بحران کرونا در دنیا؛ تاریخ معاصر چه تجربه‌ای از جنگ‌جهانی با ویروس دارد؟

نویسنده: ثمانه اکوان، دکترای روابط بین‌الملل

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، در سال 1918 و در بحبوحه جنگ جهانی اول ویروسی در سراسر جهان شیوع و گسترش پیدا کرد که به عنوان اولین نوع از ویروس‌های H1N1 یا آنفولانزا شناخته می‌شد. این ویروس با گردش در جهان جام 50 تا 60 میلیون نفر را گرفت و بر اساس برخی آمار دیگر نزدیک به 100 میلیون کشته بر جای گذاشت.

قربانیان این ویروس بیشتر از قربانیان همان جنگی بودند که دنیا را درگیر خود کرده بود. نام این بیماری را آنفولانزای اسپانیایی گذاشتند اما بعد از تحقیقات گسترده دنیا به این نتیجه رسید که کشورهای درگیر در جنگ به دلیل اینکه نمی‌خواستند آمار ناامیدکننده منتشر سازند، آمار مبتلایان و بیماران را پنهان کرده بودند و اسپانیا به دلیل اینکه بی‌طرفی در جنگ را انتخاب کرده و مطبوعاتش آزادی بیانی بیشتری داشتند، توانست آمار مبتلایان را منتشر سازد. با منتشر شدن آمار، کم‌کم این تفکر به وجود آمد که اسپانیا منشأ این ویروس بوده است و نام این بیماری آنفولانزای اسپانیایی گذاشته شد اما بعد از جنگ مشخص شد کشورهای آلمان، فرانسه، انگلیس و ایالات‌متحده نیز آمار بالای تلفات انسانی را در این بیماری داشته‌اند.

طریقه برخورد دنیا در زمان شیوع بیماری آنفولانزای اسپانیایی، چشم‌پوشی از آن و پاک کردن صورت‌مسئله بود. کشورهای غربی که به فکر پیروزی در جنگ بودند تا وحدت برای نجات جان بشریت، ترجیح دادند نامی از بیماری و میزان کشته‌های آن در رسانه‌ها نبرند.

100 سال بعد یعنی در سال 2020 و در شرایطی که دیگر مانند سال 1918، جنگی جهانی در کار نیست و به لطف سازمان‌های بین‌المللی به نظر می‌رسد بالاترین میزان همکاری بین کشورها برای نجات جان انسان‌ها و از بین بردن عوامل تهدید سلامت وجود دارد، بازهم همکاری‌های بین‌المللی نتوانسته جلوی شیوع و گسترش بیماری جهانگیر کووید 19 یا همان ویروس کرونا را بگیرد.

اگر در سال 1918، جنگ جهانی وجود داشت، هم‌اینک رقابت‌های اقتصادی بین شرق و غرب تا حد زیادی شرایط را برای همکاری‌های بین‌المللی جهت از بین بردن این تهدید سخت کرده است. اولین اقدام دولت ترامپ که به‌شدت در تلاش بود جلوی رشد اقتصادی چین را بگیرد و به همین دلیل بازی افزایش تعرفه واردات کالا از کشورهای مختلف ازجمله چین را به راه انداخته بود، به راه انداختن جنگ روانی در جهان برای گسترش هراس از چین بود. او در همان ابتدا دستور داد تا از ورود خارجی‌هایی که از چین بازدید داشته‌اند، به آمریکا ممانعت به عمل آید. قبل از آن نیز ایالات‌متحده تمام کارکنان غیرضروری خود را از شهر ووهان چین خارج کرده بود. بعدازاین در دستور دیگری ایالات‌متحده خواستار خروج تمام افراد زیر 21 سال آمریکایی در خانواده کارمندان آمریکایی در چین از این کشور شد. این اقدامات وزارت خارجه چین را واداشت تا اعلام کند این اقدامات به جای اینکه کمکی در جهت مقابله با این ویروس کند، تنها به ایجاد ترس و وحشت در دنیا کمک می‌کند.

درهرصورت آمریکا به‌زعم ترامپ و دولتش سود خود از این بیماری را برده بود. وزیر تجارت آمریکا، ویلبور راس در همان روزهای ابتدایی شیوع ویروس در چین، گفت شیوع مرگبار ویروس کرونا که جان 213 نفر را گرفته و تقریباً 10 هزار نفر را در جهان آلوده کرده است می‌تواند اقتصاد ایالات‌متحده را تقویت کند (لینک). آن‌طور که ترامپ همیشه آرزویش را داشت، اقتصاد چین به‌گونه‌ای ضربه خورد که تا سال‌ها درگیر جبران کردن ضرر و زیان‌های ناشی از این بیماری باشد. تندروها در واشنگتن این مسئله را به معنای پیروزی در مصاف اقتصادی با چین دانسته‌اند (لینک). بااین‌حال «قانون کارما» این بار نیز در حال اجرایی شدن است و صدمه دیدن اقتصاد چین برخلاف آنچه کشورهای اروپایی و یا آمریکا تصور می‌کردند، حالا اقتصاد جهانی را با خود درگیر کرده است (لینک).

بااین‌حال درگیر شدن اقتصاد جهانی با این ویروس نیز نتوانست منجر به همکاری‌های گسترده بین کشورها برای رهایی از این بیماری همه‌گیر شود (لینک).

در این میان اما همکاری‌های چندجانبه بین کشورهای همسایه و یا کشورهای متحد نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. ایتالیا که قبل از شیوع کرونا، درگیر در اوضاع اقتصادی وخیم خود بوده و بارها درخواست داده بود تا سیاست‌های ریاضت اقتصادی برای این کشور با جدیت کمتری دنبال شود تا اقتصادشان کمی بهبود یابد، این روزها به دنبال گرفتن نظر مساعد کشورهای اروپایی برای انعطاف نشان دادن در سیاست‌های اقتصادی‌شان در قبال این کشور است (لینک). ایتالیا از اتحادیه اروپا خواسته 3.6 میلیارد یورو به این کشور برای مبارزه با بیماری کووید 19 قرض دهد.

این بیماری اما به جای همکاری موجب ایجاد تهدیدهایی نیز شده است. ترکیه که تاکنون جلوی ورود پناه‌جویان به اتحادیه اروپا را گرفته بود، حالا در زمان اوج‌گیری شیوع این بیماری در منطقه غرب آسیا، ضمن اینکه هیچ آماری از بیماران در کشورش به مجامع بین‌المللی نداده است، تهدید کرده است که مرزها برای ورود به اروپا را برای پناه‌جویان باز می‌کند. این مسئله شرایط برای شیوع بیشتر بیماری را در قاره اروپا تسریع می‌سازد.

مسئله دیگر اما همکاری کشورها با سازمان‌های بین‌المللی برای مقابله با این بیماری در عرصه جهانی است.

از ابتدای مطرح‌شدن بحث شیوع کرونا در چین، مدت‌زمان زیادی طول کشید تا سازمان بهداشت جهانی WHO به این نتیجه برسد که این مسئله، مشکلی است که کل جهان را درگیر خود خواهد کرد. دولت آمریکا که گمان می‌کرد با مراقبت از مرزهایش و ایجاد هراس جهانی از این ویروس راه برای نفوذ این کشور به ایالت‌هایش باز نمی‌شود، در زمانی که تعدادی از کشورهای جهان در حال مبارزه با کرونا بودند، اعلام کرد که برای سال 2021، بودجه سازمان بهداشت جهانی را کم کرده و در حدود 3 میلیارد دلار از کمک‌های مالی خود به این سازمان را قطع می‌کند.

نمایندگان آمریکایی در مجلس نمایندگان چند بار مسئولان دولتی را به جلسات استماع کنگره احضار کردند تا از دولت این کشور بخواهند در این خصوص توضیح دهد که چرا در زمانی که تمام دنیا مشغول درگیری و جنگ با ویروس کرونا است، وزارت امور خارجه و آژانس آمریکا برای توسعه جهانی (USAID) در حال زمینه‌چینی برای کاستن از میزان کمک‌ها به این سازمان بسیار مهم جهانی هستند. آن‌ها بعدازاین متوجه شدند که برنامه کاستن از میزان کمک‌های مالی به سازمان بهداشت جهانی درواقع برخی از برنامه اصلی دولت آمریکا برای کم کردن از میزان کمک‌های مالی خارجی این کشور است و قرار است به جای 55 میلیارد دلاری که در سال 2020 برای کمک‌های خارجی تصویب‌شده بود، برای سال 2021، این کمک‌ها در کل به 44 میلیارد دلار برسد. این مسئله به‌قدری در کنگره جدی شد که رئیس کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا بیان کرد این کاهش بودجه که ناشی از بی‌ملاحظگی دولت است، اصلاً نمی‌تواند پیشنهادی جدی باشد (لینک).

وزرای امور مالی گروه G7 نیز که تاکنون کرونا به کشورهایشان نرسیده بود و ظاهراً یک هفته‌ای می‌شود زنگ هشدار برای نفوذ این ویروس به کشورشان را شنیده‌اند، روز سه‌شنبه بعد از گردهمایی و نشستی که با مدیران بانک‌های بزرگ دنیا داشتند، در بیانیه‌ای اعلام کردند که هر اقدامی که بتوانند برای جلوگیری از شیوع بیماری در جهان انجام می‌دهند. آن‌ها بیان کردند که این برنامه‌ها شامل کاستن از میزان سودهای بانکی، کمک‌های مالی به برنامه‌های پزشکی و بالا بردن بودجه‌های دولتی برای مبارزه با ویروس است (لینک). بااین‌حال این صحبت‌ها در حالی بیان شد که هیچ اقدام عملی و برنامه مشترک برای اجرایی ساختن هدف مبارزه با بیماری را در دستور کار خود قرار ندادند و این مسئله باعث به وجود آمدن انتقادات زیادی به کشورهای توسعه‌یافته جهان شد (لینک).

همان‌طور که پنهان‌کاری و همکاری نکردن بین‌المللی در زمان گسترش ویروس آنفولانزای اسپانیایی، باعث ایجاد آمار عجیب و وحشتناک در کشته شدن میلیون‌ها انسان در جهان شد، این بار صد سال پس‌ازآن اتفاق، عدم همکاری‌های بین‌المللی به دلیل انگیزه‌های سیاسی و رقابت‌های اقتصادی دنیا را به مرحله‌ای رسانده است که یک بیماری با میزان کشندگی بسیار پایین‌تر از آنفولانزا توانسته هراسی به دل انسان‌ها بیندازد که جنگ‌های جدید در صد سال اخیر نتوانسته بود با این شدت آن‌ها را نگران آینده‌شان سازد.