کهن دیار دامغان از تاریخ هفت هزار ساله تا ۱۰۰ هزار اندیشه مشتاق توسعه

به گزارش خبرگزاری تسنیم از دامغان، توسعه مفهومی گسترده و چند وجهی در دنیای امروز است که دستیابی به آن در هر منطقه و شهر و دیار نقشه راه مخصوص خود را می طلبد. حال اگر کهن شهر دامغان با چند هزار سال قدمت، موقعیت جغرافیایی استراتژیک و طبیعتی چهارفصل، ابنیه تاریخی غنی، متعدد و قابل اتکا و مشاهیر در خور توجه، پلان مطالعاتی یک طرح توسعه محور باشد، باید ببینیم که هر یک از پارامترهای لازمه تحقق رشد پایدار در هزارتوی مسائل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی عصر حاضر با توجه به پیش نیازهای موجود تا چه میزان به عینیت نزدیک است و برای حصول مقصود چه مسیری باید پیموده شود.

در آغازینه بندهای این یادداشت شایسته ذکر است که دغدغه‌مندی رشد و توسعه چه در مقیاس روستا و شهر و چه در گستره کشور، خاصیت و شاخصه هر عقل سلیم و وجدان بیدار است، چه از منظر فواید و بینش‌های زندگی فردی و چه از دریچه نگاه اجتماعی؛ حالا اگر این مسئله‌ی جامعه شمول قرار باشد از دیدگاه و قلم اصحاب رسانه بررسی شود، باید ممزوجی از دیدگاه‌های نقادانه، بررسی پیش نیازها و ظرفیت‌ها، پیشنهادهایی منطبق بر ذائقه فکری، مذهبی و عرفی ساکنان آن زیست بوم و به دور از تعصبات باشد؛ هرچند که رنگ عُلقه‌های دغدغه‌محور میتواند همواره موتور محرکه یک جامعه شهری و روستایی و حتی یک ملت برای سریعتر برداشتن گام‌های خود در مسیر توسعه پایدار آن دیار باشد.

بی تردید مشاهدات عینی یکی از مهمترین گزینه‌های لازم برای هر بررسی، برنامه ریزی و تحلیل شرایط موجود تا حصول مطلوب است به ویژه اگر طرح ارائه شده قیاس محور باشد. طی سه سال اخیر با بینش آینده‌نگرانه شهردار و همکاریهای مجموعه شورای اسلامی و شهرداری دامغان، جمعی از اصحاب رسانه این شهرستان در سه حوزه رسانه ملی، رسانه‌های مکتوب، خبرگزاری‌ها و رسانه‌های فعال در فضای مجازی سفرهای کوتاه اما در عین حال مبتنی بر برنامه و هدفمند را به سه شهر کاشان، یزد و شیراز داشتند که از منظر شاخصه‌های تاریخی، دارا بودن محوطه‌های باستانی و بافت‌های کهن و سنتی، تنوع آداب و رسوم شباهتهای ذاتی را با خطه کهن صددروازه دارد و در عین حال توفیقات فراوان در عرصه گردشگری از عوامل اصلی توسعه این سه شهر به ویژه در بخش اقتصادی، رونق بازار و رشد زیرساخت‌ها می باشد.

دامغان، ظرفیت‌های متنوع برای توسعه و گره‌هایی که باید باز شود

بدون شک شهرستان دامغان در قیاس با شرایط خود در پیش از چهار دهه گذشته، همچون همه نقاط کشور جهشی محسوس در رشد و توسعه داشته و جدا از نام و وابستگی حزبی و جناحی دولت‌ها این پیشرفت حاصل تلاشی 40 ساله در سایه سیاست‌های کلی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است. اما در عین حال واقعیت‌هایی همچون توسعه نامتوازن و محرومیت‌های حاصل شده از تمرکز گرایی استانی، سیاست‌های خود نگهداری برخی مسئولان و مدیران شهرستانی به جای روحیه خدمت‌گذاری، عدم تسلط بر بایسته‌های جذب و هزینه بودجه‌های ملی و استانی و درگیری مدیران و زیرمجموعه‌‌های اداری با ویروس روزمرگی به جای نگاه آینده نگرانه و برنامه‌ریزی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت و عللی نظیر آن و البته شرایط اقتصادی کشور در برهه‌های مختلف زمانی، عدم تخصیص بودجه‌های مصوب و در کنار آن همه‌گیر شدن فرهنگ غلط کار در جامعه ما که در واقع آسوده‌طلبی و کاهلی را بسط داده است، غیر قابل چشم پوشی می‌باشد؛ البته این گزارش نه مجال ورود به همه مقولاتی از این دست را دارد و نه بدین منظور نگاشته شده است.

دامغان یکی از شاخص ترین شهرهای ایران از نظر دارا بودن آثار ارزشمندتاریخی و میراث‌های ماندگار فرهنگی که در حافظه اهالی سفر، صاحبان ذوق و هنر و عاشقان طعم قند پارسی، صاحب جایگاه و منزلت ویژه است. دیاری که با مسجد تاریخانه، معیار تاریخ شناسی اسلامی و قدیمی‌ترین مسجد ایران زمین یا مجموعه فاخر تاریخی چشمه‌علی، گنجینه معجزگونه طبیعت در دل کویر و یا با پسته مرغوب خود که به گواه کارشناسان غنی‌ترین نوع این محصول در سطح جهان است و شاید هم با اشعار بی‌مثال منوچهری دامغانی، بزرگ طبیعت سرای ایرانی شناخته می‌شود.

شهرستان دامغان نقطه ثقل کریدور شمال به جنوب و شرق به غرب کشور است و سالانه قریب به 20 میلیون زائر آستان مقدس حضرت شمس الشموس برای رفتن به مشهدالرضا(ع) گذر از این دیار را تجربه می‌کنند؛ اقلیمی که هر گردشگری می‌تواند در آن به فاصله تنها یک ساعت هم کوههای آراسته به سفیدی برف را ببیند و از هوای خیال انگیز و روح‌پرور جنگل و چشمه سبدی خاطره با خود ببرد و هم در افق بی‌پایان دریاچه نمک و کویر وهم‌انگیز حاج علی‌قلی نجوای تاریخ را در گوش شن‌های روان به نظاره بنشیند و یا در قاب خیال‌انگیز دیگری از این پهنه پر رمز و راز رؤیت کوه‌های مریخی را تجربه کند.

گفتنی از توانمندی‌ها و جاذبه‌های این دیارکهن، هکاتوم‌پلیس افسانه‌ای در نگاشته‌های یونانیان باستان، برای مسافران، سرمایه‌گذاران، محققان و پژوهشگران، دوستداران علم و ادب بسیار است، اما همین مقدار به نظر کافی می رسد تا برای بنده به‌عنوان نویسنده و شما به‌عنوان خواننده این یادداشت مسجل شود که در داستان توسعه پایدار و رشد همه جانبه ثروت و اشتغال این شهرستان، در کنار لزوم افزایش سرمایه گذاری، بکارگیری روش‌های نوین آبیاری، آموزش کشاورزان در زمینه کاشت، داشت و برداشت محصول، فراهم‌ساختن فعالیت‌ مراکز مجهز و بروز بسته بندی و فرآوری طلای سبز ایران پسته دامغان، ارزشمندترین محصول کشاورزی و صادرات غیر نفتی کشور؛ در کنار توجه به ظرفیت مطلوب 24 نوع سنگ معدنی کشف شده در این منطقه و معادن و مخازن معدنی ارزشمند برای سرمایه‌گذاری در این بخش، نیروی کار متخصص و تحصیلکرده، سه شهرک صنعتی این شهرستان که از سرمایه‌گذاری و احداث صنایع و کارخانجات مختلف استقبال می‌کنند و دسترسی به راههای ارتباطی اصلی کشور و راه آهن، که این شهرستان را به گزینه جذابی برای سرمایه گذاران و تولیدکنندگان صنایع و بخش‌های مختلف بدل کرده؛ بدون تردید رونق گردشگری نخستین ظرفیتی است که برای پیشرفت اقتصادی و زیربنایی این دیار به ذهن می‌رسد، آن هم در حوزه های مختلف گردشگری مذهبی و تاریخی، اکوتوریسم یا گردشگری طبیعی و حتی گردشگری ادبی، علمی و...

برای رشد به آنچه داریم اتکا کنیم/ تلاش رمز هست‌کردن نیست‌ها

پیش از اینکه به برخی بایسته‌های لازم برای رشد صنعت گردشگری در شهرستان و دیگر ظرفیت‌های فراهم برای توسعه پایدار دامغان بپردازیم، ذکر و یادآوری دستورالعمل یک معجون خوش طعم برای رشد و پیشرفت فردی و اجتماعی را که در سفر اصحاب رسانه دامغان به یزد و شیراز بیش از پیش نظرها را به خود جلب می‌کرد را لازم دیدم، هرچند نگاه نافذ شما به طور حتم بارها آن را درک کرده و آزموده است.

در یک کلام همه باید بیاموزیم که برای رشد و توسعه شهر و دیار خود باید به داشته های خود ببالیم و اتکا کنیم؛ داشته هایمان را خوب بشناسیم و بهتر از آن بشناسانیم؛ اگر بنشینیم و افسوس آنچه همسایه دارد و ما نداریم، شهر دیگر دارد و شهرما ندارد، استان و کشور دیگری دارد و ما از آن بی بهره ایم را بخوریم، در بهترین حالت درجا می‌زنیم و در بدترین حالت سم مهلکی ما و نسل‌های آینده شهر و دیارمان را مسموم میکند.

این معجون در گردشگری، کشاورزی، صنعت و دیگر عرصه‌ها کارآمداست، اگر نگاه ما به آینده، همراه با تلاشِ آمیخته به دانش برای دست یافتن به دست یافتنی‌ها باشد، بی‌تردید معجزه می‌کند. شاید بتوان به قوت گفت نخستین گام در رونق گردشگری و تولیدات صنایع دستی شهری توانمند در این حوزه مانند دامغان این است که هر دامغانی یک رسانه و معرف برای زیبایی‌های طبیعی و تاریخی و ظرفیت‌های انسانی و خدادادی زادگاه خود باشد.

بی‌تردید در این راه نقش اصحاب رسانه به ویژه خبرنگاران خبرگزاری های ملی و بین المللی و نشریات کشوری می‌تواند کارآمد‌تر و درخشان‌تر باشد، هرچند فضای مجازی این مجال مؤثر بودن را برای دیگر اصحاب رسانه و اصاحبان اندیشه به شکل اخص و هر فرد در هر جای ایران و جهان در شکل محدودتر به وجود آورده است. بیاییم در اولین گام، شیرینی فعالیت، پرسه‌زدن و بحث‌هایمان در فضای مجازی را معرفی زیبایی‌های تاریخی و طبیعی و انسانی شهر و دیارمان قرار دهیم؛ خوب بشناسیم و بشناسانیم.

در رونق صنعت توریسم و جذب گردشگر داخلی و خارجی، قرار گرفتن یک شهر در فهرست برترین و جذابترین مقاصد گردشگری یک کشور، گام بسیار مهمی تلقی می شود که بدون تردید در کنار فعالیت های ادارات میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، دفاتر خدمات گردشگری، شهرداری‌ها، سمن‌ها و مؤسسات مردم نهاد فعال در این بخش، خبرنگاران و اصحاب قلم و اندیشه و رسانه باید رسالت مکمل و مهم خود را ایفا نمایند، مبحث مهمی که در این سفرهای کاری بیشتر در جمع اصحاب رسانه مورد بحث و تبادل نظر و امکان‌سنجی قرار گرفت.

به گزاره‌های زیر توجه کنید/ دامغان مقصدی کم نظیر برای همه سلایق

دامغان، شهری در 340 کیلومتری پایتخت ایران، از کهن‌ترین شهرهای پارتی، "صددروازه" یا "هکاتومپلیس" باستانی و پایتخت اشکانیان، مرکز ایالت پهناور قومس در قلب امپراطوری سرزمین پهناور ایران

مسجد "تاریخانه"، قدیمی‌ترین مسجد ایران با معماری منحصر به فرد، مناره‌ای بی بدیل و سربه فلک کشیده و قدمتی هزار و سیصد ساله در شهرستان دامغان پذیرای گردشگران و دلباختگان تاریخ ایران زمین است.

محوطه تاریخی کم نظیر "تپه حصار" با قدمتی هفت هزار ساله در جنوب دامغان دیدگان هر بیننده‌ای را متحیر می کند، براساس کاوش‌های انجام شده توسط باستان شناسان مطرح اروپایی این محوطه باستانی دارای سه دوره اصلی فرهنگی از اواخر نوسنگی تا پایان عصر مفرغ است. ظروف بی‌نظیر سنگی، فلزی و سفالی و اسکلت بی‌بدیل زن 4000 ساله تپه‌حصار و جنینش در حال زایمان، تنها بخشی از اقلام کشف شده از این گنجینه سر به مهر تمدن ایران زمین است.

"برج پیر علمدار" دامغان، جادوی معماری آجری ایران، دومین برج آجری ایران زمین از نظر قدمت که درسال 417 هجری قمری به دستور بختیار ملقب به ابو حرب از حکمرانان آل زیار بنا شده است و معماری کم‌نظیر، نقش برجسته‌های آجری و کتیبه‌های ارزشمند آن لعبتی از هنر این دیار کهن است.

مجموعه تاریخی گردشگری چشمه علی با عمارتی سر برآورده از آب، برج چهل دختران و بناهای بیش از هزار ساله امامزادگان جعفر و محمد(ع)،گنبد زنگوله، برج مهماندوست، دیوار بارو، بقایای مرکز ایالت قومس، کاروانسرای قوشه قلعه‌های سر به فلک کشیده و کاروانسرای شاه عباسی، تنها تعدادی از 126 اثر تاریخی ارزشمند ملموس و ناملموس ثبت شده و بیش از 400 اثر تاریخی شناسایی شده در این دیار کهن است که در کنار آنها باید به جاذبه‌های طبیعی چشم‌نوازی مانند چشمه قل قل، تنگه‌زندان، کویر حاج علیقلی، دریاچه نمک، چشمه انگورستان، گردکوه و منصور کوه اشاره کرد.

همراهی و مواجهه تیم رسانه‌ای شهرستان دامغان در سفر به شیراز با فعالان تورهای گردشگری رهاوردهای دیگری را از منظر آموزه‌ها به همراه داشت، از نکات شاخص دیده شده در عملکرد تورهای گردشگری فعال در زادگاه حافظ و سعدی به عنوان یکی از موفق‌ترین مقاصد گردشگری داخلی و خارجی در ایران، دسته بندی ابنیه مراکز و مجموعه‌های تاریخی به لحاظ وسعت، نوع معماری، کارکردهای مکان، دوره‌های ساخت و بهره‌برداری از بنا و نسبت فکری، سنی و اعتقادی گردشگر با اثر تاریخی مدنظر است، شاخصه‌ای که زمینه‌های بازدیدی هدفمند و رضایت بخش را تا حد زیادی فراهم می‌کند و همچون پازلی با توانمندی (تور لیدر) راهنمای گردشگری در بیان سابقه و تاریخ آثار، داستان‌ها و اسناد وقایع تاریخی مرتبط، معرفی پیشینه، دلیل خلقت بنا یا اثر معنوی، سرگذشت مشاهیر مربوط به آن اثر و ذکر تاریخ شفاهی منطقه و اقوام صاحب این میراث ماندگار تکمیل می‌شود.

در شهرستان کهن دامغان نیز با وجود خدمات اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، دو دفتر فعال خدمات گردشگری و ngo فعال شده در این زمینه و راهنمایان جوان گردشگری فعال در راستای معرفی آثار تاریخی ارزشمند شهرستان دامغان، این شاخصه رو به رشد می باشد که استفاده از نمونه‌های موفق ذکر شده و بهره‌گیری از استعدادهای موجود در هر زمینه می‌تواند در جذب گردشگران و تبدیل هر توریست داخلی و خارجی به مبلغی برای سفر به دیار کهن، زیبا و جذاب دامغان مثمر ثمر باشد، برای تصویرگری بیشتر و بهتر این مهم، اهتمام راهنمایان گردشگری در دامغان بر توصیف دوره‌های باستانی گذشته بر این شهر کهن و جاذبه‌های بی‌نظیری همچون محوطه تاریخی تپه حصار و قرائت اشعاری از سروده‌های رنگارنگ منوچهری دامغانی برای آشنایی ذوقی و مفهومی گردشگران با این چهره فاخر ادبی ایران زمین می‌تواند تمثیل‌های خوبی از بومی گزینی فعالیت‌های راهنمایان گردشگری با هدف تبدیل هر مسافر و بیننده به دعوت کننده از دیگران برای سفر به دامغان باشد.

پیشنهادی برای برداشتن یک گام رو به جلو

به واقع از نخستین کلمات این یادداشت و حتی مجال تفکر پیش از آن، صرفاً توصیف و انتقاد و معرفی شهرستان دامغان و توانمندی‌های پرشمار آن تنها هدف نبود، هرچند "چون که صد آید، نود هم پیش ماست"؛ دست یافته‌های هم‌اندیشی صاحبان قلم و اندیشه در حوزه رسانه و مشاهدات و تجربیات ارزشمند سفرهای ذکر شده، ارائه پیشنهادی را در این زمینه، برای برداشتن یک گام رو به جلو مطلوب و مثمرثمر نشان می‌دهد، البته این گام می‌تواند در آینده و با استفاده از توانمندی‌های بخش‌های مختلف و مجموعه‌های توانمند شهرستان در حوزه‌های دیگر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به کارگیری شود. پیشنهاد تشکیل کارگروهی هدفمند و برنامه محور برپایه اندیشه ضرورت رونق صنعت گردشگری و توابع آن به عنوان یکی از مهترین ظرفیت‌های سرعت بخشیدن به رشد اقتصاد شهرستان دامغان است.

البته منظور کارگروهی فراتر از ارائه گزارشات شکلی و حرف محور است، درطرح مدنظر فرمانداری شهرستان، اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری، شورای اسلامی شهر و شهرداری، دفاتر فعال خدمات گردشگری، موسسات مردم نهاد ngoهای فعال در این زمینه، اصحاب رسانه و خبرنگاران و نمایندگانی از فعالان صنایع دستی عضویت دارند، اهداف تعیینی در نشست‌های این کارگروه (رونق گردشگری و تولیدات صنایع دستی دامغان) بدون از شعارزدگی دنبال شود و کارگروه ضمن چاره‌اندیشی برای مسائل ریز و درشت پیش رو، بررسی راهکارهای مواجهه و رفع این مشکلات، افزایش همکاری‌های بین بخشی، استفاده از تجارب موفق شهرهای دیگر در این زمینه، مقاصد قابل تعریف را با اتکا به حوزه فعالیت توانمندی‌ها و نظرات هر یک از اقشار و نهادهای عضو این کارگروه دنبال کنند.

البته ذکر این نکته لازم و ضروری است که تشکیل این کارگروه، موازی‌کاری با گزاره‌های نظیر خود در زیر مجموعه میراث فرهنگی، فرمانداری و یا شورای اسلامی شهر نیست، بلکه در صورت تشکیل می‌تواند با افزودن پتانسیل بخش خصوصی اصحاب رسانه و نیروی جوان و خلاق در مسیرهای همچون ارائه و به مقصد رساندن اهداف مهم و پیش نیاز رونق گردشگری و تولید صنایع دستی شهرستان، نظیر معرفی کامل، شایسته و مستمر داشته‌های فراوان تاریخ و فرهنگ دامغان، توانمندی‌های هنرمندان، ایجاد جذابیت‌های بیشتر فرهنگی برای نیل به هدف کارگروه و نظایر آن را به عنوان مقدمه مهم‌تر از متن فعالیت مجموعه دنبال کند.

یادداشت از جواد رمضانیان

انتهای پیام/362/ش