یادداشت|تولد داستانی متفاوت از زندگی علی(ع)

خبرگزاری تسنیم، نرگس روزبهانی:

قرآن کریم به مطالعه سرگذشت پیشینیان تأکیدات فراوان دارد. آیات بسیاری به توصیفات زندگی گذشتگان اختصاص یافته است. زندگی پیامبران، نیکان و پاکان نیز برای پند گرفتن و آموختن در قرآن کریم توصیف و تبین شده است. از نگاه بزرگان و اندیشمندان دینی هم بررسی تاریخ بهترین راهنمایی انسان برای آگاهی از احوال نیکان و بزرگان و محرکی برای کسب فضائل و دوری از رذایل است. حضرت علی(ع) در این رابطه می‌فرماید:«پسرم! درست است که من به اندازه پیشینیان عمر نکرده‌ام، اما در کردار آنها نظر افکنده‌ام، در اخبارشان اندیشیده‌ام و در آثارشان سیر کرده‌ام تا آنجا که گویی با آنها بوده‌ام. با مطالعه تاریخ آنان گویا از اول تا پایان عمرشان با آنها بوده‌ام».(نهج البلاغه نامه 31)

محمد محمدیان، نویسنده کتاب «علی از زبان علی» که پیشتر مجموعه هفت جلدی این کتاب را به زبان عربی پدید آورده بود، این اثر 624 صفحه‌ای را با همکاری نشر معارف منتشر کرده است.

در زندگانی امیرالمومنین(ع) رویدادهای مهمی رخ داده است که ابعاد آن فراتر از رویدادهای یک زندگی است؛ بلکه رویدادهای حیات یک دین با ابعاد وسیع اسلام است. کتاب‌های زیادی بر تاریخ وقایع و رویدادهای زندگی حضرت امیرالمومنین(ع) پرداخته‌اند. کتاب‌هایی هم وجود دارند که ذیل بیان تاریخ اسلام به زندگی ایشان در بخش‌هایی وارد شده‌اند، اما کتاب «علی از زبان علی» یک ویژگی منحصر به فرد دارد که به این اثر طراوت و تازگی می‌بخشد. این کتاب مجموعه‌ای است از بیانات امام علی(ع) است، اما نه به شیوه مرسوم کتاب‌های مجموعه احادیث. در این کتاب با تمهیدی که نویسنده اندیشیده آن را به یک روایت داستانی با زاویه دید اول شخص تبدیل کرده است. به این صورت که نویسنده روایت‌های حضرت را با ترتیب تاریخی از زبان خود حضرت آورده است.

فرم نگارش کتاب به نحوی است که گویی حضرت امیر(ع) خودشان با ما لب به سخن گشوده‌اند و ماجرا را شرح می‌دهند. کتاب اینگونه آغاز می‌شود: «من علی، فرزند ابوالطالب و فاطمه بنت اسد در روز سیزدهم رجب سال 30 عام الفیل در شهر مکه و...» و تا پایان پیش می‌رود که: «آخرین آیه‌ای که تلاوت کردم این آیه بود: پس هرکس هم‌وزن ذره‌ای کار خیر انجام دهد، آن را می‌بیند. آخرین کلامی که مکرر ورد زبانم بود تا جان به جان آفرین تسلیم کردم، این جمله بود لا اله الا الله، محمد رسول الله».(ص606)

نویسنده در بین روایت‌ها به ضرورت جایی که نیاز بوده  با رنگ، متن متمایز بین روایت‌ها را به هم پیوند داده است. نویسنده هم از زبان امیرالمومنین(ع) نوشته  تا کل کتاب روایتی اول شخص داشته باشد. این کتاب نه به شیوه مرسوم کتاب‌های تاریخی که بر اساس سال‌های زندگی و رویدادهاست؛ بلکه به ترتیب با یک نگاه بیرونی سوم شخص و تحلیل‌گر بیان می‌شود.

تفاوت این کتاب با داستان‌های معمول در این است که حاصل تخیل نویسنده نیست. کتاب به طور کامل شرح یک زندگی واقعی و عینی و یک زیست سراسر معنا، ایمان، جهاد، تلاش و ایثار است. محمدیان ادعا می‌کند که در تلخیص اثر چهار اتفاق رخ است که آن را با مجموعه هفت جلدی «حیاة امیرالمومنین عن لسانه» متمایز می‌کند. نخست آنکه در آن نسخه روایات با واسطه از شخصی روایت شده بود، اما در این اثر همه از زبان خود حضرت بیان می‌شود. او در این رابطه می‌گوید: «البته دقت لازم را به خرج دادیم که افزوده‌های ما در قلاب و با رنگ متفاوت و قلم متفاوت ارائه شود تا با سخنان اصلی حضرت اشتباه گرفته نشود و خواننده بتواند سخنان آن حضرت را از غیر تشخیص دهد».

دومین نکته اینکه موضوعاتی که در «علی از زبان علی» دنبال شده است، تنها به زندگانی ایشان و حوادث سیاسی اجتماعی باز می‌گردد، نه موضوع و حوزه دیگر؛ یعنی در این اثر نویسنده به شرح معارف، تفسیر آیات قرآن و موعظه‌های اخلاقی آن حضرت نمی‌پردازد. سومین نکته‌ای که نویسنده بدان اشاره می‌کند، در حقیقت عذرخواهی او از ساحت امیرالمومنین(ع) است؛ زیرا معتقد است در ترجمه نمی‌تواند فصاحت و بلاغت کلام حضرت و عمق معانی سخنان ایشان را برساند.

او در آخرین کلام و به عنوان چهارمین نکته هم می‌گوید که تنها به استفاده از نهج‌البلاغه بسنده نکرده و از دیگر تراث روایی نیز بهره برده است. نویسنده از منابع شیعی و اهل تسنن استفاده کرده است. وی مبنای کار خود را دقت و سندیت متون دانسته است. مهمترین منابعی که نویسنده برای نگارش کتاب خود از آن بهره برده، علاوه بر نهج‌البلاغه این آثار است: «شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، وقعةُ صفین، تاریخ طبری، الارشاد، مروج الذهب، الکامل، الاخبار الطوال، انساب الاشراف، الامامه و السیاسه، الامالی، تاریخ یعقوبی، الغارات، الطبقات الکبری، تذکرة الخواص، الفصول المهمه».  نویسنده از منابع تاریخی معتبر استفاده کرده تا از نظر سندی متنی قوی و با پشتوانه ارائه کرده باشد.

نویسنده اگرچه از متون موجود در کتب بهره برده است اما همه آنها را با قلم خود روان‌تر و جذاب‌تر کرده است. از این نظر مورد استقبال جوانان و عموم کتاب‌خوانان هم قرار خواهد گرفت. این بدان معناست که اثر پیش رو تنها به شکل کتابی تحقیقی مناسب حوزه و دانشگاه باقی نخواهد ماند.

این کتاب در 10 فصل تهیه شده است:«دوران مکه، دوران مدینه، دوران خلفا، دوران خلافت، دوران جنگ جمل، دوران جنگ صفین؛ دوران حکمیت، دوران جنگ نهروان، دوران غارت‌ها، دوران شهادت».

«علی از زبان علی» از جمله آثاری است که هر پارسی‌زبانی، از هر دین مذهبی باید حداقل یک‌بار در عمرش آن را بخواند تا با اسطوره بی‌بدیل شیعیان آشنا شود. این اثر برای مطالعه عمومی افراد بسیار مفید به فایده است و حجم مطلبی که به ذهن خواننده متبادر می‌کند با دیگر آثار قابل قیاس نیست.

علاقه‌مندان برای تهیه این اثر می‌توانند به پایگاه اطلاع‌رسانی نشر معارف به این نشانی مراجعه کنند.

انتهای پیام/