سینما باید سرگرم‌کننده باشد تا محتوا را درست ارائه کند/ نقد سینمای ما به سمت تخریب رفته است
نسبت میان سینما و مردم زمانی به درستی تعریف می‌شود که فیلم در ابتدا رسالت هنری و سینمایی خود را به درستی شناخته باشد.
به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، در بررسی جشنواره فیلم فجر از ابعاد و مناظر گوناگون می‌توان نگاهی به حوزه رسانه‌ای سینما و نقد انداخت. موضوعی که درباره آن باید با منتقدین و کارشناسان سینمایی صحبت کرد.
خبرگزاری تسنیم در ادامه گفت‌وگو با کارشناسان و منتقدان سینمایی کشور درباره مسائل جشنواره فیلم فجر، این بار با یکی از اعضای هیئت انتخاب درباره فیلم‌های این دوره و فضای نقد و بررسی فیلم‌ها گفت‌وگو کرد.
نسبت میان فیلم‌های جشنواره با جامعه متوسط بود
رضا درستکار در ابتدا با اشاره به اینکه در مجموع 115 فیلم برای حضور در جشنواره ثبت نام کرده بودند گفت که از این میان 89 فیلم را تماشا کردم و آنچه که مورد بررسی من قرار دارد در حقیقت شامل 28 فیلمی است که در جشنواره تماشا کردیم. عموم این فیلم‌ها از متوسط رو به بالا بوده است و در کل این جشنواره از تنوع نسبتاً خوبی برخوردار بود.
وی در ادامه بیان کرد که فیلم‌های این دوره از جشنواره فیلم فجر با وضعیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشور ما در تناسب است و از این منظر نه خیلی بالاتر و نه خیلی خیلی پایین‌تر از سطح جامعه قرار داشته است اما نسبت خود را با جامعه تلاش کرده است که دقیق‌تر و منطقی‌تر کند.
این منتقد سینما با اشاره به اینکه میان سینمای کشور و فضای اجتماعی نسبت مستقیم برقرار است گفت که هم تنوع محصولات امسال خوب و هم جشنواره امسال جشنواره آبرومندی بود. یادمان باشد البته به دلیل حوادث دو ماه قبل هنرمندان و مردم نسبت به وضعیت کلی جامعه معترض بودند. البته برخی از منتقدین و هنرمندانی را که در این بین بدون نسبت با فرهنگ مردمی فضا را دوقطبی می‌کردند جدا می‌کنم؛ چهره‌هایی که انگار می‌خواهند بگویند تافته جدا بافته‌اند.
بنابراین می‌گویم که در کل وضعیت فیلم‌ها در حالتی متعادل بوده است. البته باید این نکته را هم اضافه کنم که سهم مسئولیت سینما را نباید نسبت به مردم و جامعه فراموش کنیم. فیلم‌های این دوره به نظرم تلاش داشتند تا نسبت به جامعه و مردم مسئولیت خود را نسبت به سال‌های قبل بیشتر کنند. مسئولیت‌پذیری سینمایی ما نسبت به مردم در بین ما زیاد است اما بیش از اندازه درگیر مسائل سیاسی و اجتماعی می‌شود.
وی با اشاره به اینکه تعریف جداگانه‌ای از مسئولیت‌پذیری دارم بیان کرد که سینمای ما حتی برای این مسئولیت‌پذیری خود باید نسبت مستقیمش را با سرگرم‌کنندگی برقرار کند. وی تأکید کرد که از این منظر اگر نگاه کنیم باید گفت سینمای ما نیاز به بازنگری دارد.
اما از منظر انتقاد اجتماعی می‌گویم که سینمای ما به نظرم وضع خوبی دارد و توانسته است نسبت به شرایط مردم دغدغه‌مند باشد. برخی از موضوعات فیلم‌ها منشعب از شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی است. اما آنچه که مهم است توجه به این نکته است که برای بیان هرحرفی باید سینمای ما اول سرگرم‌کننده و جذاب باشد. سینماگران ما باید مسئولیت سرگرمی را جدی بگیرند و بعد از آن به موضوعات دیگر هم فکر کنند. اولین کار فیلمساز سرگرم کنندگی است که بتواند به مرحله بعد برسد. اگر این مرحله احراز نشود در مراحل بعد ناموفق است. فیلم به معنای واقعی فیلم سینمایی نمی‌شود اگر سرگرم کننده نباشد و در این صورت دیگر نمی‌تواند به جامعه خدمت کند. مشکلی که وجود دارد این است که فیلم‌های ما کمتر به این سمت حرکت می‌کنند که سرگرم‌کننده و بعد نقاد باشند و بیشتر به سمت حرف‌های منتقدین تلویزونی می‌روند. به نظرم رویکردهای نادرستی در تلویوزیون حرکت کرده است.
وی در ادامه گفت: حتی به نظر من کمدی‌ها هم در گیشه خوبند اما باز نیازمند بازنگری چه از نظر محتوایی و چه از نظر هنری‌اند و باید بیشتر از هرچیزی سینمایی باشند.
اول سرگرمی و هنر بعد محتوا
درستکار درباره مسائل محتوایی و رسانه‌ای سینما گفت: این بحث مفصل است و باید درباره آن به طور جداگانه گفت‌وگو کرد اما به طور خلاصه باید گفت که تا زمانی که فیلم محترم در سینما به معنای فرمی و هنری نداشته نباشیم هر حرفی درباره محتوا بیهوده است. اصلاً زمانی می‌توان درباره فیلم به معنای واقعی کلمه آن صحبت کرد که در قواعد و اندازه فیلم باشد تا بخواهد محتوا داشته باشد.
وی ادامه داد: دسته‌بندی‌های مفهومی و محتوایی درباره سینما بیش از اینکه جهت خاصی داشته باشد با شناخت آحاد سینماگران از محتوا و مفهوم ارتباط دارد که متأسفانه نسبت به این موضوع اطلاعاتمان کامل نیست. هرجا که نسبت‌ها به خوبی برقرار باشد بحث‌ها نیز می‌توانند خوب باشند اما هرجا که تحت تأثیر ژورنالیسم زرد قرار گرفتیم دچار فاجعه خواهیم شد.
جلسات نشست خبری فیلم‌ها ژورنالیستی است
درستکار درباره جلسات نشست خبری بعد از نمایش فیلم‌های جشنواره گفت: واقعیت این است که در آن جلسات غلبه با ژورنالیزم است. مثلاً آقای قریبیان یا آقای شهاب حسینی حرف‌های آتشین را وقتی می‌زنند، همه خبرنگاران دوست دارند و هم خوششان می‌آید چون گزاره مناسبی برای رسانه است و به تعبیر معروف رسانه‌ها را داغ می‌کند که امر مطلوبی برای آنان است. همه در این محافل منتظر شنیدن حرف‌های هیجانی‌اند. این فضا باعث می‌شود که جنبه هنری و تحلیلی فیلم‌ها زیر سور و سات و هیجانات جشنواره مخفی شود.
متأسفانه مرز میان نقد و تخریب از بین رفته است و هرکه می‌خواهد نقد کند تخریب می‌کند. یکباره می‌بینیم که رسانه‌هایی که تا سال قبل محمدحسین مهدویان را ستایش می‌کردند چون فیلم جدید او را دوست ندارند همه تخریبش می‌کنند. اسم این کار نقد نیست.
رسالت رسانه‌ای سینما محدود شده است
وی در ادامه درباره رسالت رسانه‌ای سینما بیان کرد که در روزگار فعلی که عصر ارتباطات است رسالت رسانه‌ای سینما به خاطر گسترش وسایل ارتباط جمعی بسیار محدود شده است. زمانی بود که مردم تلفن همراه نداشتند و فضای مجازی نیز نبود اما امروز با اشاره پیام‌ها به راحتی به سرتاسر دنیا مخابره می‌شود.
در گذشته که این وسایل کم بود سینما این رسالت را داشت اما الان که رسانه‌های جمعی زیاد شده‌اند این کار را می‌کنند. قدرت بُعد رسانه‌ای سینما به این دلیل کم شده است که تا بخواهد موضوعی را رسانه‌ای کند آن موضوع بارها در جهان مخابره شده است. البته این به معنای نفی جنبه رسانه‌ای سینما نیست.
عضو انتخاب فیلم‌های جشنواره فجر درباره دیگر ابعاد سینما بیان کرد که سینمای ما قبل از آنکه رسانه باشد امر هنری معطوف به زیبایی‌شناسی است اما در کنارش رسانه و محتوا هم وجود دارد.
در سینمای ایران به دلیل روش‌های غلط همه دنبال موضوعات تکراری‌اند. موضوعات و قصه‌ها گفته شده‌اند چیزی که باعث می‌شود که به سراغ فیلم‌ها برویم اجرای جدید و کار هنری تازه‌تر است. مطالبی که گفته اما متأسفانه باز اصرار داریم که دوباره گفته شود. آنچه که مهم است اجرای جدید است تا موضوع مهم. فیلم‌های خوب همیشه ماندگار مانده‌اند زیرا فرم، سبک و اجرای آن در قاعده و طراز بوده است.
محتوای فیلم‌ها بر اقشار گوناگون تأثیرگذار است
درستکار در پاسخ به خبرنگار تسنیم درباره محتوای برخی از فیلم‌های جشنواره که دچار سیاه‌نمایی و یا محتواهای غیراخلاقی بودند و این می‌تواند روی مخاطب عام سینمای ایران تأثیر بگذارد گفت: مسئله تأثیرگذاری درست است و آن را رد نمی‌کنم، تماشاگران همه نخبه نیستند و محتواهای نامناسب می‌تواند آنان را بعد از تماشای فیلم درگیر خود کند. دقیقاً برای این است که می‌گویم تا فیلم سرگرمی نداشته باشد و در قواعد سینمایی دقیق نباشد مخاطب آن را تماشا نمی‌کند و در آن صورت به نظرم محتواها اثرگذار نخواهد بود وگرنه محتوا در همه سنین و اقشار تأثیرگذار است. فیلمنامه‌های ما از چندلایه نظارتی و تحلیلی می‌گذرد و بعد از پروانه ساخت نیز برای اکران نیز نظارت دیگری روی آن می‌شود پس فکر نمی‌کنم که محتواهای فیلم‌ها چندان مشکلی داشته باشند.
وی در واکنش به خبرنگار تسنیم مبنی بر اینکه وجود کارشناسان فرهنگی در شورای پروانه ساخت و نمایش به معنی مهر تأییدی بر تمام محتوای فیلم‌ها نیست و حتی اعضای این شورا و روند این کار مورد نقد است که نمونه مشخص و مبرهن آن فیلم‌های کمدی مبتذل است، بیان کرد که این نکته را قبول دارم که محتوای تمام فیلم‌ها پاک و کاملاً سالم نیست و کمدی‌ها نیز به جای موقعیت‌های طنز به سراغ شوخی‌های مبتذل رفته‌اند.
این منتقد سینما در پایان اشاره کرد که سینما باید نسبت به مردم و جامعه حساس و رویکرد موجه داشته باشد. مردم زمانی که برای رفتن به سینما پول می‌‌دهند باید چیزی بیش از تلویزیون را تماشا کنند که حاضر باشند منزل را ترک کنند و به سینما بروند. معتقدم سینمای ما این امکان را می‌دهد اما خالی از اشکال و خطا نیست.
انتهای پیام/
