گزارش|انتقادات داوود اوغلو در مورد سیاست خارجی ترکیه و مساله کردها
نخست‌وزیر سابق ترکیه بر این باور است که حزب عدالت و توسعه هنوز هم خطاها و شکست‌های سیاست خارجی را به حساب او می‌نویسد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ احمد داوود اوغلو در بخش نخست گفت‌وگو با روزنامه قرار٬ به بیان دیدگاه‌های خود در مورد اردوغان و آکپارتی پرداخت. در این بخش٬ او در مورد کردها و همچنین درباره سیاست خارجی صحبت کرده است.
احمد تاشگتیرن: گفته می‌شود که یک ساختار پنهانی٬ کاری کرده که حزب عدالت و توسعه٬ در یک مسیر خاص پیش برود و نهایتاً به جایی برسد که در شراکت با حزب حرکت ملی و دولت باغچلی٬ ائتلاف جمهور را به وجود بیاورد. شما تا چه اندازه با این تحلیل موافقید؟
داود اوغلو: برخی‌ها تلاش کردند تا حزب عدالت و توسعه را از مسیر دموکراسی خارج کنند و این حزب را به سوی همان خط سیاسی سالیان دهه 90 هدایت کنند که هیچ تناسبی با آزادی و دموکراسی نداشت.
هم شبکه گولن و هم گروه موسوم به پلیکان در این مسیر ایفای نقش کردند. آنها می‌خواستند آکپارتی تبدیل به یک حزب اقتدارگرای تمامیت خواه شود. من در برابر این اندیشه ایستادم و کسانی که می‌خواستند حزب را در آن مسیر پیش ببرند به سخنان و اقدامات من حساس شدند.
کسانی که به خاطر برخی رانت‌های حزب عدالت و توسعه صاحب ثروت و سرمایه شدند٬ به دنبال این بودند که حزب را تبدیل به یک میراث خانوادگی کنند و بر سر این موضوع با همدیگر به سازش و توافق رسیدند و همین حالا هم٬ این سازش در جریان است و ادامه دارد.
من عمیقاً بر این باور هستم که بدی و پلیدی را نمی‌توان با پلیدی دیگری از میان برداشت یا آن را مشروع جلوه داد. مثلاً نمی‌توانیم بگوییم حالا که در ترکیه٬ آزادی بیان و آزادی مطبوعات٬ بسیار بدتر از سال 1997 میلادی است٬ پس نتیجه می‌گیریم که آن وقت‌ها آزادی بیان داشته‌ایم. خیر. نباید چنین تحلیل کنیم. قرار نیست با مقایسه بدی‌ها و خرابی‌ها٬ برای برخی‌ها٬ مشروعیت دست و پا کنیم.
الیف چاکر: همچنان که می‌دانید٬ صلاح الدین دمیرتاش رهبر سابق حزب دموکراتیک خلق‌ها٬ زندانی است. او در زندان چند کتاب و نمایشنامه نوشته و دو هفته پیش یکی از نمایشنامه‌های او بر صحنه رفت. یکی از سران حزب شما نیز به تندی به این مساله واکنش نشان داده است. اما ببینید! این مساله نهایتاً در حد چاپ کتاب و بر صحنه رفتن نمایش است. شما هم خودتان استاد دانشگاه و اهل کتاب هستید. این حساسیت‌ها و این واکنش‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
داوود اوغلو: مواضع ما و حزبمان در مورد صلاح الدین دمیرتاش و عناصر دیگر٬ در برنامه حزب ما منعکس شده است. من شخصاً٬ مخالف زندانی شدن او هستم. معتقدم که بدون حبس هم امکان محاکمه وجود داشت و نباید زندانی‌اش می‌کردند.
در دوران نخست وزیری هم اعلام کردم که وقتی شما این همه آدم را به زندان می‌فرستید٬ حقوق بشر نادیده گرفته می‌شود و چنین چیزی صحیح نیست. حبس کردن افراد٬ باید بر اساس یک وضعیت استثنایی باشد. مثلاً بیم فرار فرد در میان باشد یا امکان دستکاری در شواهد و مدارک یا موقعیت‌های خیلی خاص. اگر نه واقعاً نیازی به زندانی کردن افراد نیست.
آنچه می‌گویم٬ فقط برای دمیرتاش نیست. شامل همه شهروندان کشور می‌شود. وقتی که محاکمه‌اش هم به پایان نرسیده٬ چرا باید در حبس بماند. دادگاه حقوق بشر اروپا هم حکم به آزادی او داده و باید آزاد می‌شد.
من شخصاً تلاش می‌کنم با رقبای سیاسی‌ام٬ به شکل سیاسی رقابت کنم و نه به شکل و روشی دیگر. انتقادات فراوانی از دمیرتاش مطرح می‌شود و خود من هم بارها از او انتقاد کرده‌ام. مثلاً به او گفتم چرا وقتی که پ.ک.ک آتش بس را زیر پا گذاشته٬ موضع نمی‌گیری؟ من هم از این مواضع انتقاد کرده‌ام.
من به عنوان نخست وزیر برای اولین بار٬ حاضر شدم به دفتر حزب دموکراتیک خلق‌ها بروم و با رهبر حزب و دیگر همکاران او دیدار کنم. اما بعدها٬ شرایطی به وجود آمد که آنان حقوق شهروندان کُرد را زیر پا نهادند. پ.ک.ک در خیابان‌ها و کوچه‌ها کانال و خندق حفر کرده و به فعالیت تروریستی ادامه داد و حزب دموکراتیک خلق‌ها نیز موضع‌گیری کرد.
من و حزب من٬ معتقدیم که دمیرتاش نباید بدون حکم حبس محاکمه شود و نباید در زندان بماند. اما اشاره به این موضوع٬ به معنی از یاد بردن خطاهای آنان نیست.
ببینید! حزب دموکراتیک خلق‌ها٬ باید در معرض افکار عمومی٬ خطاهای خود را بپذیرد و خود انتقادی کند. باید بگویند که چرا وقتی پ.ک.ک کوچه‌ها و خیابان‌ها را برای حملات و درگیری تروریستی حفر می‌کرد٬ آنها سکوت کردند.
حقوق٬ ابزار قانونی٬ جزا و قوه قضائیه٬ حق ندارد سیاست را زیر چتر خود اسیر کند و دست و پای سیاست‌مداران را ببندد. اما حزب دموکراتیک خلق‌ها و دمیرتاش هم باید مرز خود را با گروه تروریستی پ.ک.ک روشن کنند و دقیقاً بگویند کجا ایستاده‌اند.
یلدرای اوغور: شما در مورد خندق‌ها و فعالیت تروریستی پ.ک.ک صحبت کردید. در همان زمان نخست وزیر شما این اتفاقات روی داد و دولت هم با آنها مبارزه کرد و اما در اثنای این مبارزات٬ تعدادی از شهروندان کُرد هم کشته شدند٬ خانه‌های آنان بمباران شد و حقوق بشر تا حد زیادی آسیب دید. در مورد این انتقادات چه نظری دارید؟
احمد تاشگتیرن: قبل از این که پاسخ دهید٬ لطفاً این را هم بگویید که ماجرای آن تماس تلفنی چه بود؟ ظاهراً در همان روزها که مساله خندق و درگیری روی داده بود٬ به قول سری ثریا اُندر٬ شما با آنها تماس گرفته و در این مورد صحبت کرده‌اید. لطفا در پاسختان به این موضوع هم اشاره کنید.
داوود اوغلو: من در سخنرانی ساکاریا در این مورد صحبت کردم و حالات هم تکرار می‌کنم. من اعلام کردم که اخراج و زندانی کردن شهرداران کُرد و معرفی افرادی به عنوان قیم شهرداری٬ اقدام غلطی است.
اگر این افراد مرتکب اقدام تروریستی شده‌اند٬ چرا گذاشتید در انتخابات شرکت کنند؟ اگر بعداً تروریست شده‌اند٬ آنها را به دادگاه بفرستید. اگر جرم اثبات شده٬ اجازه دهید خود شورای شهر فرد دیگری را انتخاب کند و اصل انتخابات و اراده مردم را زیر سوال نبرید.
اما نه حزب عدالت و توسعه و نه حزب حرکت ملی٬ اظهارات مرا نپسندیدند و حتی مرا به حمایت از تروریسم متهم کردند.
وقتی که جناب رئیس جمهور مرا به نخست وزیری برگزید٬ اعلام کرد: دو امانت را به تو می‌سپارم. اول تداوم مذاکرات صلح و دوم٬ مبارزه با شبکه گولن. من هم به عنوان نخست وزیر به هر دو امانت٬ پایبند ماندم و فعالیت کردم. من با دمیرتاش و رفقای او دیدار کردم و گفتم: فاصله و مرز خود را با پ.ک.ک مشخص کنید و کاری کنید فعالیت مسلحانه پایان پیدا کند. دیدار ما مثبت و سازنده بود. بعد٬ دمیرتاش را به نخست وزیری دعوت کردم. از من انتقاد کردند که چرا او را به دفتر خودت دعوت کرده‌ای؟ من هم پای حرفم و اقدام خود ایستادم و گفتم: این آدم رهبر یک حزب قانونی است و دعوت از او هیچ اشکالی ندارد.
اما وقتی که تحولات کُردی شمال سوریه روی داد٬ پ.ک.ک به دنبال آن افتاد که در شهرهای جنوبی ما٬ کنترل شهرها را در دست بگیرد و فضایی ترسیم کند که گویی دولت٬ توان و کفایت ندارد و شهر به دست پ.ک.ک افتاده است.
من با دمیرتاش تماس گرفتم. گفتم مردم را تحریک نکنید. با سخنرانی‌هایتان مردم را علیه حکومت نشورانید. اما او پاسخ روشنی نداد و فقط از من خواست عملیات را متوقف کنم. من هم به مقامات امنیتی و نیروهای نظامی اعلام کردم: اگر آنها وعده بر زمین گذاشتن سلاح‌ها را زیر پا بگذارند و همچنان در شهرها به حملات خود ادامه دهند٬ نمی‌خواهم ضعیف عمل کنید و دستورات لازم را دادم.
یلدرای اوغور: حزب شما نسبت به مساله کردها و مطالبات آنها چه نگرشی دارد؟
داوود اوغلو: وقتی که می‌گویید به کردها چه وعده‌ای می‌دهید یا به آنها چه نگرشی دارید٬ چنین حس می‌شود که اساساً آنها از بیخ و بن جدا هستند. چنین نیست. ما همه را به عنوان شهروند ترکیه نگاه می‌کنیم. هر وعده‌ای در مورد حقوق و آزادی و رفاه و مردم ترکیه داریم٬ شامل هموطنان کُردمان هم می‌شود. ما با آموزش زبان مادری و به کارگیری زبان مادری در حوزه‌های اجتماعی هیچ مشکلی نداریم. اگر یوسن امره ترکی مال ماست٬ فقیه طیران کُردی هم مال ماست و تبعیضی قائل نمی‌شویم.
ما نه یک سیستم آنتی‌اردوغان هستیم و نه حزبی هستیم که یک فرد را تقدیس کنیم. ان‌شاءالله حزب ما صد سال عمر کند. برخی‌ها می‌گویند فلانی می‌خواهد با ائتلاف ملت شریک شود و اردوغان را سرنگون کند. خیر. ما به دنبال سرنگون کردن فرد نیستیم. فردا نه اردوغانی خواهد بود و نه من. باید به آینده ترکیه اندیشید.
متاسفانه در حال حاضر در ترکیه چیزی به نام تفکیک قوا نداریم و در کار قوه قضائیه دخالت می‌شود. قبلاً نیروهای مسلح در کار قضات دخالتی می‌کردند اما حالا نهاد ریاست جمهوری چنین مداخله‌ای را بر عهده گرفته است.
قدیم‌ها نمی‌گفتند: نماز خواندم می‌گفتند: دِینم را ادا کردم. قدیم‌ها پست‌های مدیریتی را بر اساس نقش سجاده روی پیشانی به آدم‌ها نمی‌دادند و به کفایت و شایستگی و تخصص پست می‌دادند. باید به یاد داشته باشیم که دینِ دولت عدالت است و دینِ بروکراسی٬ لیاقت.
باید به شایستگی و اهلیت افراد بیاندیشیم و نه به این که چه تصویری ازباورهای دینی خودشان به نمایش می‌گذارند. خیلی وقت‌ها افراد مذهبی و محافظه‌کار به من می‌گویند: «جدا نشوید٬ متفرق نشوید٬ دستاوردهایمان از دست می‌رود.» من هم در پاسخ می‌گویم: آن چه را که از دست رفته٬ چگونه جمع کنیم؟
الیف چاکر: خیلی از سیاست صحبت کردیم. بگذارید یک سوال در مورد زندگی روزمره هم بپرسیم. همه فکر می‌کنند شما شب و روز یا کتاب می‌خوانید یا کتاب می‌نویسید. شما اصلاً فرصت دارید که تلویزیون تماشا کنید؟
داوود اوغلو: بله. خیلی از سریال‌ها را می‌بینم. سریال تروتسکی را دیدم. سریال کراون یا سلطنت را دیدم و همین طور سریال هملند که خیلی سیاسی است. فردی که در فصل سوم سریال کشته می‌شود٬ معادل قاسم سلیمانی است که در سریال کشته می‌شود. یک سریال ترکی به توصیه دخترم تماشا کردم به نام شخصیت. بسیار سریال خوبی بود. با کارگردان تماس گرفتم و از او تشکر کردم.
الیف چاکر: آیا می‌پذیرید که در سیاست خارجی در بخش مربوط به سوریه مرتکب خطاهایی شدید؟
داوود اوغلو: بله. البته. من فکر می‌کنم به شکل مبنایی٬ اخلاقی و واقع‌گرایانه٬ سیاست ما در سوریه صحیح بود. اما خوب...هر کشوری می‌تواند برخی کارها را به سرانجام برساند و در بعضی کارها هم به نتیجه نمی‌رسد.
حتی آمریکا هم نمی‌تواند برخی کارها را تماماً طبق خواسته خود انجام دهد. ما هم در برخی مسائل٬ به شکل نقطه‌ای مرتکب خطاهایی شدیم. اما درست نیست که همه خطاها را به حساب من بنویسند. به عنوان مثال٬ من هیچوقت نگفته‌ام که به زودی در مسجد اموی سوریه نماز را اقامه خواهیم کرد. سیاست خارجی سوریه٬ موضوعی نبود که صفر تا صد آن در اختیار من باشد. شورای عالی امنیت ملی٬ هیات دولت و نهادهای دیگر نیز نقش داشتند. همین حالا هم در سیاست خارجی ترکیه خطاهای بسیاری روی می‌دهند اما با آن که من سه سال و نیم است از آن حوزه دور شده‌ام و اختیارات در دست خودشان است٬ هنوز هم می‌خواهند مرا مقصر جلوه دهند.
اگر آن سیاست‌ها غلط بود چرا در این سه سال و نیم تغییر ندادید؟ در دوران مسئولیت من٬ ممکن بود نامه توهین‌آمیز به دست رئیس جمهور برسد؟ اگر من رئیس جمهور بودم٬ هر سفیر یا وزیری که آن نامه را از آمریکایی‌ها گرفته و برایم می‌آورد٬ او را برکنار می‌کردم و می‌پرسیدم: چطور توانستی با اطلاع از توهین‌آمیز بودن محتوای نامه٬ آن را برایم بیاوری؟ متاسفانه٬ رئیس جمهور وقتی هم که نامه را به واشنگتن برد٬ این عبارت را به کار برد: «نامه را مجدداً به ایشان تقدیم کردم.» تقدیم؟ چنین نامه‌ای را تقدیم می‌کنند؟ ایشان باید می‌گفت: نامه را به خودش بازگرداندم یا آن را اعاده کردم. در دوران من٬ تا این حد با آمریکا تنش نداشتیم و بیشترین زمینه همکاری سیاسی و تجاری با روسیه نیز در دوران مسئولیت من امضا شد.
در دوران من٬ اردوغان توانست علیه چین موضع بگیرد. اما متاسفانه با شرم اعلام می‌کنم که حالا در برابر وقایع ترکستان شرقی یا اویغورها٬ سکوت کرده‌ایم. چرا؟
تعداد سفارتخانه‌های ما در آفریقا در دوران من از 12 به 35 رسید. در موضوع هسته‌ای ایران٬ نقش ایفا کردیم. در گفت‌وگوهای اسراییل و سوریه نقش داشتیم. روابط خوبی با افغانستان و پاکستان برقرار کردیم. با آذربایجان٬ گرجستان٬ بوسنی٬ عراق و سوریه همکاری کردیم. الان در ماجرای سوریه و موضوعات دیگر٬ فقط از قدرت سخت و رویکرد نظامی استفاده می‌شود و قدرت نرم و کاربرد دیپلماسی را کنار گذاشته‌اند.
در مورد شرق مدیترانه هم باید بگویم٬ توافق با دولت لیبی کار صحیحی است و باید از دولت وفاق ملی حمایت کنیم. اما در عین حال٬ باید با مصر و لبنان هم وارد گفت‌وگوی مستقیم شویم. با آموزش نظامی لیبیایی‌ها توسط افسرانمان موافقم اما به شدت مخالف این هستم که سربازانمان وارد درگیری مستقیم شوند.
انتهای پیام/
