۲۰۱۸، سال ۲۰۱۹ را که همراه با دیدار مقامات عالی‌رتبه ایران و تاجیکستان و جهش در رویدادهای اقتصادی بود، می‌توان سال احیاء و بازیابی مناسبات دو کشور با چشم‌پوشی از مشکلات و مسائل حل نشده در نظر گرفت.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، سال 2019 را می‌توان سالِ آغاز فرایند احیاء و بازیابی روابط ایران و تاجیکستان در نظر گرفت. با این حال، به رغم بازه کوتاه یک ساله، روابط دو کشور فراز و نشیب‌هایی را پشت سر گذاشت.
نخستین و مهم‌ترین تحول در روابط سال 2019 دو کشور، انتصاب سفرای جدید و تازه‌نفس برای دور جدید مناسبات دو کشور بود. با توجه به سردی چند ساله در روابط تهران و دوشنبه، محمدتقی صابری، معاون سابق وزیر امور خارجه ایران به عنوان سفیر جدید کشورمان در دوشنبه معرفی شد و در طرف دیگر نیز، نظام‌الدین زاهدی، معاون وزیر امور خارجه تاجیکستان نیز به عنوان سفیر جدید تاجیکستان در تهران کار خود را آغاز کرد. این سرآغاز فرایند احیاء روابط دو کشور در سال 2019 بود.
سفرای تازه‌نفس به محض شروع کار، دیدارهای متعددی را با مقامات سیاسی و حلقه‌های اقتصادی دو کشور ترتیب دادند. نتیجه این دیدارها امضای اسناد و تفاهم‌نامه‌های متعدد و مشورت‌های سیاسی برای هماهنگی بیشتر در توسعه مناسبات بود.
در یک اقدام مهم دیگر، پروازهای مستقیم بین ایران و تاجیکستان نیز راه‌اندازی گردید. خط هوایی مشهد به دوشنبه از اواسط سال 2019 (ماه ژوئن) توسط شرکت هواپیمایی وارش از سر گرفته شد. این پرواز پس از بروز برخی مشکلات اقتصادی برای شرکت‌های هواپیمایی، برای مدتی لغو شده بود و هیچ پرواز مستقیمی میان ایران و تاجیکستان وجود نداشت. در حال حاضر نیز برقراری خط پروازی تهران- دوشنبه- بیشکک نیز در دستور کار است و بنا بر اظهار نظرهای رسمی به زودی راه‌اندازی می‌شود.
در ماه ژوئن یک رویداد مهم دیگر نیز در تهران به وقوع پیوست. سراج‌الدین مهرالدین، وزیر امور خارجه تاجیکستان در راس یک هیات سیاسی به تهران سفر کرد. سفر وزیر امور خارجه تاجیکستان به ایران در ژوئن 2019 پس از 4 سال وقفه انجام گرفت. وی در این دیدار علاوه بر دیدار با محمدجواد ظریف، با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری کشورمان نیز دیدار و گفت‌و‌گو کرد.
در کنار تمام این موارد اما می‌توان سفر رئیس‌جمهوری کشورمان به تاجیکستان به منظور شرکت در کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا (موسوم به سیکا) را نقطه عطف تحول در روابط دو کشور در نظر گرفت. حسن روحانی در این سفر دیدار بسیار مهمی را نیز با امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان ترتیب داد. توسعه همکاری‌ها و تاکید بر اشتراکات اصلی‌ترین محور این دیدار میان دو رئیس‌جمهور بود.
در سال 2019 انتظار آن می‌رفت که طلسم سفر رئیس‌جمهور تاجیکستان به ایران نیز بشکند و شاهد حضور امامعلی رحمان در تهران باشیم. با این حال اگرچه گمانه‌زنی‌هایی در مورد قریب الوقوع بودن این سفر به گوش می‌رسد، اما هنوز به صورت رسمی خبری اعلان نشده است. امامعلی رحمان در دوره دولت‌های نهم و دهم چندین بار به تهران سفر کرده بود. با این حال در دوره دولت‌های یازدهم و دوازدهم، با وجود گذشت 6 سال، وی هنوز سفری به تهران نداشته است.
در ادامه این دیدارها و تعاملات، شاهد برداشتن گام‌هایی جدی در توسعه مناسبات اقتصادی دو کشور نیز بوده‌ایم. استفاده از بندر استراتژیک چابهار نخستین گزینه‌ای بود که ایران در تعاملات اقتصادی پیش‌روی تاجیکستان گذاشت. تاجیکستان نیز با توجه به محدودیت‌های ترانزیتی در دسترسی به آب‌های آزاد از این پیشنهاد استقبال کرد. هم‌اکنون مذاکرات جدی‌تری در خصوص اجاره زمین و ساخت تاسیساتی همچون انبار در بندر چابهار توسط دولت تاجیکستان در دستور کار دو کشور قرار دارد.
در اواخر سال 2019 نیز شاهد برگزاری سیزدهمین اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور در تهران پس از 3 سال وقفه بودیم. در این اجلاس هیات سیاسی و اقتصادی تاجیکستانی به رهبری عثمانعلی عثمان زاده وزیر انرژی و ذخایر آبی این کشور راهی تهران شد. رضا اردکانیان وزیر نیروی کشورمان نیز میزبان اصلی این نشست بود. در جریان برگزاری کمیسیون مشترک اقتصادی، تفاهم‌نامه‌های متعددی در زمینه‌های مختلف نظیر تکمیل پروژه‌های پیشین ایران در تاجیکستان همچون نیروگاه سنگ توده-2 و تونل انزاب به امضا رسید و ضمن آن زمینه‌های جدید همکاری، فراهم آوردن زیرساخت‌های مالی، بانکی و بیمه‌ای و مسائل ترانزیتی میان دو طرف به مذاکره گذارده شد.
در خلال برگزاری این کمیسیون مشترک، اقدام بی‌سابقه رونمایی از کتاب امامعلی رحمان، رئیس‌جمهوری تاجیکستان تحت عنوان «زبان ملت، هستی ملت» در تهران برگزار شد. در مراسم رونمایی از این کتاب مقامات عالی‌رتبه و چهره‌های شاخص ایرانی نظیر غلامعلی حداد عادل، رئیس بنیاد سعدی، سیدعباس موسوی، سخنگوی وزارت امور خارجه، و رضا اردکانیان، وزیر نیروی کشورمان حضور داشتند.
آخرین رویداد مشترک دیگر دو کشور در همین زمینه، برگزاری پنجمین نمایشگاه اختصاصی جمهوری اسلامی ایران در جمهوری تاجیکستان در اواخر سال 2019 بود. این نمایشگاه که به «ایران اکسپو 2019» موسوم بود، به معرفی ظرفیت‌های اقتصادی کشورمان برای بازار تاجیکستان می‌پرداخت.
در مجموع با وجود تلاشهای متعدد ایران و تاجیکستان برای توسعه مناسبات دوجانبه و چندجانبه، در عین مشاهده پیشرفت‌های جدی، به نظر می‌رسد همچنان برخی مسائل میان دو کشور حل نشده است. در عین بهبود روابط، دولت تاجیکستان همچنان در خصوص حزب نهضت اسلامی نسبت به ایران با عینک بدبینی می‌نگرد.
با این حال، به نظر می‌رسد با چشم‌پوشی از این مسائل حل نشده، دو کشور نیاز به بهبود روابط و توقف روند سردی مناسبات را درک کرده‌اند. تحولات یک سال اخیر نشان از اراده جدی تهران و دوشنبه برای توسعه مناسبات در حوزه‌های کم حاشیه، نظیر اقتصاد دارد. در سال 2020 نیز انتظار می‌رود ضمن توسعه این روند در حوزه اقتصاد، با سفر احتمالی امامعلی رحمان به تهران و دیدار با مقامات ایرانی، شماری از مسائل سیاسی نیز میان دو کشور حل و فصل شود. به ویژه با توجه به نزدیک شدن به بازه انتقال قدرت در تاجیکستان و منافع مشترک ناشی از برقراری روابط حسنه با دولت جدید تاجیکستان، پیش‌بینی می‌شود در سال آینده شاهد عزم جدی‌تر دو کشور در این زمینه باشیم.
انتهای پیام/
