یادداشت میهمان| تاریخ شفاهی کرونا

خبرگزاری تسنیم- محسن کاظمی(نویسنده و پژوهشگر تاریخ شفاهی)

حوادث و سوانح طبیعی از جمله سیل، زلزله و طوفان؛ و نیز بیماری‌های اپیدمی و پاندمی مثل وبا، طاعون، آبله، تیفوس و ... از دیرباز توجه مورخان و پژوهشگران را به خود جلب کرده است. قحط و غلا نیز از عارضه‌های خسارت‌بار بر جامعه انسانی در طول تاریخ بوده است. برای برخی از این بلایای تاریخی بزرگ پژوهش‌هایی صورت گرفته و منتشر شده‌اند. اما از بسیاری دیگر ردّ پرنگی در منابع مکتوب نمی‌توان یافت، و گاه فقط مورخی و پژوهشگری در حاشیه تاریخ‌نگاریی از یک دوره و عصری بدان اشاره‌ای کرده است.

از زمان پیدایش تاریخ شفاهی در جهان غرب بسیاری از این عارضه‌ها و حوادث مصیبت‌بار توسط شفاهی‌کاران واکاوی، ضبط، ثبت و منتشر شده‌اند. مانند: تاریخ شفاهی طوفان مهیب سندی در سال 2012م، تاریخ شفاهی سیلاب‌های قرن بیستم در ریودو ژانیرو با عنوان «شهر‏های زیر آب رفته»، تاریخ شفاهی زلزله کالیفرنیا در سال 2014م،  تاریخ شفاهی شیوع بیماری ام‌اس (توسط دکتر ولی‌الله مسیبی)، تاریخ شفاهی فاجعه‌ی اتمی چرنوبیل با عنوان «صداهایی از چرنوبیل» (توسط خانم سوتلانا الکسویچ) و ... .

اکنون که بیماری کرونا (کووید 19) در ابعاد پاندمیک (همه‌گیری جهانی) قدرت‌نمایی می‌کند و کشور ایران نیز یکی از صحنه‌های هماوردی با این بیماری به حساب می‌آید، فرصتی است برای پژوهشگران و تلاش‌گران عرصه تاریخ شفاهی ایران که هست و نیست این بیماری را واکاویده و ابعاد گوناگون آن را مورد بررسی‌های میدانی قرار داده و برای تاریخ به یادگار بگذارند. چنین برآیندی نشان‌دهنده ویژگی محاضر بودن تاریخ شفاهی است.

مقوله‌های مدنظر برای تاریخ شفاهی کرونا: تحقیق در پیشینه بیماری‌ (مطالعه کرونا ویروس‌ها از جمله سارس و مرس)، خاستگاه بیماری، ابعاد و اعماق همه‌گیری بیماری کووید 19، علائم، عوارض و نشانه‌های بیماری، آمار (مبتلایان، قربانیان، و بهبودیافتگان)، اقدامات پیش‌گیرانه و درمانی، تأثیرات بیماری در سیاست، اقتصاد، فرهنگ، آموزش و ... جغرافیای بیماری و نمودار توزیع آن، مراکز درمانی اختصاص یافته برای بیماری، کاستی‌ها و کمبودها در تأمین اقلام بهداشتی و درمانی، نحوه همراهی و مشارکت مردم در رعایت نکات بهداشتی،‌ نحوه بسیج عمومی در مقابله با بیماری، رواج خودبیمارانگاری (هیپوکندریا)، شایعه، نقش رسانه‌ها در اطلاع‌رسانی و مقابله با بیماری، سیاست‌گذاری‌ها و نحوه اجرای تصمیمات دستگاه‌های متولی امنیت بهداشت جسم و روان مردم، نحوه دفن جان باختگان، کارنامه دستگاه‌های متولی مقابله با بیماری، نحوه کمک‌رسانی جهانی، نقش سارمان بهداشت جهانی در مواجهه با این بیماری و ...

پیشنهاد است  مصاحبه به شکل نیمه‌ساختارمند باشد، پژوهشگران مطالعات و اطلاعات کافی از بیماری و پیشینه آن داشته باشند، و با داشتن محورهای اصلی (پرسش‌های اصلی) در نزد مصاحبه‌شوندگان حاضر شوند، و در محیطی آرام و بدون استرس و اضطراب به مصاحبه بپردازند. چون مصاحبه نیمه‌ساختارمند است، اجازه دهند راویان در مقولات و موضوعات عمق بگیرند و سویه‌هایی را خود بجویند. از ثبت حواشی و مشاهدات عینی غفلت نشود.

سطوح مصاحبه‌شوندگان عبارت است از: مبتلایان بهبودیافته، خانواده قربانیان، کادرهای بهداشت و درمان (پزشکان، پرستاران، خدمات بهداشت، بهورزان، امدگران اورژانس و ...)، عناصر و عوامل سیاست‌گذار و متصدی بهداشت و سلامت، داشنگاه‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی درگیر در بیماری، محتکران، بخش‌های ذی‌ربط در دستگاه‌های قضایی، امنیتی و پلیسی، نمایندگانی از اقشار مختلف مردم، سیستم حمل‌ونقل عمومی، شهرداران و مدیران شهری، نمایندگان مجلس (ضروری؟!)، تأمین‌کنندگان مایحتاج و ارزاق عمومی، و ...

بدیهی است داده‌ها و اطلاعات احصا شده در چنین پژوهش گسترده و عمیقی می‌تواند برآیندهای گوناگونی داشته باشد، از جمله ایجاد سامانه اینترنتی برای دردسترس قراردادن اطلاعات و مصاحبه‌ها (ارائه آرشیو برخط)، و نیز انتشار کتاب، که می‌تواند با مهندسی و در قالب ساختارمندی، داده‌ها و نتایج حاصل از پژوهش را در  اختیار علاقه‌مندان و مخاطبان قرار دهد.

اگر پروژه بتواند با حمایت دستگاه‌های متولی موفق به پایان برسد، به قدری اطلاعات و منابع شفاهی گردآوری خواهد شد، که هر یک از مقولات مذکور می‌تواند در یک مجلد منتشر شود.

امیدوارم دستگاه‌های مرتبط در تأمین سلامت و بهداشت مردم، مثل وزرات بهداشت و یا دانشگاه‌های علوم پزشکی برای راه‌اندازی و حمایت از چنین پژوهشی اهتمام ورزند.

انتهای پیام/