ستارگان مدفون در تخت فولاد| آخوند کاشی عارفی صاحب همت و یگانه دوران بود

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، مجموعه تاریخی و فرهنگی تخت فولاد مدفن دانشمندان و عرفای بسیاری است که در جامعه اسلامی و ایرانی بسیار تاثیرگذار بودند. همه ساله تعداد زیادی گردشگر و مسافر برای بازدید مجموعه تخت فولاد به اصفهان می‌آیند و از نزدیک با این مکان تاریخی و فرهنگی آشنا می‌شوند.

بسیاری از بزرگان مدفون در تخت فولاد هنوز به درستی نزد مردم شناخته شده نیستند. خبرگزاری تسنیم در ادامه سلسله گزارش‌های «ستارگان مدفون در تخت فولاد» در این گزارش به معرفی ملا محمد آخوند کاشی؛ فقیه و مجتهد می‌پردازد.

محمد کاشانی به آخوند ملا محمد کاشانی و آخوند کاشی معروف است؛ از بزرگترین دانشمندان، مدرسان و عرفای متأخر است که در شمار آخرین حلقه‌های سنّت مدرسیِ مکتب اصفهان قرار دارد.

نگاهی به زندگی آخوند کاشی در کاشان و اصفهان

بر اساس اشاره مرحوم میرزا حسن خان جابری، که مدت زندگی او را 90 سال دانسته است می‌توان او را به تقریب، متولد سال 1243 قمری دانست. از دقایق دوران نخست زندگی او نیز، اطلاعی در دست نداریم. تنها بر اساس شهرت او، می‌توان دریافت که در کاشان، زاده شده است.

کاشانی گویا در همان شهر، مراحل ابتدایی تحصیل را آغاز نموده و سال‌های بعد، آنگاه که 43 سال از عمر او می‌گذشته، در اصفهان ساکن شده است. در این زمان، او در شمار فضلا قرار داشته و نه تنها همچنان به تحصیل می‌‌پرداخته، که خود جلسه تدریسی نیز داشته است. علامه شهید سید حسن مدرس، درباره این دوره از زندگی این استاد خود می‌نگارد: « و قد رحل اقامتة من الکاشان باصبهان سنـﺔ ست و ثمانین و مأتین بعد الألف بعد أن کان فاضلاً علی ما علم من الخارج، و کان فی اصبهان ساکنا فی المدرسـﺔ محصلاً و متحصلاً، مدرساً بعد أن کان محصلاً فی سابق الزمان».

او در سال 1286 قمری بعد از آنکه بنابر قرائن خارجی، به مراتبی از فضل دست یافته بود، رحل اقامت خود را از کاشان به اصفهان کشید و در اصفهان در مدرسه ساکن شد و به تحصیل پرداخت، پس از آن که زمانی را به تحصیل گذرانید، به تدریس پرداخت.

زندگی آخوند کاشی در نهایت تنگدستی می‌گذشت

او از همین دوران تا پایان عمر، در مدرسه صدرِ اصفهان، واقع در میانه بازار بزرگ صفویِ این شهر، که در این زمان‌ها و تا امروز هم به عنوان مرکز حوزه شناخته می‌شده است، اقامت داشت. در این دوران، گویا زندگی او در نهایت تنگدستی می‌گذشته؛ به گونه‌ای که بعضی از تلامیذ او، برگونه زندگیِ استاد ترحم می‌آورده‌اند.

کاشانی، محضر اساتید ناموری، همچون آقا محمد رضا قمشه‌ای، میرزا حسن نوری حکیم، ملا عبدالجواد حکیم خراسانی، علامه حاج ملا حسین علی تویسرکانی و ملا اسماعیل حکیم را در دو حوزه معقول و منقول دریافت.

آخوند کاشی یگانه دوران و بی نظیر زمان خود بود

اگر چه از مدت دقیق دوران تحصیل او نیز، آگاهی نداریم، اما با توجه به آنکه خراسانی به سال 1281 قمری و قمشه‌ای به سال 1306 قمری روی در تیره تراب نهان کردند، می‌توان اتمام دوران تحصیل او را، دهه نخست قرن چهاردهم دانست. او در این دوران، آنچنان مهارتی در علوم اسلامی پیدا کرد که گذشته از آنکه علامه شهید سید حسن مدرس، او را یگانه دوران و بی نظیر زمان خوانده است، خود به اجتهاد خویش در بیست و دو علم اشاره می کرده است.

در این دوران، او به تدریس علومی چند می‌پرداخته، که هر چند از عناوین آن علوم بی خبریم، اما به قرینه سخن علامه شهید سید حسن مدرس، که از تحصیل علوم حِکمی در ایام تعطیل به نزد او یاد می‌کند می‌توان پنداشت که در ایام رسمیِ تحصیلی، به تدریسِ متونِ غیرِ حِکمی (فقهی و اصولی) می‌پرداخته است. مدرس، به شوارق الالهام در علم کلام، شرح هدایه میبدی در حکمت مشاء و شرح منظومه و شواهد الربوبیــﺔ حکمت متعالیـه به عنوان، متونی که در آن دوره به وسیله کاشانی تدریس می شده، اشاره کرده است.

عارفی گرم پو و صاحب همت

علامه ارباب اصفهانی نیز، شرح منظومه حکمت، شوارق الالهام و چغمینی را، در محضر آن بزرگ آموخته است. گذشته از تبحر او در حوزه علومِ تمدن اسلامی، کاشانی، از همان روزگاران، به عنوان عارفی گرم پو نامبردار بوده است و همیشه از او به عنوانِ عارفی صاحب همت، یاد شده است.

گذشته از کراماتی چند که به او منسوب شده و به پاره‌ای از متون نیز راه یافته است، هنوز از او به عنوان سالکی آگاه، که نفسی نفیس و نفَسی گرم داشته است، یاد می‌شود. سلوک کاشانی، تا پایان عمر همچنان ادامه داشته، از این رو میرزا حسن خان جابری، به هنگام یاد کرد از نماز شب غریب او، از عبارت «هر نیمه شب» استفاده کرده است.

شاگردان و تدریس در مدرسه صدر اصفهان

حجره نشینی و تجرد دایمی او نیز، گویا نتیجه همین سلوکِ او بود که هیچ گاه به گونه رسمی و یا منقطع ازدواج نکرد و همه عمر، در حجره مدرسه به قوتی اندک اکتفا کرد. به روایت برخی از یارانش، غذای این حکیم عارف، گاه نان و پنیر بوده است و به روایت معمرین حوزه اصفهان، او گاه مدتها به نانِ سرد اکتفا می‌کرده است.

گویا آن تجرد و این سلوک دائمی، گذشته از حالت استغراق تام و بی توجهی کامل به محیط اطراف او را در شمار متصرفان در محیط ماده نیز قرار داده بوده است. از این رو، بنا به نقل حکیم اسدالله قمشه‌ای، متخلص به دیوانه، نفی و اثبات او در ذکر شریف تهلیل، در عالم ماده اثری عینی می‌گذاشته است. به هر روی، کاشانی مدتی نزدیک به نیم قرن، به همین حال، درمدرسه صدر اصفهان به تدریس اشتغال داشت و از این رو، شماری بلند از ناموران این حوزه، در شمار تلامیذ او یاد شده اند.

در این شمارند: آیت‌الله العظمی سید ابوالحسن مدیسه‌ای اصفهانی؛ آیت‌الله العظمی حاج سید حسین بروجردی؛ آیت‌الله حاج سید جمال الدین گلپایگانی؛ آیت‌الله حاج آقا رحیم ارباب؛ آیت‌الله حاج شیخ محمود مفید اصفهانی. حکیم کاشانی گویا به تألیف نیز نمی‌پرداخته و از این رو اثری مکتوب از او گزارش نشده است.

او سرانجام در روز شنبه بیستم شعبان سال 1333 قمری درگذشت و بنا به وصیت خود، در بیابانی که محل خاکسپاری فقیران و غریبان بود به خاک سپرده شد. آن بیابان، امروزه به تکیه ملک شهره است، و در کنار تکیه گلستان شهدا در شمار آبادترین گورستان‌های سنتیِ اصفهان قرار دارد. خاک جایِ این حکیم و عارف الهی نیز، چندی است که با سنگی نیمه بلند، در میان سالنِ اجتماعاتِ گلستان شهدا، قرار گرفته است.

انتهای پیام/164/ ت