یادداشت|انگیزه‌های ترکیه از تقویت رابطه با اسلام‌گرایان کُرد اقلیم کردستان
با آن‌که ترکیه در اقلیم کردستان عراق رابطه نزدیکی با حزب دموکرات کردستان برقرار کرده اما نسبت به احزاب دیگر نیز بی‌اعتنا نیست و رویکرد ویژه‌ای نسبت به احزاب اسلامی دارد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم٬ سفر صلاح‌الدین محمد بهاالدین رهبر حزب اسلام‌گرای جمعیت متحد اسلامی اقلیم کردستان عراق به آنکارا٬ خبری بود که در لابه‌لای اخبار مهم مربوط به ادلب٬ توجه چندانی به آن صورت نگرفت و رسانه‌های ترکیه نیز عامدانه٬ این خبر را چندان برجسته نکردند، چرا که این نخستین بار است که ترکیه٬به شکل بسیار نزدیک٬ با یک حزب اسلام‌گرای اقلیم کردستان عراق که که با قرائت اخوان‌المسلمینی‌‌ها از اسلام سیاسی نزدیکی و تطابق بیشتری دارد٬ در بالاترین سطح٬ رابطه برقرار می‌کند.
احزابی که شریک قدرت می‌شوند و نه اپوزیسیون
بدون شک مهم‌ترین دوست اسلام‌گرای ترکیه در اقلیم کردستان عراق٬ ماموستا علی قر‌ه‌داغی رئیس اتحادیه علمای اهل‌سنت جهان اسلام است که همواره روابط نزدیکی با ترکیه داشته و از مداخله در مسائل کُردی و حزبی٬ پرهیز کرده است. ترکیه نیز ترجیح می‌دهد این عالم سنی کُرد را وارد روابط خود با اقلیم نکند و سراغ احزاب برود.
نکته مهم در مورد احزاب اسلام‌گرای اقلیم کردستان عراق این است که آنان در اقلیم٬ رابطه خوبی با حزب قدرتمند دموکرات کردستان دارند و در جایگاه اپوزیسیون قرار نمی‌گیرند.
با وجود آن‌که اتحادیه میهنی به‌عنوان یک حزب چپ سوسیال دموکرات٬ میانه چندانی با اندیشه اسلامی ندارد٬ اما حزب دموکرات کردستان٬ هم به منش اسلامی نزدیک است و هم این که در یکصد سال اخیر٬ خاندان بارزانی همواره رابطه خوبی با طریقت نقشبندیه و به‌واسطه آنها همواره با ترکیه روابط خوبی داشته‌اند.
شاید به همین خاطر بود که زمانی که مسعود بارزانی در سال 2013 میلادی به‌دعوت رجب طیب اردوغان به شهر کردنشین دیاربکر سفر کرد٬ تنها در منزل سید هاشم هاشمی اتراق کرد که از نمایندگان سابق حزب عدالت و توسعه در مجلس ملی ترکیه و از سرحلقه‌های ارتباط نقشبندیه است.
اهمیت احزاب اسلامی اقلیم کردستان برای ترکیه
با آن که ترکیه در اقلیم کردستان عراق٬ رابطه نزدیکی با حزب دموکرات کردستان برقرار کرده اما نسبت به احزاب دیگر نیز بی‌اعتنا نیست و رویکرد ویژه‌ای نسبت به احزاب اسلامی دارد.
بیشترین ارتباط ترکیه با سران اقلیم کردستان عراق٬ رابطه‌ای است که با حزب دموکرات کردستان شکل گرفته است، یعنی همان حزبی که به‌رهبری مسعود بارزانی اداره می‌شود و اردوغان با بارزانی٬ پیمان همکاری نفتی ــ گازی 50ساله امضا کرده است.
اما دومین حزب قدرتمند اقلیم کردستان یعنی اتحادیه میهنی که پس از فوت جلال طالبانی هنوز هم تکلیف پست رهبری آن روشن نشده٬ به‌خاطر ارتباط نزدیک با پ.ک.ک. مورد غضب ترکیه قرار گرفته است. حزب تغییر یا گوران و حزب نسل نو هم ارتباط چندانی با ترکیه ندارد و در این میان٬ این سه حزب اسلامی اقلیم کردستان هستند که ارتباط با آنها برای ترکیه٬ اهمیت پیدا کرده است.
از کپی آکپارتی در اقلیم کردستان تا گفتمان جهادی و اخوانی
شاید به‌جرئت بتوان گفت که النهضه و جریان سیاسی راشد الغنوشی تونس٬ نزدیک‌ترین کپی سیاسی حزب عدالت و توسعه ترکیه است. اما در اقلیم کردستان عراق نیز چنین تلاشی صورت گرفته و حزبی به‌نام اصلاح و توسعه به‌رهبری فردی به‌نام شیخ علی بازیانی تأسیس شده که بارها به ترکیه سفر کرده و مهمان کنگره‌های حزب عدالت و توسعه بوده است.
بازیانی در مورد حزب خود می‌گوید: ما برای نخستین بار در دوران اقتدار حزب اسلامی رفاه به ترکیه رفتیم و مرحوم نجم‌الدین اربکان به‌گرمی ما را پذیرفت و از آن وقت تاکنون رابطه خوبی با آکپارتی داشته‌ایم.
اما پس از حمله ترکیه به شرق فرات٬ بازیانی علیه حزب عدالت و توسعه انتقاد کرده اردوغان را ظالم نامید. البته این حزب هیچ‌گاه نتوانست در ساختار سیاسی اقلیم جای پایی باز کند و به‌خلاف دو حزب اسلامی دیگر٬ در پارلمان محلی اقلیم کردستان٬ کرسی ندارد.
حزب جماعت اسلامی کردستان به‌رهبری علی باپیر٬ حزبی است که با ترکیه تعامل دارد اما از آنجایی که گفتمان اسلامی و سیاسی این حزب٬ تطابق بیشتری با رویکرد جهادی دارد و با گروه‌های اسلامی نزدیک به عربستان مرتبط است٬ رابطه تنگاتنگی با ترکیه برقرار نکرده است.
اما حزب اتحاد اسلامی به‌رهبری صلاح‌الدین محمد بهاالدین٬ از نظر فکری و سیاسی به جریان اخوان المسلمین مصر٬ قطر و ترکیه نزدیکتر است، با این حال٬ این حزب نیز تمایل ندارد به‌طور کامل به‌عنوان یک حزب اخوانی شناخته شود.
خلیل محمد ابراهیم٬ مرد شماره دو این حزب اسلام‌گرای اقلیم کردستان عراق٬ در مصاحبه با «فصلنامه مطالعات سیاست خارجی تهران»٬ در مورد شباهت تفکرات دینی و سیاسی این حزب به جریان اخوان‌المسلمین و ترکیه گفته است:«در برخی مسائل سیاسی و اجتماعی خاص٬ ممکن است مواضع و تصمیمات ما به النهضه تونس شبیه باشد٬ ممکن است در مسائل دیگری مواضع ما به حزب عدالت و توسعه ترکیه شباهت پیدا کند و در مسائل دیگری همچون آموزش و فکر نیز مانند اخوان المسلمین مصر عمل کنیم. اما بحمدالله الآن ما از لحاظ فکری و چارچوب سیاسی و فکری٬ مستقل هستیم٬ کپی کسی نیستیم. ممکن است در برخی مسائل از تحرکات دینی ایران یا ترکیه الهام بگیریم، اما مطلقاً چنین نیست که به‌شکل کامل و نعل به نعل از الگوهایی همچون اسلام سیاسی ترکیه٬ ایران٬ مصر٬ تونس یا مراکش تبعیت کنیم، بنابراین نمی‌توان ساختار فکری و حزبی ما را کپی و رونوشتی از جنبش‌های اسلامی دیگر دانست.»
تماس تلفنی اردوغان با صلاح‌الدین محمد بهاالدین
صلاح‌الدین محمد بهاالدین رهبر اتحاد اسلامی هفته گذشته به ترکیه سفر کرد. او که به‌تازگی در کنگره حزب یک بار دیگر به‌عنوان رهبر حزب برگزیده شده٬ در سفر به آنکارا به دیدار جودت ییلماز رفت.
جودت ییلماز معاون بخش سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه و از سیاست‌مداران کُردی است که همواره یا در حزب و یا در کابینه٬ در تیم اردوغان٬ از جایگاه بالایی برخوردار بوده است.
پیش از آن که صلاح‌الدین محمد به دیدار ییلماز برود٬ رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در تماس تلفنی٬ خوشامدگویی کرده انتخاب مجدد او را به‌عنوان رهبر حزب٬ تبریک گفت، به‌عبارتی دیگر٬ ترجیح داد تا حدی به پروتکل‌های دیپلماتیک پایبند باشد و از دیدار حضوری پرهیز کند، به همین خاطر اردوغان در سطح تماس تلفنی به رهبر این حزب اسلام‌گرای کُردی بها داد تا نشان دهد که در اقلیم کردستان٬ به‌دنبال روابط محدود و یک‌سویه نیست.
تقویت روابط ترکیه با اسلام‌گرایان کُرد اقلیم کردستان در حالی صورت می‌گیرد که در کردستان ترکیه نیز حزب اسلام‌گرای هداپار (حر دعوا پارتیسی)٬ هم با حزب عدالت و توسعه و هم با احزاب اسلام‌گرای اقلیم کردستان٬ روابط نزدیکی برقرار کرده است و شواهد نشان می‌دهد که اتاق فکر حزب عدالت و توسعه می‌خواهد فقط با طیف ناسیونالیست‌های کُرد منطقه در ارتباط نباشد و اسلام‌گرایان کُرد را نیز دریابد.
انتهای پیام/+
